Noorderlicht radio
Gentherapie bij dwarslaesies Het centrale zenuwstelsel is minder flexibel dan we zouden willen. Bij schade aan het ruggemerg bijvoorbeeld kan het lichaam zichzelf niet herstellen. Herstel wordt zelfs actief tegengegaan door remmende invloeden in de directe omgeving van de beschadiging. Alsof dat niet erg genoeg is, treedt na de eerste beschadiging ook nog secundaire schade op, die veroorzaakt wordt door een ontstekingsreactie op de plek van de laesie. Vreemd genoeg blijven de controle-centra van de doorgesneden cellen, de cellichamen, wel in leven na een laesie. Doordat ze niet langer contact maken met andere cellen krimpen ze wel. Ze verkeren in een soort slaaptoestand. De cellichamen van zenuwen die de spieren aansturen, zijn gelegen in de hersenen. Marc Ruitenberg onderzocht methoden om de verlammende gevolgen van een dwarslaesie te beperken en functieherstel te bewerkstelligen. Daarbij richtte hij zich niet alleen op de groei van nieuwe zenuwvezels op de plek van de beschadiging, maar ook op het voorkomen van secundaire schade aan het ruggemerg. Bij het Nederlands Institiuut voor Hersenonderzoek in Amsterdam testte Ruitenberg een nieuwe therapie uit op ratten. Hij transplanteerde genetisch gemodificeerd zenuwweefsel, om de heruitgroei van zenuwen te bevorderen. Het inbrengen van gezonde zenuwcellen is vaker geprobeerd, maar de resultaten waren niet opzienbarend. Daarom maakte Ruitenberg gebruik van genetische modificatie om de zenuwcellen meer kans te geven. De cellen maken extra ‘neurotrofinen’ aan, lokstoffen die de groei van zenuwuiteinden bevorderen. De combinatie van neurotransplantatie en gentherapie heeft veelbelovende resultaten opgeleverd. Hoewel de uitgroei van zenuwuiteinden beperkt bleef, kon de secundaire schade aan het zenuwstelsel wel worden teruggebracht door het inbrengen van gemodificeerd zenuwweefsel. Hierdoor trad bij de behandelde ratten na verloop van tijd enig functieherstel op, die bij de onbehandelde ratten uitbleef. Bovendien bleek gentherapie ook te werken om de gekrompen hersencellen te reactiveren. Dat lukte zelfs anderhalf jaar nadat de dwarslaesie was aangebracht. Deze vondst kan ook van belang zijn voor onderzoek naar de ziekte van Alzheimer, waar ook sprake is van krimpende hersencellen. Hoewel Ruitenberg enthousiast is over zijn bevindingen, waarschuwt hij voor te hoge verwachtingen. Gentherapie is een techniek waar nog weinig van bekend is en waar zeker risico’s aan kleven. Via een mank gemaakt virus moet genetisch materiaal ingebracht worden in de zenuwcellen. Als deze nieuwe genen op een verkeerde plek terechtkomen, kan de gemanipuleerde cel in een kankercel veranderen. Volgens Ruitenberg is gentherapie in het verleden te snel uitgetest op mensen, toen deze risico’s nog niet goed in kaart gebracht waren. Daarom stelt hij voor om eerst meer proefdieronderzoek te doen. Dit onderzoek zou met apen uitgevoerd moeten worden, omdat het niet mogelijk om de bij ratten behaalde resultaten rechtstreeks te vertalen naar de mens. In vervolgstudies zou gekeken moeten worden naar de lange termijn-effecten van getransplanteerd en gemanipuleerd zenuwweefsel. Marc Ruitenberg hoopt op 22 mei te promoveren aan de Vrije Universiteit Amsterdam. ----- NIEUWSBERICHTEN Nieuwe mangrovebossen bedreigen koraalriffen. De Amerikaanse celbioloog Gordon Sato heeft het plan opgevat om de kustlijn van alle woestijnen te beplanten met mangrovebossen. Door de opname van CO-2 zouden deze bossen het broeikaseffect kunnen tegengaan. Maar marinebiologen zijn niet erg enthousiast over het idee. Zij denken dat de bossen een bedreiging vormen voor koraalriffen. Sato heeft vooral grootse plannen met de Rode Zee-kust en de golf van Californië in Mexico. Daar zou hij miljoenen mangrovebomen willen planten op het strand. Om de groei te bevorderen, wil Sato één ton kunstmest per hectare strand toevoegen. Deze kunstmest zit in kleine zakjes in het zand en zou langzaam door de bomen opgenomen worden. Juist dàt stuit op verzet van marinebiologen. Want als de kunstmest in zee terechtkomt, zijn de gevolgen voor de koraalriffen niet te overzien. Koraal is zeer gevoelig voor milieuverontreiniging en ook de vissen zouden de kunstmest niet overleven. Toch is het plan inmiddels van start gegaan. De eerste 250.000 bomen zijn geplant aan de kust van Eritrea. Uit New Scientist 5 mei 2003. ***** Mama’s Knuffelbeer Een knuffelbeer die lijkt te ademen, heeft geen positief effect op baby’s, maar wel op hun moeders, zo staat geschreven in the Journal of Developmental and Behavioral Pediatrics. Amerikaanse onderzoekers ontwierpen de knuffelbeer om lastige baby’s in hun wiegje gerust te stellen. Maar geheel onverwacht blijkt het beest vooral de moeders te helpen. Kinderen die met de “ademende beer” sliepen huilden evenveel als kinderen die met een gewone knuffelbeer sliepen. Maar hun moeders bleken minder last te hebben van stress en depressie. Zij beschreven hun kinderen ook als minder lastig. De beer ademt dankzij een soort van ballon die aangesloten is op een pomp buiten de wieg. Moeders kunnen de pomp zo afstellen dat de beer hetzelfde ademritme heeft als het kind. Eén van de moeders uit het experiment was zo enthousiast over de beer dat ze liet weten geen kinderen meer te willen als ze de Ademende Beer niet mag houden. ***** Tellende Salamanders Als je een salamander de keus geeft tussen twee of drie sappige fruitvliegjes, kiest de salamander voor drie fruitvliegjes. Daaruit zou je, volgens Claudia Uller van de Universiteit van Louisiana in Lafayette, kunnen afleiden dat de vaardigheid om onderscheid te kunnen maken tussen kleine aantallen al 28 miljoen jaar bestaat. En dat is veel langer dan wetenschappers tot nu toe dachten. Apen en babies kunnen ook een beetje rekenen. Maar zowel salamander, aap als baby raken in verwarring als er uit meer dan drie objecten gekozen moet worden. Het hersengebied dat gebruikt wordt voor concentratie, kan blijkbaar niet meer dan drie objecten aan. Critici menen dat de rekenvaardigheden van salamanders niet te vergelijken zijn met primaten, zoals de mens. Een salamander zou namelijk een andere hersengebied gebruiken om het rekenwerk te verrichten. ***** Overige nieuwsberichten over eicellen uit stamcellen, verderlichte quarks en de bosmuis als klein duimpje, vindt u bij 'Noorderlicht Nieuws'. ----- Massahysterie De Nederlandse volksaard werd tot voor kort uitgedrukt in ons nationale motto: "doe maar normaal, dan doe je al gek genoeg". De moord op Pim Fortuyn lijkt daar een eind aan gemaakt te hebben. Huilende mensen vulden de straten en raakten volkomen van slag. Toch vindt Massapsycholoog Hans van de Sande dit geen typisch geval van massahysterie. de wereldwijde paniek die is ontstaan na de uitbraak van de SARS-epidemie voldoet volgens hem wel aan deze definitie.