Noorderlicht radio
Wraak van de wespenzoon Veel dochters en een paar zonen. Dat is de kinderwens van de gemiddelde sluipwesp. De Wolbachia-bacterie heeft andere plannen met de wesp: Dameswespen die deze bacterie hebben opgelopen, produceren uitsluitend nog vrouwtjes en geen enkel mannetje. Overal waar de Wolbachia-bacterie heeft toegeslagen sterven de mannetjes uit. Overal? Nee, in de Californische Mojave-woestijn houdt een kleine groep mannetjes-wespen dapper stand. Bioloog Ties Huigens trok naar Amerika om erachter te komen hoe de wesp zich verdedigt tegen de bacterie. Zijn onderzoeksgroep ontdekte dat de Trichogramma-sluipwespen een erfelijke afwijking hebben, die ze beschermt tegen de manipulatieve bacterie. Dankzij een extra chromosoompje ontwikkelen bevruchte eitjes zich tot mannetjes, terwijl het normaal vrouwtjes zouden moeten worden. In de Mojave-woestijn houden de erfelijke afwijking en de infectie elkaar dus in evenwicht. Huigens denkt dat een andere woestijn-wespensoort zich tegen de bacterie verdedigt door een antibioticum aan te maken, waar de bacterie niet tegen bestand is. Ties Huigens promoveerde onlangs op dit onderzoek aan de Wageningen Universiteit. Titel proefschrift: "On the evolution of Wolbachia-induced parthenogenesis in Trichogramma wasps". ----- NIEUWSBERICHTEN Kaas-bacillen Engelse voedingsdeskundigen zijn na genetisch onderzoek van Stilton-kaas op het spoor gekomen van een groep onverwachte bacteriën. Het onderzoek is gepubliceerd in het tijdschrift Applied and Environmental Microbiology. Stilton wordt gemaakt door lokale koeienmelk te mengen met de bacterie Lactococcus lactis en een schimmel-soort, die voor de blauwe aderen in de kaas zorgt. Maar na negen weken blijkt er een heel nieuwe set bacteriën in de kaas te groeien. De onderzoekers denken dat deze bacteriën bijdragen aan het kenmerkende aroma en de ivoorkleur van de kaas. Het team analyseerde plakken kaas die ze in de winkel hadden gekocht, met behulp van dezelfde techniek die gebruikt wordt om dierlijk weefsel te onderzoeken. Het hart, de korst en de aderen bleken allemaal verschillende microben te herbergen, waaronder een onschuldige vorm van de Staphylococcus, de bacterie die longontsteking en hersenvliesonsteking veroorzaakt. De onderzoekers hopen dat de vondst helpt om het grillige karakter van de kaas beter te kunnen voorspellen. ***** Manisch Depressie-gen Wetenschappers hebben een genetisch defect gevonden, dat een rol speelt bij manische depressiviteit. In families met een geschiedenis van manische depressie blijkt vaak een speciale variant van het zogenaamde GRK-3 gen voor te komen. Het gen zou betrokken zijn bij tenminste 3% van de ziektegevallen. Toch is het statistische onderzoek de beste aanwijzing tot nog toe, dat de aandoening veroorzaakt kan worden door een erfelijke afwijking. De onderzoekers denken dat het verdachte gen de gevoeligheid beïnvloedt van het brein voor chemische boodschapperstoffen -zoals dopamine- die de hersencellen met elkaar laat communiceren. Een defect gen zou mensen overgevoelig maken voor deze stoffen, en zo manische depressiviteit veroorzaken. Het precieze werkingsmechanisme is echter nog onduidelijk. Onderzoeker John Kelsoe van de Universiteit van Californië denkt dat er nog tientallen andere genen gevonden zullen worden die bij de ziekte betrokken zijn. Het onderzoek is gepubliceerd in het tijdschrift Molecular Psychiatry. ***** Overige nieuwsberichten over het oor van Rembrandt, de maan van van Gogh, het sperma van de stekelbaars en het geheugen van water kunt u terugvinden bij Noorderlicht Nieuws. ----- Hersendood Als een patiënt hersendood is verklaard, kunnen de organen verwijderd worden voor transplantatie of ter beschikking gesteld worden van de wetenschap. Maar hersendood wil niet zeggen dat er geen actieve hersencellen meer zijn. Soms reageert een patiënt nergens meer op maar zijn bepaalde hersengebieden nog wel in leven. Wanneer kun je iemand nog levend noemen en is er sprake van bewustzijn? Professor Dick Swaab geeft komende zondag een lezing over dit onderwerp in Paradiso. Bij Noorderlicht hoort u alvast een voorproefje. De Paradisolezingen zijn een initiatief van VPRO Noorderlicht, de K.L. Pollstichting en de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek. De lezing vindt plaats op 22 juni 2003 om 11.00 uur in de Paradiso, Weteringschans 6-8, 1017 SG Amsterdam, telefoon 020 6264521. Voorverkoop vanaf zaterdag 21 december. Zaal open: 10.30 uur. Entree: 7,50 euro. Reserveren is mogelijk via de K.L. Poll Stichting. Telefoon: 020-6235451. ----- BUITEN DE WETENSCHAP: Dure Betuwelijn Morgen publiceert de Rekenkamer een rapport over de steeds duurder wordende Betuwelijn. Op basis daarvan besluit de Tweede Kamer of er een parlementair onderzoek of een parlementaire enquete komt. Al jaren wordt daar door diverse Kamerfracties op aangedrongen. En vorige week schreef NRC-Handelsblad dat de aanleg van de goederenspoorweg voor de belastingbetaler tot nog toe acht keer zo duur uit valt als voorzien. Na alle negatieve berichtgeving is het de hoogste tijd om terug te slaan, vond een zevental ondernemers dat de handen ineen sloeg en een stuk schreef in de Volkskrant onder de kop: ‘Kritiek Betuwelijn is gepapegaai’. Aan de telefoon is een van de ondertekenaars van dat stuk, Rob Spierings, hij is directeur van het rail-logistieke bedrijf Shortlines.