Gemaakt Gelukkig
In 1993 verscheen het boek Listening to Prozac van de Amerikaanse psychiater Peter Kramer, dat over de hele wereld een bestseller werd. Hij was één van de eersten die uitgebreid de effecten beschreef van dit succesvolle anti-depressivum, dat sinds 1989 op de Amerikaanse markt was. Het was hem opgevallen dat patiënten die prozac gebruikten niet alleen van hun depressie af kwamen, maar dat ze zich zelfs nog beter voelden dan voor de depressie. Een van hen noemde dat better than well. Hij maakte daaruit op dat prozac niet alleen depressies geneest, maar ook effect zou kunnen hebben op de persoonlijkheid: mensen worden er meer "open" van; hun houding verandert, en daarmee de manier waarop hun omgeving met ze omgaat. Eén van de geïnterviewden zegt in de film dat hij op straat weer gegroet wordt sinds hij prozac gebruikt. Op grond van die observaties verwachtte Kramer dat prozac bij niet-depressieve mensen ook wel eens een verandering van de persoonlijkheid zou kunnen veroorzaken: ze zouden er vriendelijker, opener en meer bereid tot samenwerken van worden. Hij voorzag (overigens zonder daar per se voorstander van te zijn) in de toekomst een gebruik van prozac om andere redenen dan puur therapeutische: mensen zouden als het ware op bestelling een opener persoonlijkheid kunnen creëren. Hij bedacht er de term "cosmetic psychopharmacology" voor. Toen hij z'n boek schreef waren er, behalve een klein aantal experimenten met apen, nog geen experimentele bewijzen voor de mogelijkheid om met prozac aan de persoonlijkheid van niet-depressieven te sleutelen. Inmiddels zijn daar wel aanwijzingen voor: Brian Knutson onderzocht aan de Universiteit van Californië in San Francisco het effect van prozac op "normale" mensen. Hij stelde vast dat het inderdaad het door Kramer veronderstelde effect heeft: in een test waarin twee proefpersonen samen een puzzel moesten oplossen, bleken de prozac-slikkers veel aardiger, meegaander en communicatiever te zijn dan degenen die een placebo hadden gekregen. Daarmee zijn de vragen actueel geworden die in Listening to Prozac nog science-fiction waren: kunnen mensen hun persoonlijkheid naar believen beïnvloeden? Is nu de tijd aangebroken dat sollicitanten prozac gaan slikken om beter te scoren in een psychologische test? Wordt dit de doping voor zakenlui? Die vragen zijn minder vreemd dan ze lijken: in de sport is die verschuiving van therapeutisch naar prestatieverhogend gebruik van medicijnen geen onbekend fenomeen. De test die in het Californische onderzoek gebruikt werd, is vergelijkbaar met wat er tegenwoordig bij sollicitatieprocedures en in assessment centers gebruikt wordt. Noorderlicht ging op zoek naar de antwoorden. Samenstelling & regie: Marian Tjaden Productie: Karin Spiegel, Madeleine Somer Eindredactie: Hansje van Etten, Rob van Hattum