Noorderlicht
In 1954 fantaseerde de Amerikaanse Dr. Seuss in het kinderboek "Horton hears a who" over de fascinerende wereld van het allerkleinste. Maar hij was niet de enige. Ook de wetenschap was geïntrigeerd. In 1959 gaf de wereldberoemde natuurkundige Richard Feynman een lezing met als titel: "There is plenty of room at the bottom". Hij droomde ervan dat de mens atomen zou kunnen manipuleren. Nu, vijftig jaar later, is die droom werkelijkheid geworden en nanotechnologie een wetenschap in opkomst. Om bij te blijven, laat morgen de Tweede Kamer zich tijdens een bijeenkomst met nanotechnologen informeren over dit nieuwe fenomeen (zie weblinks onderaan de pagina). Noorderlicht loopt hierop vooruit en praat over nanotechnologie met drie deskundige studiogasten. Ger Jochems leidt het gesprek. Live gasten: * Professor David Reinhoudt, hoogleraar supramoleculaire chemie aan Universiteit Twente en topman van Nanoned, dat is een consortium van universiteiten en de industrie dat alle krachten op het gebied van nanotechnolgie bundelt. * Dr. Menno Prins, onderzoeker bij Philips. Hij houdt zich bezig met de ontwikkeling van biosensoren. * Monique Schoondorp, medeoprichtster en directeur van BioMade, het nanotechnologische instituut van de Universiteit van Groningen en partner in het adviesbureau Innovation Power. ----- Auto zonder motor Matthijs ter Wiel, organisch chemicus aan de Rijksuniversiteit Groningen, is een voorbeeld van de 'bottom-up' nanotechnologen. Hij promoveerde twee weken geleden op verbeteringen aan de moleculaire motor, een motor van één molecuul groot. Verslaggeefster Annemieke Smit vroeg hem hoe dat werkt. ----- NANO-NIEUWS Spinazie-energie Computers en mobiele telefoons zullen in de toekomst misschien worden opgeladen met spinazie. Spinazie is - net als alle planten overigens - in staat om zonlicht om te zetten in energie. Onderzoekers aan het Massachusetts Institute of Technology bedachten dat ze hiervan gebruik konden maken om minuscule krachtcelletjes te bouwen. Ze pureerden gewone spinazie net zo lang tot ze een eiwit, genaamd Photosystem I, diep uit de cellen konden halen. Probleem was wel dat het eiwitje eigenlijk water en zout nodig heeft om te overleven: twee stoffen die in de electronica totaal uit den boze zijn. Maar ze ontdekten dat een een stofje dat ook in zeep voorkomt, het eiwit zeker drie weken goed hield. Na dit probleem te hebben opgelost, plakten ze een rij eiwitten op een glasplaatje, en schenen er met laserstralen op. Dit leverde helaas nog maar heel weinig stroom op, maar volgens de onderzoekers komt dit alleen doordat de eiwitlaag te dun was. Hun volgende doel is nu een soort torenflat van eiwitten te bouwen, die wèl de noodzakelijke kilowatten oplevert. ***** Nano-killers De nanotechnologie mengt zich nu ook in de strijd tegen het terrorisme. Onderzoekers aan de Universiteit van Pittsburgh hebben een molecuul ontwikkeld dat chemische en biologische wapens kan opsporen en doden. De onderzoekers mengden een koolwaterstof-molecuul dat van kleur kan veranderen, met een zoutbestanddeel dat cellen vernietigt. Tot hun vreugde zagen ze dat de moleculen zich uit zichzelf tot kleine buisjes vormden, die veranderen van kleur, afhankelijk van de stof waarmee ze in aanraking komen. Bij contact met zuren en schoonmaakmiddelen bijvoorbeeld, werden ze rood of geel en toen ze in aanraking kwamen met de gevaarlijke E.coli bacterie werden ze roze. Maar dat is niet alles. Toen de onderzoekers het proces bekeken onder een electronenmicroscoop, bleken de buisjes bovendien druk doende de E.coli bacterie om zeep te helpen. Ze doorboorden de membranen van de bacterie alsof het kleine naalden waren. In een uur waren alle E.coli bacterien dood. De onderzoekers hopen met dit molecuul een verfsoort te ontwikkelen, die bij een chemische of biologische aanval van kleur verandert en laat zien welk wapen wordt gebruikt. De verflaag kan dan zelf meteen tot vernietiging overgaan. ***** Selectieve kankerbestrijding Een medicijn tegen kanker dat zich heel doelgericht aan de kankercellen hecht, lijkt goed te werken tegen hersentumoren. Afgelopen zomer is de eerste patiënt met deze nieuwe methode behandeld. Het gaat om een Duitse man met zeven uitzaaiingen van huidkanker in de hersenen. In het VU Medisch Centrum kreeg de patiënt een medicijn toegediend dat het isotoop ‘borium 10’ bevat, een stof die gevoelig is voor bestraling met neutronen. Het medicijn hecht alleen aan kankercellen en komt niet terecht in gezond weefsel. De kernreactor in Petten deed de rest. Door de hersenen van de man aan de neutronenbundel bloot te stellen, werden de kankercellen zo aangetast dat ze zich niet langer konden delen. Gezond hersenweefsel bleef onbeschadigd, en dat is een belangrijke verbetering als je het vergelijkt met gewone bestraling. De nieuwe behandeling is voorlopig alleen gericht op hersentumoren. En hoewel de therapie goed aan lijkt te slaan, is de patiënt niet genezen. Hij heeft uitzaaiingen in meerdere plaatsen in zijn lichaam. ----- Column Kris Verburgh, de 17-jarige scholier Kris Verburgh die furore maakte met zijn boek "Schitterend", waarin hij op heel eigen wijze zijn visie op het ontstaan en de ontwikkeling van het heelal. Wij vroegen hem nu eens te kijken naar de nanowereld. Heeft iemand die altijd in de ruimte kijkt, daar wel iets te zoeken? Naschrift redactie: Door een technische storing is bij de opname van de column iets misgegaan en valt het geluid even weg. De complete uitgeschreven tekst is wel te lezen en staat hiernaast in de bijlage.