Argos
Melkertbanen – De hypocrisie van het Nederlandse arbeidsmarktbeleid
Inleidende teksten:
AANKONDIGING
De Commissie Toekomst Overheidscommunicatie is klaar met haar werk. Vorig jaar werd de commissie ingesteld om te onderzoeken hoe de overheid de komende jaren om moet gaan met de nieuwe mogelijkheden die internet biedt. Gooi alles op het net, zo luidt het advies van de commissie. Eens kijken of het kabinet die conclusie overneemt. Herinnert u zich nog hoe premier Kok enkele jaren geleden zat te stuntelen met de muis van een computer in een Tv-programma bij Astrid Joosten? Kok was een beetje in de war en richtte de muis, net als de afstandsbediening van zijn televisie, op het beeldscherm, in de hoop dat er iets zou gebeuren. Maar goed, dat was jaren geleden, inmiddels weet hij wel beter, mag je hopen. Of toch niet? Neem nou de geheime nota over het arbeidsmarktbeleid die vorige week uitlekte. Vandaag vergadert het kabinet erover of ze die nota openbaar zullen maken. Nou is de nota al uitgelekt, zou je denken, dus wat houdt ze tegen? Maar erger nog, de nota staat al een week op de website van het NRC-Handelsblad. Dus iedereen die een computer heeft kan hem allang lezen. Toch spannend wat het kabinet vandaag besluit. De redactie van Argos heeft er in elk geval niet op gewacht.
Tekst 1
Het kabinet beslist vandaag of de nota 'Aan de slag' die eind vorige week via het NOS-journaal uitlekte, openbaar gemaakt wordt. Dat is een rapport van een aantal topambtenaren, in opdracht van minister Vermeend van Sociale Zaken. In die nota worden een aantal kritische noten gekraakt over het huidige arbeidsmarktbeleid, met name over de zogenaamde ID/WIW-banen, voorheen Melkert-banen geheten. De uitgaven voor allerlei werkgelegenheidsplannen zijn sinds 1994 verdubbeld tot 12 miljard gulden per jaar, terwijl de werkloosheid in de doelgroep waarvoor deze plannen bedoeld zijn slechts met 13% is afgenomen. De ambtenaren stellen voor om het grootste deel van die gesubsidieerde arbeidsplaatsen waarmee langdurig werklozen aan de slag worden geholpen om te zetten in gewone banen in de publieke sector. De conducteur op de tram die eerst is wegbezuinigd, toen terugkwam als Melkertbaan wordt nu dus weer gewoon conducteur, als de voorstellen van de ambtenaren worden overgenomen tenminste. Het rapport bevat fundamentele kritiek op het huidige arbeidsmarktbeleid. Maar in de afgelopen twintig jaar zijn de tekortkomingen van het arbeidsmarktbeleid al veel vaker aan het licht gekomen.
Waarom wilden de opeenvolgende regeringen nooit iets van deze kritiek weten?
Argos, vandaag over de hypocrisie van het Nederlandse arbeidsmarktbeleid
Tekst 2
Kees Vendrik is Tweede Kamerlid voor GroenLinks. In 1989 publiceerde hij samen met anderen een onderzoek naar de banenplannen van de Nederlandse overheid in de jaren tachtig. Vendrik was blij verrast door het rapport van de ambtenaren.
Tekst 3
Sinds de hoge werkloosheid van begin jaren tachtig heeft de overheid een lawine van plannen bedacht om langdurig werklozen weer aan werk te helpen. Opeenvolgende kabinetten buitelden over elkaar heen om het idee van werk, werk, werk voor alle werklozen praktijk te laten worden. Daarbij stonden telkens twee gedachten centraal. De gesubsidieerde banen mogen echte banen niet verdringen op de arbeidsmarkt. En de tweede voorwaarde van de regelingen was dat werklozen moesten uitstromen. Doorstromen naar een gewone baan, naar écht werk.
Van de meeste regelingen blijkt het erg moeilijk te achterhalen hoeveel mensen er daadwerkelijk doorstromen. Over het algemeen ligt het doorstroompercentage ergens tussen de 5 en de acht procent. Er is één regeling die veel succesvoller was, de zogenaamde Melkert-2-regeling. Melkert-2-banen zijn banen in de particuliere sector. In bedrijven dus. In Amsterdam is de uitvoering van die Melkert-2-regeling in handen gegeven van een apart bedrijf dat eigendom is van de gemeente Amsterdam, de NV Werk. Paul Verheij is de directeur van de NV Werk. In november 1999 besteedden we in Argos ook aandacht aan gesubsidieerd werken. Verhey gaf toen een voorbeeld van die Melkert-2 regeling
Tekst 4
In de discussie die deze week is losgebarsten over het succes of falen van de Melkertbanen wordt wel eens gesuggereerd dat doorstroming nooit de bedoeling van die banen geweest zou zijn. Dat was ook de reactie van oud-minister Melkert afgelopen zondag in het NOS-journaal.
Tekst 5
Melkert doelt in dit fragment op de Melkertbanen in de collectieve sector. Daar was het verhogen van de kwaliteit van de samenleving inderdaad een belangrijke een doelstelling. Maar ook daar speelde doorstroming wel degelijk een belangrijke rol. Zo gaf Melkert zelf toe in een toelichting op zijn banenplan in een uitzending van NOVA in 1994
Tekst 5
Ook in een discussie met Harmke Pijpers in het Tv-programma Middageditie van 26 maart 1997 wees Melkert op het belang van de doorstroming naar een echte baan.
Tekst 6
Voor zover uit onderzoeken bekend ligt de doorstroming uit de Melkert-banen tussen de 5 en de 8 %. En dan is nog niet eens bekend of die mensen zonder Melkert-baan niet net zo goed doorgestroomd zouden zijn. Dat soort elementaire onderzoeksgegevens ontbreekt van de meeste banenplannen. Opeenvolgende ministers hadden geen behoefte aan slecht nieuws en toonden liever hun daadkracht door te wijzen op het grote aantal deelnemers aan hun plan.
Tekst 7
Die veertig medewerksters van de HEMA, waar Paul Verheij eerder over sprak, maakten deel uit van de ruim 21 duizend langdurig werklozen die van 1995 tot 1999 een Melkert-2-baan hadden. In augustus 1996 toonde de Rekenkamer zich uitermate kritisch over die melkert-2 banen.
Tekst 8
Een fragment uit het NOS-journaal van 29 augustus 1996.
Bij die Melkert-2-banen was doorstroming naar een echte baan een voorwaarde voor plaatsing. In oktober 1999 maakte het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid in een persbericht trots bekend dat 60% van de deelnemers aan de Melkert-2 regeling is uitgestroomd naar een tijdelijke of vaste baan. Directeur Verhey, die de regeling in Amsterdam uitvoert, presteert volgens eigen zeggen nog veel beter.
Tekst 9
Godfried Engbersen bij de presentie van het rapport ‘Arm Nederland’ in het radio-1 journaal op 22 oktober 1996. Dat was de eerste keer dat een zo’n onderzoek naar armoede en uitsluiting in Nederland gepresenteerd werd. En Engbersen toonde zich op basis van dat onderzoek weinig lovend over de resultaten van de Melkert-banen in het bereiken van de meest kanslozen. Groenlinks Tweede Kamerlid Kees Vendrik deed zijn onderzoek naar banenplannen in de jaren tachtig in opdracht van de toenmalige PPS-fractie in het Parlement. Vendrik was toen fractiemedewerker van de PSP. Uit dat onderzoek kwam al naar voren dat doorstroming naar regulier werk bij de onderzochte banenplannen weinig voorstelde.
Tekst 10
Boze Amsterdamse stads- en flatwachten in actie voor een beter salaris en een beter toekomstperspectief in augustus 1998.
Paul Verhey, de directeur van de organisatie die in Amsterdam de plaatsing van de gesubsidieerde werkers regelt, bevestigde gisteren nog dat ook volgens hem doorstroming naar regulier werk vanaf het begin een van de twee hoofddoelstellingen was van de Melkert-banen. Overigens claimt Verhey dat zijn organisatie in Amsterdam daar ook erg succesvol in is. In het gesprek dat wij in 1999 met Verhey hadden legden we hem voor de dat de Melkertbanen in de collectieve sector voorheen gewoon betaalde banen waren. Neem de conducteurs op de tram die toen door mensen met een Melkertbaan gedaan werden
Tekst 11
Willem Vermeend, de huidige minister van Sociale Zaken die toen nog in de tweede Kamer zat, in een fragment uit KRO’s Echo van 23 september 1986.
In het onderzoek van Vendrik en anderen uit 1989 blijkt dat in die jaren gemiddeld 10.000 personen werk vinden met behulp van de maatregel. Twee van de drie mensen verdringen daarbij iemand anders van een baan.
Tekst 12
De wet Vermeend/Moor is een loonkostensubsidie. Die subsidies scheppen nauwelijks
Nieuwe banen. Het enig doel van een loonkostensubsidie is dat een werkgever die een vacature heeft, gestimuleerd wordt om een kansarme werkloze in dienst te nemen. Als de werkgever kiest voor een langdurige werkloze, een allochtoon, een vrouw, een oudere, een Molukker of welke doelgroep er dan ook in de desbetreffende regeling gedefinieerd staat, dan krijgt die werkgever daar een zak met geld bij.
Tekst 13
Een fragment uit het tv-programma 2-vandaag van 25 oktober 1996. Loonkostensubsidies zijn weinig effectief, zo blijkt uit onderzoek.
In de vorige week uitgelekte nota wordt dan ook geadviseerd om daar radicaal mee te breken. Geef de loonkostensubsidies niet langer aan de werkgever maar geef het aan de werknémer, stellen zij voor. Dan los je tegelijkertijd een ander probleem op, de zogenaamde armoedeval. Dat wil zeggen dat iemand die uit een uitkering gaat en een minimumloon verdient er in de praktijk weinig op vooruit gaat en zelfs het risico loopt dat hij netto minder overhoudt dan toen hij nog in een uitkering zat.
Volgens Groenlinks Kamerlid Vendrik is het geld zoals dat nu besteed wordt aan loonkostensubsidies, grotendeels weggegooid geld.
AFKONDIGING
Nu zouden we graag nagepraat hebben met minister Vermeend van Sociale Zaken of met de fractievoorzitter van de PvdA, Melkert. Maar helaas, beide heren hadden deze week geen tijd om ons te woord te staan.
Argos werd deze week gemaakt door Kees van den Bosch, Huub Jaspers, Astrid Nauta, Rinse Blanksma en Jan Hendrik van der Veen.