Argos
Milieu- en gezondheidsrisico’s van hergebruik afval in bouw
Inleidende teksten:
AANKONDIGING ARGOS
Op de meeste plaatsen in Nederland bestaat het systeem van afvalscheiding. Biologisch afbreekbaar afval verdwijnt in de daarvoor bestemde groene bak, de rest gaat in de bruine bak, of de groene zak, of welke bak of zak uw gemeentebestuur daarvoor dan ook bedacht heeft. Het belangrijkste is dat U het kwijt bent. Het spul wordt afgevoerd naar een afvalverbrandingsoven daar houden ze er een lucifer bij en weg is het afval.
Tenminste zo lijkt het. Maar wat gebeurt er met het afval van zo’n verbrandingsoven? 22% van het huisvuil dat daarin gestopt wordt komt er weer uit in de vorm van slakken. En voor die slakken heeft het ministerie van VROM een heel slimme oplossing bedacht. Misschien rijdt u ’s morgens wel naar uw werk over het afval dat u jaren geleden zo keurig in die bruine bak gestopt hebt.
Luistert u naar een speurtocht die verslaggever Marwil Straat de afgelopen weken maakte in de wondere wereld van het afval. Luistert u naar Argos.
Tekst 1
Een half jaar nadat de gemeente Haarlemmermeer besloot de siervijvers in Getsewoud te verstevigen met staalslakken spuiten mannen in maanpakken vrachtwagens schoon.
Maar dat is het eind van mijn verhaal. Een verhaal dat begon met een krantenbericht.
Een heel klein bericht dat niemand heeft gelezen. En waarbij, als je het toevallig toch las, je moet hebben gedacht. "Gut"of "Oh". Of: Het zal wel.
Maar mij intrigeerde het.
Vlak bij Schiphol is bij wijze van experiment een stuk snelweg aangelegd, staat er. Een snelweg op een laag giftige bagger. Omdat er in Nederland geen opslagruimte meer is voor deze rotzooi wil men het nu als ophoogmateriaal onder wegen gaan gebruiken.
En het experiment is geslaagd juicht rijkswaterstaat.
En nu sta ik bij de A5 en kijk naar het nieuwe stukje weg waar dus bagger onder ligt. Er is niets aan te zien natuurlijk. Gewoon: een weg. En ik probeer me de enorme berg vervuilde bagger voor te stellen die er in Nederland is.
En ik vraag me af hoeveel giftige troep, waar we ons in Nederland geen raad meer mee weten er de komende jaren nog als bouwstof de grond in zal gaan. Hoeveel er eigenlijk al onder de grond is verdwenen? En of dat eigenlijk allemaal gewoon maar kan?
En met deze vragen in het achterhoofd ga ik op pad.
Tekst 2
Mijn zoektocht naar een antwoord op mijn vragen begint als ik Arne Schoevers van de milieuorganisatie Afval en Milieu iets verderop met de auto oppik. Het grootschalige gebruik van vervuild afval in de wegenbouw begon begin jaren negentig. Schoevers probeert bij te houden waar het afval de grond in verdwijnt.
Tekst 3
Op weg naar de de VVAV, de belangenorganisatie van de afvalverbranders in Nederland.
Want van de stromen industrieel afval die als bouwstof de grond in verdwijnen is bodemas de grootste. Bodemas ook wel avi-slakken genoemd is het spul dat overblijft na verbranding van huishoudelijk afval.
Sinds het begin van de jaren ´90 hebben de afvalverbranders voor deze stroom rotzooi een oplossing. Het steenachtige materiaal gaat niet meer naar speciale stortplaatsen maar wordt verkocht aan aannemers die het gebruiken als alternatief voor zand of grind. Maar in bodemas zitten hoge concentraties zware metalen. Niet echt gezond, dat moet Gijs van Bezooyen van de Vereniging voor Afvalverwerkers toegeven. Maar desondanks een prima materiaal vindt hij. Materiaal waarvan we er elk jaar ook heel wat bijkrijgen.
Tekst 4
Samen met Arne Schoevers van de milieuorganisatie Afval en milieu zoek ik verder naar peilbuizen rond de in 1993 aangelegde geluidswal. Maar we vinden ze niet. Terwijl ze er toch echt zouden moeten zijn. Want hoe houd je anders in de gaten of de vervuiling niet uit de de dijk lekt.
De dijk ziet er zo gewoon uit dat ik me afvraag of iemand nog wel weet wat hier ligt. En wie houdt nou eigenlijk in de gaten of het hier goed gaat?
Is het niet gewoon veel veiliger zijn om dit afval op speciale stortplaatsen op te slaan vraag ik Gijs van Bezooyen, belangenbehartiger van de afvalverbrandingsindustrie.
Tekst 5
Arne Schoevers van Natuur en Milieu benadrukt dat provincies en gemeentes het gebruik van afval als bouwmateriaal actief stimuleren. En dat blijkt te kloppen. Zowel de branche-organisatie van bouwers de NVB als de provincie Noord-Holland bevestigen desgevraagd dat het gebruik van vervuild afval bij de aanleg van wegen of viaducten tegenwoordig wordt voorgeschreven. Het lijkt een verhaal met enkel winnaars en geen verliezers. De provincie hoeft minder dure stortplaatsen te bouwen, de aannemers hoeven geen duur zand te kopen. En de afvalproducenten? Die zijn ook goedkoper uit. Gijs van Bezooyen van de Vereniging van Afvalverwerkers rekent het me voor.
Tekst 6
Roeterseiland, een gebouw van de Universiteit van Amsterdam. Lucas Reijnders hoogleraar Milieukunde heeft tussen de colleges door even tijd voor me. Door de telefoon liet hij al eerder weten zich bijzonder zenuwachtig te maken over het toenemend gebruik van verontreinigd afval als bouwstof.
Tekst 7
Milieuhoogleraar Reijnders wint zich zichtbaar op als ik hem vraag naar zijn mening over het toegenomen gebruik van afval als bouwstof. Het heeft allemaal te maken zegt ie met het nieuwe bouwstoffenbesluit dat vorig jaar werd ingevoerd. Een regeling die bepaalt welke stoffen wel en welke niet mogen worden toegepast bij de aanleg van wegen, huizen en viaducten.
Tekst 8
De familie van Rulo ligt al sinds 1993 met de gemeente in de clinch over het asbest op hun weg. Het asbest ligt hier en daar aan de oppervlakte zodat het in de zomer bij stoffig weer het erf opwaait. Maar het puingranulaat, fijngemalen bouw- en sloopafval ligt er nog steeds. Twee jaar geleden zag mevrouw van Rulo bij het uitlaten van haar honden een autootje van het gemeentelijk energiebedrijf langs de weg staan.
Tekst 9
Normaal valt het me nooit zo op maar al rondfietsend door mijn buurt zie ik opeens dat er overal in de grond wordt gegraven. Ik probeer me voor te stellen wat er in Nederland allemaal onder de grond ligt. Rioolbuizen, telekomkabels, gasleidingen, tunnels. Ze worden in de grond gebracht. Gerepareerd. Moeten worden verplaatst. En als straks overal vervuild afval ligt wie weet dan nog waar je nog veilig een gat kan graven. Wie houdt dat bij, wie geeft die informatie door?
Dat is de verantwoordelijkheid van gemeente-ambtenaren, die moeten in de gaten houden dat het allemaal goed gaat. Zij moeten controleren wat er in het kader van het nieuwe bouwstoffenbeleid allemaal de grond in verdwijnt. Maar kunnen ze dat wel?
Tekst 10
Erno Kiljan en Jeanette Meyer van de wijkraad Getsewoud Zuid zijn benieuwd hoe de kwestie zal aflopen. Want de partijen die bij het schandaal zijn betrokken gaan inmiddels rollend over straat. De gemeente, de importeur van de slakken, het bedrijf dat het afval keurde. Op alle niveaus lijken er fouten te zijn gemaakt. Zelfs fraude kan niet worden uitgesloten. De rechter moet er nu aan te pas komen om te bepalen wie de schade die in de miljoenen loopt moet betalen. Lucas Reijnders hoogleraar milieukunde verbaast zich nergens meer over.
Tekst 11
En dat vindt Erno Kiljan van de wijkraad Getsewoud Zuid
Drie weken geleden ging Lucas Reijnders met een delegatie van Natuur en Milieu naar het ministerie van VROM om de hoogste milieu-ambtenaar Directeur-Generaal Van der Vlist duidelijk te maken dat het zo lang niet langer kan.
Natekst voor presentatie
We hebben het ministerie van VROM natuurlijk gevraagd om het rapport voor ons op te zoeken . Het rapport dus dat het ministerie in 1995 zelf heeft laten opstellen en dat aantoont dat het huidige bouwstoffenbesluit zal leiden tot ernstige bodemvervuiling. Tot op heden is dit rapport nog niet gevonden. De afdeling Voorlichting liet ons gisteren schriftelijk weten dat het hier gaat om een interne rapportage van het ministerie en die worden niet automatisch naar de afdeling Voorlichting gestuurd. Dus hebben ze die ook niet. We hebben het rapport dus nog steeds niet. Jules de Waart, de onderzoeker die het rapport indertijd voor het ministerie opstelde heeft ook geen exemplaar meer maar bevestigt wel de sombere conclusies zoals die door Lucas Reijnders werden aangehaald.
Verder ontkent het ministerie van VROM overigens dat er sprake zou zijn van een onhoudbare situatie en zegt dat het nieuwe bouwstoffenbesluit er nou juist is gekomen om alle risico's aan banden te leggen. In de praktijk, zo schrijft het ministerie mij, leidt deze nieuwe regeling juist tot een afnemend gebruik van verontreinigd afval als bouwstof. Snapt u het nog?
AFKONDIGING
In een schriftelijke reactie liet het ministerie van VROM ons gisteren weten dat er geen sprake is van een onhoudbare situatie. Het nieuwe bouwstoffenbesluit is er nou juist is gekomen om alle risico's aan banden te leggen. In de praktijk leidt deze nieuwe regeling juist tot een afnemend gebruik van verontreinigd afval als bouwstof, aldus het ministerie.
Argos werd deze week gemaakt door Marwil Straat, Rinse Blanksma, Paul Schoenmaker en Kees van den Bosch.