Argos
Nieuwe bijstandswet, veranderingen en gevolgen
Bijna anderhalf miljoen mensen in Nederland leven van een uitkering. Dan zijn de meer dan twee miljoen mensen die AOW krijgen nog niet meegeteld. Er zijn 320.00 huishoudens, alleenstaanden en gezinnen, die van de laagste uitkering rond moeten komen. Die leven van de Bijstand. Voor het eerst in vijf jaar is dat aantal bijstandsgerechtigden weer gestegen. Een kleine 10% van de Nederlanders leeft op of onder het minimumniveau. Dat aantal is in de economische bloeiperiode van de jaren negentig maar heel weinig gedaald.
Over ruim 4 maanden, per 1 januari 2004, moet de Wet Werk en Bijstand ingaan. Na het zomerreces wordt deze nieuwe wet in het parlement behandeld. Het is de grootse verandering in de Bijstandswet sinds de invoering daarvan in 1962. Wat betekent die nieuwe wet voor de bijstandsgerechtigden? Wat zijn de gevolgen van de enorme bezuinigingen die het kabinet Balkenende II gaat doorvoeren?
Argos over armoede in een rijk land. Een bericht over de andere kant van Nederland.
====
Na Argos een gesprek over de nieuwe bijstandswet met Hubert Bruls, Tweede Kamerlid voor het CDA en Saskia Noorman, tweede kamerlid voor de PvdA.
-----------
Inleidende teksten:
Tekst 1
Bijna anderhalf miljoen mensen in Nederland leven van een uitkering. Dan zijn de meer dan twee miljoen mensen die AOW krijgen nog niet meegeteld. Er zijn 320.000 huishoudens, alleenstaanden en gezinnen, die van de laagste uitkering rond moeten komen. Die leven van de Bijstand. Voor het eerst in vijf jaar is dat aantal bijstandsgerechtigden weer gestegen. Een kleine 10 % van de Nederlanders leeft op of onder het minimumniveau. Dat aantal is in de economische bloeiperiode van de jaren negentig maar heel weinig gedaald.
Over ruim 4 maanden, per 1 januari 2004, moet de Wet Werk en Bijstand ingaan. Na het zomerreces wordt deze nieuwe wet in het parlement behandeld. Het is de grootse verandering in de Bijstandswet sinds de invoering daarvan in 1962. Wat betekent die nieuwe wet voor de bijstandsgerechtigden? Wat zijn de gevolgen van de enorme bezuinigingen die het kabinet Balkenende 2 gaat doorvoeren?
Argos over armoede in een rijk land. Een bericht over de andere kant van Nederland.
Tekst 2
Raf Janssen, socioloog, 58 jaar is hij en al meer dan dertig jaar werkt hij voor De arme kant van Nederland. In 1990 promoveerde Janssen aan de Rijksuniversiteit van Leiden op een boek over het falende armoede- en milieubeleid. Bij alle akties en organisaties van Vrouwen in de Bijstand, Arbeidsongeschikten, de WAO-ers en werklozenorganisaties speelde Janssen een rol op de achtergrond. Hij werkte mee aan tientallen publicaties over armoede en sociale uitsluiting. De laatste jaren doet hij dat als directeur van Sjakuus, dat is het landelijk knooppunt van organisaties die zich richten op het versterken van de positie van uitkeringsgerechtigden en het voorkómen en bestrijden van armoede en sociale uitsluiting. Een kleine organisatie die gesubsidieerd wordt door het ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport.
We spreken met Raf janssen op zijn kantoortje aan de Plompetorengracht in Utrecht.
Tekst 3
In een uitzending van Argos van mei 1998 plaatsten we een microfoon in de spreekkamer van de sociale dienst in Nijmegen. In die spreekkamertjes wordt gecontroleerd of je wel echt arm bent of je die nieuwe bril of wasmachine wel echt nodig hebt.
Tekst 4
Daar wordt het leven in regels geperst. Daar toont de verzorgingsstaat haar ware gezicht.
Tekst 5
Teleurgesteld verlaat de cliënt het pand van de sociale dienst in Nijmegen. Zijn aanvraag voor bijzondere bijstand is afgewezen. Een nieuwe wasmachine kan hij voorlopig vergeten. In de economische crises van de jaren tachtig stegen de uitkeringen zeven jaar lang niet mee met de lonen. Toen nam de armoede flink toe. Maar onder de kabinetten Lubbers mocht dat woord armoede niet gebruikt worden. Armoede bestond niet in het rijke Nederland.
In 1995 presenteerde toenmalig minister van Sociale Zaken Ad melkert zijn Nota ‘De andere kant van Nederland’. Na spraakmakende publicaties van onder andere ‘Minima zonder marge’ van de sociale dienst in Rotterdam, Na een uitgebreide aktie door de kerken onder de noemer ‘De Arme kant van Nederland’ was Melkert de eerste politicus die openlijk toegaf dat armoede ook in Nederland bestond.
Tekst 6
Socioloog en armoedeactivist Raf Janssen
Tekst 7
Ad melkert, tijdens zijn openingstoespraak op de eerste sociale conferentie in 1996 in Zwolle. Er zouden er nog 4 volgen. Elk jaar verscheen jaarlijks een ‘Armoedemonitor’, er werden onderzoeksprogramma’s gestart. Gemeenten werden vrijgelaten een eigen armoedebeleid te voeren. Organisaties van uitkeringsgerechtigden eisten een verhoging van de bijstand met vijftien procent. Maar dat was politiek onbespreekbaar. In plaats daarvan volgde een lappendeken van op doelgroepen gerichte maatregelen. De Algemene Rekenkamer publiceerde begin dit jaar een onderzoek naar dat beleid. De conclusies waren vernietigend. De onderzoekers vonden maar liefst 79 maatregelen maar konden niet vaststellen of dat beleid ook effect heeft gehad. De Rekenkamer sprak van een wirwar van maatregelen waarvan de effecten niet te meten waren. Een belangrijke verandering was de instelling van de categoriale bijstand, dat betekent dat gemeenten alle ouders met een bijstandsuitkering en kinderen op de middelbare school of chronisch zieken een extraatje gaf. Daarnaast bleef de individuele pot van bijzondere bijstand bestaan, er werd zelfs extra geld voor uitgetrokken. Maar dan moesten uitkeringstrekkers wel aan kunnen tonen dat ze dat geld echt nodig hadden. Hoe dat in zijn werk gaat bleek uit opnames die wij in 1998 maakten in een spreekkamer van de sociale dienst in Nijmegen.
Tekst 8
Nederland zit alweer ruim een jaar in een economische crisis. Dat heeft gevolgen voor de armoede. Het aantal schuldsaneringen stijgt weer, het aantal huisuitzettingen neemt toe, er komen dagelijks werklozen bij en het aantal mensen met een bijstandsuitkering stijgt ook weer. De komende jaren gaat het kabinet Balkenende meer dan 13 miljard Euro bezuinigen, meer dan een miljard wordt daarbij bezuinigd op uitgaven voor de armen. Socioloog Janssen licht dat toe.
Tekst 9
Janssen doelt op de afschaffing van de categoriale bijstand. Staatssecretaris Ruute van Sociale Zaken wil daar vanaf. Bijzondere bijstand mag alleen nog maar per geval gegeven worden. Elke keer moet daarvoor onderzocht worden of deze mevrouw haar kinderen inderdaad niet naar de middelbare school kan sturen zonder extra steun. Anders krijgt ze geen geld. Dat moet onderzocht worden in een gesprek in een spreekkamer van de sociale dienst.
Tekst 9B
Een fragment uit een uitzending van Argos in 1998.
De nieuwe Wet Werk en Bijstand die dit najaar in de tweede kamer behandeld wordt, is de grootste verandering in de uitvoering van de bijstands sinds de invoering van de Algemene Bijstandwet in 1962 door toenmalig minister Marga Klompe. Hulp aan armen werd door die wet veranderd van een gunst in een recht.
Tekst 10
Een fragment van de KRO-radio uit 1962.
In de nieuwe Wet Werk en Bijstand die, als het aan staatssecretaris Rutte van Sociale Zaken ligt al op 1 januari van het volgend moet ingaan wordt de uitvoering van de Bijstandswet grondig veranderd. Gemeentes krijgen een zak met geld en zijn zelf er verantwoordelijk voor a;s ze daar niet mee uitkomen. Als de bijstand meer kost dan het ministerie via een verdeelsleutel heeft berekend dan moet de gemeente bezuinigen op lantarenpalen of andere uitgaven. Omdat de minister denkt dat die reorganisatie geld oplevert haalt hij vast 250 miljoen van het totale budget af. Het hart van de nieuwe Wet werk en bijstand is werk. Iedereen moet solliciteren, ook moeders met jonge kinderen, iedereen moet aan het werk maar, en daar maken gemeenten zich terecht zorgen over, tegelijkertijd wordt er ruim 600 miljoen Euro minder uitgetrokken voor reintegratiebudgetten, geld om mensen naar werk te begeleiden.
Socioloog Janssen vindt dat in het wetsvoorstel de verzorgingsstaat bedreigd wordt.
Tekst 11
In de nieuwe Wet wordt impliciet erkend dat een bijstandsuitkering niet toereikend is om van rond te komen. Als je vijf jaar bijstand hebt krijg je er jaarlijks 450 Euro bij. Janssen is daar niet van onder de indruk.
Breaktekst
U luistert naar de Ochtenden op radio 1, de VPRO met Argos. Vandaag over de gevolgen van het kabinetsbeleid voor de armen in Nederland.