De Plek 3-02-1998
*Morgenstond* Den Haag X=78/79, Y =452/451
In Den Haag Zuid West, ten zuiden van de naoorlogse wijk Morgenstond, verrijst Wateringse Veld, een woonwijk met voornamelijk midden- en hogere inkomens en weinig voorzieningen. Voor winkels en dergelijke is men aangewezen op de belendende wooncentra. De wijk ligt ingeklemd tussen Wateringen en Rijswijk, en voor de hand ligt dat de nieuwe Wateringse Velder gaat winkelen in het mooie nieuwe Rijswijkse winkelcentrum De Bogaard. In Morgenstond ligt het grote winkelcentrum aan de Leyweg en op het Haagse Stadhuis wil men dat de nieuwe bewoners zich gaan richten op de voorzieningen die hun eigen stad hen biedt. 'Het concept van de ongedeelde stad' heet dit in stedebouwkundig jargon.
Het programma moet gaan over 'de potentie van de wijk Morgenstond'. Ofwel, is op de een of andere manier te bewerkstelligen dat Wateringseveld bij Den Haag Zuidwest gaat behoren, en een onlosmakelijk deel daarvan gaat vormen?
De kwestie: Morgenstond is gebouwd in de jaren '50 door bouwmeester Dudok. De eerste plannen dateren al van 1936. Er moest een 'schoon en gelukkig woonoord' komen, een 'woonoord waar frisse lucht en zon een geestelijk en lichamelijk gezond volk bereiken kunnen'. Na de oorlog was de woningbehoefte enorm toegenomen, en werd besloten in een zo groot mogelijke dichtheid te bouwen. De plannen voor Groot Den Haag werden aanvaard in 1949 en amper tien jaar later waren 30.000 woningen bijgebouwd waar 100.000 mensen een onderdak vonden. Wegens de schrijnende woningnood en bouwkosten werd gekozen voor hoogbouw, met veel groen dat al het beton moest compenseren. De flats hebben vier lagen, omdat liften pas verplicht waren bij hoger dan 10 meter en het ministerie die dure voorzieningen niet wenste mee te financieren. Er kwamen veel winkelcentra, omdat planologen in die tijd meenden dat winkels op kinderwagenafstand (400 meter) moesten liggen. Toen door toegenomen auto- en koelkastenbezit de winkels minder gefrequenteerd gingen worden en men zich meer ging richten op grote supermarkten, werd besloten tot sluiting van 2/3 van de winkelcentra. Het winkelcentrum aan de Leyweg mocht vooralsnog blijven, maar werd ook met sluiting/afbouw bedreigd. Dat veranderde toen Rijswijk het winkelcentrum De Bogaard fiks ging uitbreiden. De gemeente Den Haag besloot toen dat de functie van de Leyweg moest worden versterkt. In 1987 werd het sein gegeven tot 'De Aanpak'. Huizen werden gerenoveerd en/of aangepast aan de huidige woonwensen. En enkele honderden huizen werden - ondanks protesten uit de buurt - o.a. bijgebouwd op de groenstrook aan de Dedemsvaartweg tussen Meppelweg en Erasmusweg. Overigens: Morgenstond dankt zijn naam aan een boerderij die daar ooit heeft gestaan. De wijken Morgenstond, Bouwlust, Vrederust en Moerwijk in Den Haag ZW hebben een woningvoorraad van zo‚n 20.000 stuks voor de 'lage inkomens'. De buurt wordt gekarakteriseerd door o.a. een hoog voorzieningenniveau. Er is een groot winkelcentrum en enkele kleintjes, er zijn wat opleidingen, een park en wat kleine bedrijvigheid. De vestigingsplaatsen zijn goedkoop. Er is veel parkeergelegenheid doordat de wijk ruim van opzet is. De mogelijkheden voor het uitbreiden van voorzieningen zijn ruimschoots aanwezig. Dinsdag is er een gezellige markt. Helaas gaat de Modevakschool uit de buurt verdwijnen. De gemeente had er natuurlijk alles aan moeten doen om die school in de buurt te handhaven. Tussen Rijswijk en Wateringen verrijst de komende jaren de wijk Wateringseveld, 7.000 woningen waarvan driekwart koop voor de midden- en hoge inkomens. Deze wijk krijgt verder nauwelijks eigen voorzieningen: geen winkels en enkele basisscholen. Er is dus sprake van een enorm contrast tussen de wijken. Voorzienbaar is dat de bewoners van Wateringseveld zich gaan richten op Rijswijk in de eerste plaats en op Wateringen. Voor een bewoner maakt het natuurlijk niet uit of hij gaat winkelen in Rijswijk of aan de Leyweg. Dat de Leyweg Haags grondgebied is bepaalt niet de keuze.
Marjoke spreekt met: - Stedebouwkundige Kees Rijnboutt. Wateringseveld is zijn laatste project.
Rijnboutt vertelt over de problematiek, de tegenstellingen tussen de buurten, en wat zijn visie is op hoe het moet worden.
- Jeroen Schilt, architectuurhistoricus, heeft ten behoeve van de Workshop de buurt geobserveerd en gefilmd.
- André Obdam. Obdam woont al 16 jaar in Morgenstond, en daarvoor in Bouwlust. Is jarenlang voorzitter van de bewonersorganisatie geweest en nu aspirant SP-raadslid. Hij kent de buurt heel goed. Maakt zich boos op de gemeente en de plannen voor de ongedeelde stad. Dat vindt hij geklets van projectontwikkelaars die geld willen verdienen. Hij vindt dat de gemeente veel meer moet doen voor Morgenstond. Er zijn bijvoorbeeld helemaal geen voorzieningen voor jongeren. Ook vindt hij het heel erg dat er zoveel bij gebouwd wordt in de buurt: op de groenstroken aan de rand van de wijk zijn/worden honderden woningen gebouwd. Die zijn ook te duur voor de Morgenstondse bevolking. Het winkelcentrum aan de Leyweg gaat worden opgeknapt, maar goedkope winkels sluiten aan de lopende band. De wijk wordt steeds onleefbaarder door de verdichting. Volgens hem wordt door de gemeente een soort deportatiebeleid gevoerd. Er komen nieuwe huizen in de buurt voor hogere inkomens en voor de lagere inkomens is geen plek meer.