De Plek 10-03-1998
*Oosterland* X=129/130, Y=550/549
In het voormalig MUZ-park bij Oosterland woonde het kaderpersoneel van de Maatschappij Uitvoering Zuiderzeewerken. Toen de Afsluitdijk klaar was werd de ingenieursvilla heringericht tot jeugdherberg. De tijden zijn veranderd en de plannen van de gemeente om van de voormalige Jeugdherberg een goedkope hotelaccomodatie te maken worden gedwarsboomd door plannen van het COA, het Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers, om er 85 asielzoekers te huisvesten.
Vijfhonderd meter verderop aan de Waddenzee ligt het centrum voor Milieueducatie de Michaëlshof. De leden hebben vérgaande plannen ontwikkeld voor een zogenaamd Energie-nul-gebouw. Het futuristische milieutechnologiecentrum moet zichzelf geheel voorzien van energie, water en voedsel. Het gebouw moet drie miljoen kosten en zal ook logies bieden aan cursisten milieutechnologie. Wieringen vreest hordes milieutoeristen op de zeedijk. Waarom brengt men de cursisten niet onder in de voormalige jeugdherberg? Maar ach, die drie miljoen komt er toch niet, zo verwachten de Wieringers.
Wieringen was een eiland van boeren, vissers en jagers. Tot de oorlog waren er zo'n 128 boeren. Na de ruilverkaveling in 1947 werden dat er snel minder. Onlangs is een tweede ruilverkaveling afgerond. In 1920-1924 werd de korte Afsluitdijk aangelegd, die Wieringen verbond met het vasteland richting Den Helder. Vanaf toen was Wieringen geen eiland meer. De polder in Zuidelijk Wieringen is de oudste polder van Noord-Holland, aangelegd rond 1840. Toen in 1932 de Afsluitdijk voltooid was, was in tien jaar tijd de bevolking van Wieringen verdubbeld van drie- naar zesduizend. Dat kwam o.a. door de Afsluitdijk: veel dijkwerkers hadden zich blijvend gevestigd op Wieringen. Mooie bijkomstigheid is dat aan de dreigende inteelt op het voormalige eiland een halt werd toegeroepen.
Over de Michaelskerk te Oosterland:
De kerk - uit 1100 - is in 1994 gerestaureerd. De kosten daarvoor zijn door de Wieringers bijeengesprokkeld. Er bevinden zich bijzondere stenen sarcofagen, gemaakt van tufsteen uit de Eiffel (Bentheimer zandsteen). In de kerk bevindt een Tesschemacher orgel uit 1672 (één van de twee in Nederland). Het orgel, uit privébezit afkomstig, is begin deze eeuw door een voorouder van organist Kees Klein, boer Kooren, in Velzen voor fl. 1200,- op de kop getikt. Dat was een onwaarschijnlijk hoog bedrag waarvoor hij dan ook door de kerkeraad voor op de vingers werd getikt. In de kerk bevindt zich ook een zwaard, door watergeus Floris van Treslong aan de Wieringers gegeven toen hij in 1672 vastgevroren zat in het ijs voor Wieringen.
Op Wieringen is een typisch tuinwallenlandschap. Tuinwallen zijn gevormd door opstapeling van graszoden. Ze moesten de schapen bijeenhouden. Bij de herverkaveling in 1947 in het merendeel van de tuinwallen opgeruimd. Op Wieringen bevinden zich van oudsher zogenaamde slenken en sjanen, kleine waterloopjes. Veel van die waterloopjes zijn dichtgefreesd en vlakgemaakt. Het landschap verdroogt daardoor. Op Wieringen worden gebiedsgerichte afspraken gemaakt. Het buitengebied is kwetsbaar. Uit de folder over Wieringen: "De afsluiting van de Zuiderzee, ingrepen in de waterlopen en de inlaat van het water uit het IJsselmeer en het Amstelmeer bedreigen de bijzondere waterhuishouding van Wieringen. De met de zoet/zoutgradiënt samenhangende soortenrijkdom neemt zienderogen af. Ook andere waardevolle ecologische elementen, hoe klein ook, worden ondermeer bedreigd door steeds intensiever agrarisch gebruik."
Het is de bedoeling dat wat de boeren mogen aan banden wordt gelegd. Dat geldt bijvoorbeeld voor het telen van lelies en aardappels. Vooral lelies hebben veel gewasbestrijdingsmiddelen nodig. Natuurbescherming wil bijvoorbeeld en zone achter de dijk waar niet geboerd mag worden, voor o.a. rotganzen. En er zouden afspraken moeten worden gemaakt met boeren over hoe vaak en niet te vroeg maaien.
Van de Afsluitdijk naar Den Helder is de zogenaamde (betonweg) gekomen. Deze scheidt het noorden van het eiland van het zuidelijk deel. Nog steeds is daar gelazer over, omdat hij maar op enkele plaatsen over te steken is. De eilanders willen tunnels.
Bij Vatrop bevindt zich het voormalige MUZ-park, woningen van de Maatschappij Uitvoering Zuiderzeewerken. De woningen werden bewoond door de chefjes, de dijkwerkers woonden in houten bouwketen. Er waren twee grotere woningen, en die werden bewoond door de hoogste cheffen. Die 2 zijn vele decennia lang in gebruik geweest als Jeugdherberg. Onlangs zijn ze verkocht aan een belegger, maar de gemeente heeft ze bestemd voor goedkope overnachtingen. De COA (Centraal Orgaan Asylzoekers) wil daar 85 asylzoekers in vestigen. Dat levert naturlijk lekker veel geld op. De strijd is nu over die twee mogelijke opties. Er is op Wieringen een Werkgroep Behoudt de jeugdherberg, die probeert subsidies te verkrijgen voor goedkope hotelaccomodatie. De provincie wil op Wieringen goedkope recreatiemogeljkheden.
Uitkijkend over het buitendijkse gebiedje bij Vatrop stond een vismeelfabriek. Toen die werd gesloten, is de grond in 1974 aangekocht door Chiel Schouwenaar met de bedoeling er een milieueducatieproject op te zetten. Hij heeft de Stichting Michaëlshof voor Milieueducatie opgericht. Met die club heeft hij de afgelopen cursussen georganiseerd voor biologisch dynamisch tuinieren, studiegroepen voor biologische architectuur, werkweken etc. In 1984 fikte de boel af. Daarna weer aan de slag gegaan en nu hebben ze plannen voor het zogenaamde 'Energie-Nul-Gebouw', ontwikkeld in samenspraak met allemaal wetenschappers, o.a. van het ECN in Petten en de TU Eindhoven. Water wordt gerecycled, en energie wordt verkregen uit zonnepanelen. Die energie moet gaan worden opgeslagen in H2, verkregen door electrolyse. Het grootste probleem is dat waterstof zo vreselijk explosief is. Voordeel van waterstof is de hoge energiewaarde. En het is niet vervuilend: 2H2 + O2 = 2H2O = water. Voorts moeten zelf gaan voorzien in voedsel en water. Schouwenaar en de zijnen krijgen een bouwvergunning, en nu gaat gestart worden met een ronde van zes maanden om de benodigde drie miljoen bij elkaar te sprokkelen (Van VROM, ECN, Stichting Doen, Provincie, Bedrijfsleven). De gemeente wil echter niet dat er overnachtingen plaatsvinden.
De Michaëlshof heeft in de loop van de jaren weinig medewerking ondervonden van de Wieringers en Landschapszorg (de Wieringer landschapsbeheerclub). Men vindt het allemaal te pretentieus en te wetenschapperig. Schouwenaar woont daar, in een piepklein huisje, deels onder de grond, met tegelkachel die de rookgassen recyclet. Hij drinkt hergebruikwater en heeft een BD-tuin, en kijkt uit over de Waddenzee. Bij laag water kan hij zo het wad oplopen, bij hoogwater en noordwesterstorm spuit het schuim over zijn huisje.
Marjoke Roorda spreekt met:
- PvdA- en kerkeraadslid Elbert Volkers, over de Michaëlskerk en over wat te doen met de voormalige Jeugdherberg.
- Chiel Schouwenaar van Milieucentrum de Michaëlshof, over wat ze de afgelopen jaren hebben gedaan en hun plannen voor het Energie-Nul-gebouw.
- Ben van Rijswijk over het verdwijnen van de kleinschalige botanische en biologische elementen uit het landschap.
- Organist Kees Klein:
Kees Klein is geboren en getogen Wieringer. Hij woont in Den Oever in de boerderij die al eeuwen lang van vader op zoon is overgegaan. Zijn grootvader van moeders kant heeft begin deze eeuw het orgel gekocht. Hij vertelt over het culturele leven rond Oosterland, waarin hij een belangrijke rol speelt. Hij geeft al 30 jaar muziekles, en je kunt dus gerust stellen dat alle Wieringers van onder de 40 hun muzikale vorming van hem hebben gekregen.
- Theo Mulder, actief in Landschapszorg Wieringen en vogelaar, over de vogels in de Waddenzee