De Plek 24-03-1998
*Zurich* x=155/156, y=570/569
Toen in 1932 de Afsluitdijk was gesloten, knalden de haringen tegen de dijk op. De Zuricher visser Yde de Boer ving toen in drie dagen zoveel haring dat hij zich een huis kon kopen. Dat huis stond tussen de andere dijkhuizen achter de slaperdijk in Zurich, een overblijfsel uit de tijd dat er dijkhuizen stonden achter de gehele dijk van Harlingen tot Makkum. Dankzij de opeenvolgende dijkverhogingen moesten ze het veld ruimen, maar de slaperdijk werd niet verhoogd en de Zuricher dijkhuizen mochten blijven bestaan. Ware dit niet zo geweest, dan had Zurich niet de 208 inwoners gehad die het dorp nu heeft. Hollanders kennen de naam van de eerste benzinepomp plus wegrestaurant “Routiers Zurich” na de Afsluitdijk. Bekender is Zurich bij Zwitsers, die er ansichtskaarten komen kopen met “Groeten uit Zurich”. Zurich zonder puntjes kennen ze van de post die regelmatig abusievelijk in Zürich belandt.
Achter de slaperdijk in Zurich ligt een raar zout kwelwatergebiedje, rond 1700 ontstaan bij de aanleg van die slaperdijk. Door dijkverhogingen moesten de dijkhuisjes achter de dijk naar Harlingen en Makkum verdwijnen. Alleen die achter de slaperdijk in Zurich bleven bestaan.
In de jaren ‘60 werden veel huizen in Zurich gekocht door stedelingen uit het westen van het land. Omdat ze er alleen ‘s zomers kwamen dreigde Zurich te verpauperen. Met succes is een beleid gevoerd om tweede bewoning te stoppen. Dorpsbelang heeft daar heel hard aan getrokken. De gemeente heeft ca. 10 jaar terug subsidies gegeven aan bewoners die hun huis opknapten. Helaas moest wel de school sluiten, nu twee jaar terug. Vroeger was daar een melkfabriek (Frisia 1892), tot ca. 1960. Daarna heeft er jaren lang een conservenfabriek die kippen inblikte in gezeten, met ca. 100 man aan het werk, toen ca. 10 jaar leeg, een tijdje een fotolijstenfabriek die failliet ging, en nu zit er een fabrikant van tegels en dakpannen. Vele decennia heeft de familie Waterlander Hotel de Steenen Man beheerd. Hans Waterlander is er geboren, en heeft de zaak van Pa overgenomen. Vorig jaar ging het minder met de gezondheid van Waterlander, o.a. door het vele staan, en toen heeft hij de zaak overgedaan aan Bootsma. Die zit er nu ca. 1 jaar, en speelt mee in een bandje: Reboelje. Er komen veel Zwitsers uit het kanton Zürich naar Zurich, die dan wat in het gastenboek schrijven. De naam Zurich geeft veel gelazer met de post. De postcode is ook ongeveer hetzelfde. Waterlander wilde solliciteren bij een asylzoekerscentrum, een eindje verderop, en de uitnodiging voor een gesprek is enkele dagen te laat via Zürich bij Waterlander bezorgd.
De uitzending gaat over de leefbaarheid van Zurich, ofwel de aftakeling van een dorp tot een gehucht. Zurich heeft sinds 2 jaar geen school meer. Dat is de doodsteek voor het dorp. Bij een dorp horen kerk-kroeg-school. Een kerk en een kroeg zijn er nog wel. De kinderen gaan met de schoolbus naar andere dorpen. Ook de Interliner komt er niet meer, sinds een jaar. Nu moet je met de belbus. Men is vooral georiënteerd op Harlingen. Zurich heeft zo’n 200 inwoners. Begin jaren 80 vertrokken wat bewoners, o.a. doordat bedrijven sloten en een aantal echtscheidingen. Daardoor verdwenen zo’n 12 kinderen. De SRV, de bakker, slager etc. komen aan de deur. Bij die leefbaarheid hoort ook het openbare leven. De kaatsvereniging bestaat eind juni 100 jaar. Er is dan een groot feest en er komen een boek en een revue. Zuricht kent nog de buurtenplicht: ze begraven elkaar.
De dijkhuizen: In 1979 wilde men grotere tuinen om het leefklimaat te bevorderen. Op de slaperdijk grazen schapen, in beheer van het waterschap. Men wilde de tuinen vergroten, maar uiteindelijk wilden de meeste bewoners zelf niet omdat ze de hekken zelf moesten bekostigen. Tien jaar later was er weer zo’n verzoek, maar toen wilde het Waterschap niet meer meewerken. Nu willen de bewoners van de dijkhuizen het Waterschap vragen om het hek tien meter te verplaatsen omdat ze last hebben van de stank van de schapen.
Marjoke heeft gesproken met:
De voorzitter van de kaatsvereniging Sies vd Berg en zijn vrouw, over de leefbaarheid van Zurich en over de buurtenplicht.
Ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de Zuricher Kaatsvereniging schrijft
mevrouw vd Berg een boek over 100 jaar kaatsleven in Zurich. Dat wordt in juni in 250
exemplaren uitgereikt aan de Zuricher bevolking en oud-bewoners.
Ex-Dijkgraaf Herre Kingma van het Waterschap Friesland. Kingma kent het landschap als geen ander. Hij weet alles van waterlopen en dijken en de geschiedenis daarvan. Met hem praat Marjoke over de taken van het waterschap en van de Waterschapsafdeling Werkplaats Muskusrattenbestrijding in Zurich, het onderhoud aan de dijken, de dijkhuizen en de grotere tuinen, de slaperdijk en het lage landje erachter dat zou zijn ontstaan bij de bouw van de slaperdijk.
Johan Pollema van de Hengelsportwinkel over de handel in en het vangen van zeepieren, ook over bezoek van Zwitsers en toerisme uit Zwitserland, hengelsport, recreatie.
Pollema heeft zijn zaak indertijd overgenomen van zijn voorganger. Er is een tijd geweest dat er in Zurich vier hengelsportwinkels waren. In de jaren ‘60-’70 was sportvissen heel populair: goedkoop. Dan stonden op zaterdagochtend vroeg kilometerslange files voor Zurich om pieren te bemachtigen. Daar kwam in de jaren ’70, ’80 de klad in door veranderingen in het huiselijk leven. Vrouwen kregen meer in de melk te brokkelen en wilden dat paps mee ging naar Ikea en familiebezoek. En de mensen kregen meer geld, zodat ze ook andere dingen gingen doen: naar de camping, dagjes uit, op vakantie in het buitenland. Drie van de vier hengelsportzaken legden het loodje, maar Pollema’s zaak bestaat nog. Ook is hij geïnteresseerd in de herkomst van de naam Zurich. Er zijn 6 Zurich’s in de wereld. Volgens hem is de naam een verbastering van Suderigge: ten zuiden van het rig. De uit Yerseke afkomstige Zeeuwse visser Marinus van Stee, die nu in Harlingen woont. Van Stee vertelt over de mosselteelt vóór de kust van Zurich, in de Waddenzee.