De Plek 16-06-1998
*Zevenbergschen Hoek* X=105/106 en Y=410/409
Stukje in de gids:
"Ze verdrinken ons dorp" heet het kinderboek van An Rutgers van der Loeff-Basenau. Een bergdorpje moet wijken voor een stuwmeer. De nieuwe tijd met de komst van electriciteit eist zijn tol. De bewoners zijn in rep en roer en proberen het tij te keren. Het leven ging altijd zijn gang en zonder die nieuwlichterij zal dat zo blijven. Maar langzaamaan breekt het verzet en daagt het besef dat het nieuwe leven een verbetering kan zijn. Zevenbergschen Hoek doet daaraan denken. Van de vierhonderd huizen moeten er honderdvijfentwintig wijken voor het tracé van de HSL en de verbreding van de A-16. Er komt een zogenaamde 'infrabundel', voorzien van geluidwerende maatregelen. De gevolgen voor het dorp zijn niet mis, en de Hoek-ers vreesden voor het voortbestaan van hun gemeenschap. Maar zijn ze in de toekomst niet beter af in een dorp met veel nieuwe woningen die gemiddeld verder af liggen van minder hoorbaar spoor en snelweg?
Overige informatie:
Zevenbergschen Hoek, een dorp in de gemeente Moerdijk (voorheen gemeente Zevenbergen), wordt omsloten door de spoorlijn Roosendaal-Dordrecht, de spoorlijn Breda-Dordrecht, een goederenlijn aan de andere kant, en de A16. Het dorp is ongeveer 400 jaar oud en telt 1600 inwoners. Wat opvalt is het kleine aantal oude huizen, het lijkt niet ouder te zijn dan 50 jaar, en in 2005 zal de bestaande structuur opnieuw helemaal zijn veranderd.
De oorzaak hiervan is de aanleg van de HSL (Hoge snelheidslijn) en de verbreding van de A16 van 2x2 rijbanen naar 2x3 rijbanen. De eerste stap, die op verschillende plaatsen al zichtbaar is, is het amoveren van huizen en bedrijven die binnen het tracé liggen. Voor Zevenbergschen Hoek houdt dit in dat 125 van de bestaande huizen (400) zal verdwijnen. Ter compensatie hiervan word aan de andere kant van het dorp een nieuwbouwwijk gebouwd die voorlopig de naam De Eilanden draagt. De nieuwe wijk zal bestaan uit vijf schiereilanden, omgeven door water, met zestien rijtjes huizen, twaalf onder een kap en achtenzestig vrijstaande woningen. Veel van de betrokkenen hebben vanaf 1991 in onzekerheid geleefd of hun huis binnen het traject zou vallen. Voor een aantal is dit een reden geweest om vroegtijdig uit Zevenbergschen Hoek te vertrekken, waardoor de gemeenschap, een hechte samenleving, dreigt uiteen te vallen, of op z'n minst behoorlijke deuken oploopt. Om de sociale en psychische problemen van deze enigszins gesloten gemeenschap op te vangen heeft de gemeente Moerdijk een maatschappelijk werkster (vertrouwenspersoon) aangesteld, Cecile Dierick. Zij houdt spreekuur in het gemeenschapshuis de Zevensprong, en voor de mensen die daar liever niet gezien worden komt zij op afspraak aan huis. De volgende stap is het realiseren van de plannen. Over het hele tracégedeelte van Hollandsch Diep tot aan de Mark gaat de HSL strak naast de bestaande Breda-Dordrecht lijn lopen. Ten zuiden van Zevenbergschen Hoek komt daar de A16 bij. Samen vormt dit de infrabundel. Omdat op het HSL tracé geen gelijkvloerse overgangen mogen zijn, worden alle bestaande overgangen opgeheven en in plaats daarvan worden dwarsverbindingen aangelegd over of onder de infrabundel. Ter plekke houdt dit in dat vijf overgangen worden gesloten die nu verspreid door het dorp liggen. De autoverbindingen worden omgelegd naar iets buiten het dorp, voor het fiets- en voetgangersverkeer komt er een extra overgang over de bundel op ruim acht meter boven maaiveld. Onder de Hoekers zijn er bezwaren: ze willen in hun dorp van oost naar west kunnen. Zoals het wordt, zullen de bewoners ten westen van de 'infrabundel' van hun dorp worden afgesneden. Een bezwaar tegen de fietsbrug is dat het een veel te pretentieus 'kunstwerk' lijkt te moeten worden, te steil voor moeders met kleine kinderen en oude mensen (het dorp vergrijst). Waarom niet gewoon een tunnel. Volgens de gemeente is een tunnel te duur, te gevaarlijk en er zijn te weinig 'bewegingen' om zo'n uitgave te rechtvaardigen. Door dit alles komt er een soort niemandsland, een strookje land tussen de A16 en de bestaande spoorlijnen dat onbereikbaar wordt. Deels heeft dit nu een agrarische functie en deels wordt het bewoond, dit gebied krijgt in de toekomst een ecologische functie. De veranderingen zullen deels aan het oog en oor van Zevenbergschen Hoek onttrokken worden door een geluidswal, waarvan het zuidelijk deel tot ongeveer halverwege de bebouwde kom zeven meter hoog is. De HSL stijgt daar snel tot 8 meter om over de hele infrabundel heen te zoeven, en de wal is daar ca. 4 meter hoog. Voorbij de kom daalt de HSL weer tot maaiveldniveau. De wal zal worden opgenomen in een parkachtige zone. Deze ingreep dient wederom ter compensatie, ditmaal omdat de bestaande structuur van het zeekleigebied niet gehandhaafd kan blijven en daarom bedacht is dat de infrabundel een structuurdrager van het gebied zou kunnen worden. Maw: het moet er voor de bewoners toch een beetje leuk uit blijven zien. Het programma gaat over het bevreemdende aan de situatie dat letterlijk een stuk van het dorp wordt afgesneden.
Marjoke spreekt met:
* Kees Nieuwenhuizen, projectleider van de gemeente Zevenbergen. Hij is een soort trait d'union tussen Rijkswaterstaat en landelijke overheid en de bewoners. Ook zij waren de klos, toen ze bericht kregen dat de HSL hun dorp gingen doorsnijden. Hij legt uit hoe het project zich heeft ontwikkeld, hoe de gemeenschap de plannen heeft ontvangen, hoe het tracé loopt en wat er aan compensatiemaatregelen komen.
* Cecile Dierick via de Stichting Markelanden. Zij is vertrouwenspersoon voor gedupeerde Hoekers. Zij vertelt hoe de mensen individueel reageren op de veranderingen, hoe de structuur van zo'n gesloten gemeenschap wordt aangetast. Haar aanstelling door de gemeente is heel uniek omdat de opvang altijd achteraf komt en hier is dat dus vooraf.
* Fam. Van Dijk. Zij wonen aan de achterdijk en hebben daar ook hun bloembinderij en kwekerij 'De Hazelaar'. Zij worden door de infrabundel afgesneden van het dorp en hun klanten. Daarnaast hebben zij ook een kind dat nog steeds naar de school in het dorp zal gaan als alle plannen zijn gerealiseerd.
* Lormann, secretaris Belangenvereniging HSL. Hij vertelt hoe het dorp heeft gereageerd en hoe het dorp gaat veranderen. Hij moet zelf ook verhuizen en gaat naar de nieuwbouw wijk aan de andere kant van het dorp, ver bij de infrabundel vandaan.