De Plek 21-10-1997
Nagele X=177/178, Y=518/517
Vorig week werd in een speciale mis de Roomskatholieke kerk van Nagele onttrokken aan de eredienst. In de kerk komt een permanente tentoonstelling over de wording van Nagele. Ook de Hervormde kerk heeft een andere bestemming gekregen: hier komt de Noorse Broedergemeente. En in de Gereformeerde Kerk gaan de gereformeerden en hervormden Samen op Weg. Zo is er een eind gekomen aan de oorspronkelijke functie van de drie kerkgebouwen. De bewoners die eind jaren '50 dit eigentijds dorp betrokken kwamen uit alle windrichtingen en geen hunner godshuizen mocht volgens de architecten 'dominerender liggen dan een der andere'. 'De acht', architecten van internationale naam en faam, waren vertegenwoordigers van 'het nieuwe bouwen'. Ze bouwden een dorp dat gekenmerkt wordt door rechte lijnen en vlakken en een centraal groen middenterrein en is omringd door een bosrand dat het dorp moet beschermen tegen de wind. De ontzuiling heeft ook in Nagele toegeslagen, maar van de oorspronkelijke opzet is nog geen haarbreed afgeweken.
Nagele in de Noordoostpolder is gebouwd eind jaren '50 door "de Acht", internationaal vermaarde architecten en vertegenwoordigers van "de nieuwe zakelijkheid". Deze waren: van Bodegraven, van Eyck, van Gool, van Ginkel, Hartsuyker, Niegeman, Rietveld en Ruys. Typerend voor Nagele zijn de platte daken, de hofjesstructuur en de groenvoorziening: een brede bosrand die het dorp omsluit, een grote groene centrale ruimte waaromheen een ringweg loopt die de wooonhoven met het centrale gedeelte verbindt.
Diversen:
- Ze hebben een krantje: "Nagelezen"
- de leefbaarheid voor lage inkomensgroepen is goed, mede dankzij goede busverbindingen.
- De dorpen in de Noordoostpolder liggen alle op fietsafstand van Emmeloord, en helaas dus niet aan het water. Zo is dat indertijd gepland: de dorpjes in een ring op een afstand van ca. 6 km om Emmeloord heen.
- De sociale structuur verandert: meer bejaarden, minder jonge gezinnen. De familiebanden zijn sterk. De aard van de werkgelegenheid verandert. Visserij in Urk, diensten in Emmeloord, industrie, loonbedrijven, mechanisatiebedrijven, boerderijen, bijv. de witloftrek. Vroeger: als knecht bij de boeren.
- Er komt een permanente tt. over Nagele in de voormalige RK Kerk, ism het NAI. Plus wisselexposities. Daartoe is de Stichting Nagele Expositie opgericht.
- Bij de bouw van Nagele is nauwelijks rekening gehouden met de auto: er is dus gebrek aan parkeerruimten ontstaan. Ze hebben parkeerruinmten gemaakt, maar vaak niet voor de huizen. De huizen waarvoor wel parkeerruimte is, zijn meer in trek.
- Het dorpsgezicht mag niet veranderen, dus geen puntdaken. Aleen kleine aanpassingen.
- Er is veel groen per inwoner.
- In den beginne werden de huizen alleen van een toilet voorzien op de verdieping. 's Nachts heb je harder een toilet nodig dan overdag, zo luidde de redenering. Hier is snel wat aan veranderd.
- Vooral nu de daken van de huizen zijn geïsoleerd en de ramen voorzien zijn van dubbel glas zijn de huizen redelijk prettig om in te wonen.
- De huizen van landarbeiders waren groter en hadden grotere tuinen dan de gewone arbeiders. Landarbeiders hadden grotere gezinnen en waren gewend 'van de tuin te eten'. De eerste jaren was er een "Coöperatieve diepvriesruimte". Voor de mensen die zelf slachtten en groenten teelden. Dat was na de weck.
- Nagele heeft een kapper, een grote supermarkt, een woninginrichter, een DHZ-zaak en een woninginrichtingszaak. Voor drank - ook flessen - kan men terecht bij het Café-rest. Het Schokkererf.
- Er is een sterk ontwikkeld verenigingsleven. Elk hofje heeft zijn eigen buurtvereniging. (Ca. 16)
- Er zijn drie scholen, en die blijven ook allemaal. Ze hebben ca. 70 ll. elk.
Recreatie:
De architecten waren van mening "dat de uitrusting van het landarbeidersdorp als compensatie voor de geïsoleerde ligging t.o.v. de belangrijke cultuurcentra zo rijk en veelzijdig mogelijk moest zijn. Een perfecte physieke uitrusting verhoogt het sociaal prestige van de groep en daarmee het zelfrespect van haar leden en de waardering voor eigen werk." Ondanks alle goede bedoelingen van ooit vraagt de moderne mens om wat meer mogelijkheden zich te recre‘ren. In Nagele is natuurlijk niet erg veel te doen. Toen het dorp werd gesticht werd er alleen maar hard gewerkt aan de opbouw van Nederland. Voor de 13 - 16-jarige is het er maar een dooie bedoening. Had men ooit de dorpen in de NOP aan de kusten gebouwd, dan was in die behoefte eerder voorzien. Maar nee, ze moesten op 7 km 'fietsafstand' van Emmeloord.
Joost Moerdijk houdt zich vanuit dorpsbelangen bezig met plannen voor de ontwikkeling van recreatiemogelijkheden voor de omgeving van Nagele. De permanente expositie is natuurlijk een van de peilers. Verder worden ontwikkeld een fiets/wandelroute langs Schokkerbos-gesteententuin / ramsdiep / Schokkerhaven. En de waterrecreatie komt tot ontwikkeling: nieuwe jachthaven Schokkerhaven.
Gesproken is met:
- Josien Groenewegen, moeder van 13- en 11-jarige. Groenewegen heeft in Bussum en Groningen gewoond toen ze in Nagele kwam wonen: gescheiden en moeder van twee kinderen. Haar zuster woonde er al en er was direct een huis beschikbaar. Zij vertelt over hoe het was om vanuit een andere gemeenschap in Nagele te komen wonen.
Ze vindt Nagele geweldig en een kinderparadijs. Veilig, sterke sociale structuur. Ze denkt dat de wijze waarop Nagele is gebouwd, met z'n hofjes en brede groenstroken, in grote mate bijdraagt aan die sociale structuur. Vooral voor kleine kinderen is het er geweldig. Nu haar kinderen wat groter worden is het heel belangrijk dat ze mobiel is: ze heeft dus een autootje, want haar dochter gaat in Emmeloord naar school en muziekles, en een zwembad is er ook niet in Nagele. Het Schokkererf is vreselijk en die mannen daar doen er ook niets aan om er wat aan te veranderen. De ruimte zou uitermate geschikt zijn voor bijvoorbeeld een kinderdisco of andere clubs, want buurthuisactiviteiten mist ze wel een beetje. Gelukkig blijven er jonge mensen komen wonen, want de ouderen in Nagele zijn wel een beetje conservatief en niet erop gericht wat voor de jeugd te doen. Groenewegen denkt er niet te blijven wonen als haar kinderen het huis uit zijn.
- Harry de Vries, van de groenvoorziening gemeente NOP. De Vries is verantwoordelijk voor het onderhoud van het openbaar groen. Want in Nagele is nogal wat groen, en dat is allemaal aangelegd door Mien Ruys. Ze worden ook geteisterd door de iepenziekte.
- Sienie van de Velde. Zij was 19 toen ze in 1950 met haar ouders in het nieuwe land kwam wonen, met haar ouders. In de kale polder dus. Ze komt uit Winsum (Gr.). In 1956 is ze getrouwd en met haar man in Nagele gaan wonen. Zij vertelt over het leven in het kamp, het screenen om in de nieuwe polder te mogen wonen, de nieuwe woningen.
- De heer Manders, die jaren in het kerkbestuur heeft gezeten van de RK-kerk. Deze week is in de RK kerk de laatste mis opgedragen. Vanaf nu moet men naar Tollebeek. Dat verdriet velen, die veel tijd en geld hebben gestopt in hœn kerk. Manders vertelt ook over zijn vroegere kruidenierswinkel en over hoe de middenstand het niet meer kan bolwerken.
- Harm-Pieter Smit, voorzitter van de Stichting Nagele Expositie.
Smit vertelt over de architecten, de structuur van het dorp, de buurtverenigingen, de planning van de NO-polder.