Het Spoor Terug
Ras breekt het uur der vrijheid aan 9: De grote werkstad
Negende deel van de dertiendelige serie gedramatiseerde documentaires 'Ras breekt het uur der vrijheid aan' over het roerige einde van de 19de eeuw.
Deze aflevering gaat over de explosieve groei van de Rotterdamse haven.
In de laatste decennia van de negentiende eeuw ziet Rotterdam zijn bevolking bijna verviervoudigen, van 90.000 naar 320.000 inwoners. Deze enorme groei naar wereldhaven is het gevolg van de aanleg van de Nieuwe Waterweg vanaf 1871 in combinatie met de industriële bloei van de handeldrijvende buurlanden Engeland en Duitsland. Tienduizenden landarbeiders uit gebieden die gebukt gaan onder een enorme landbouwcrisis, veroorzaakt door de import van Amerikaans graan, komen naar Rotterdam om daar een betere toekomst te zoeken.
Aan het woord:
- Antoine Plate, directeur van cargadoorsbedrijf de firma Wambersie en voorzitter van de Kamer van Koophandel, over hoe in Rotterdam een kring rijke families het heft stevig in handen houdt, over de arbeidsomstandigheden in de haven en over hoe de socialisten invloed winnen in de haven;
- Maatje de Visser, dochter van een werkloze landarbeider uit Oude Tonge, die besluit naar Rotterdam te vertrekken. Zij vertelt dat hen in Rotterdam weinig werk en grote armoede wachtte, over de stinkende straten en stegen en over de niet aflatende strijd van haar moeder tegen de honger;
- Tinus de Witte, zoon van een havenarbeider, over de komst van 'de boeren', over hoe hij zelf lange dagen en nachten maakt in de haven, en over de misstanden in de haven die tot zoveel onvrede leiden dat een uitbarsting volgt. De staking wordt gewonnen, en betere arbeidsvoorwaarden worden toegezegd;
- Pieter van Koeveren, Rotterdamse havenbaas, die voor de Staatscommissie die onderzoek doet naar de toestanden in de haven toegeeft dat hij werkvolk laat aannemen en uitbetalen in de kroeg;
- reder Willem Ruijs, die de werkgevers in de haven 'bloedzuigers' noemt.
Acteurs:
Jan Oosthoek als Tinus de Witte, Nico van Rees als Antoine Plate, Paul Schulten als Willem Ruijs, Marijke van de Velden als Maatje de Visser en Jan Vleghaar als Pieter van Koeveren.
De serie 'Ras breekt het uur der waarheid aan' is gebaseerd op interviews met en getuigenissen van arbeiders en bazen zoals die zijn vastgelegd in het rapport van de 'Parlementaire Enquête naar de Arbeidsomstandigheden in Nederland van 1887', kortweg de 'Arbeidsenquête van 1887'.
De serie is onderscheiden met de Zilveren Reissmicrofoon 1990. De serie is tot standgekomen met een subsidie van het Stimuleringsfonds Bijzondere Omroepproducties.
Uitgebreidere documentatie aanwezig in VPRO archief
Muziek Bennie Huisman
Presentatie: Arie Kleijwegt
Samenstelling: Kees Slager