Het Spoor Terug
De last der lusten 4: De ommekeer
Vierde aflevering van vijfdelige serie over de geschiedenis van de NVSH, de Nederlandse Vereniging voor Seksuele Hervorming.
Begin jaren zeventig lijkt de NVSH een overbodig instituut te zijn geworden: geboortebeperking is geaccepteerd, de condooms zijn vrijelijk te krijgen en de medische hulpverlening is ondergebracht bij de Rutgersstichting. Leden lopen massaal weg en interne ruzies zijn aan de orde van de dag
Met interviews met o.a.:
-voormalig NVSH secretaris Henk Willemse;
-voormalig redactielid van Sekstant Hans Baay;
-voormalig NVSH lid Henno Eggenkamp;
-voormalig NVSH leden Ali en Gerrit Wolves;
-voormalig verpleegster Lies Beek van Onsenoord;
-voormalig Rutgershuis arts Willem Boissevain;
-voormalig Rutgershuis arts Hans Schwantje
Inleidende teksten:
Tekst 1
Aldus Richter Roegholt, in de jaren zestig eindredacteur van Verstandig Ouderschap, het blad van de NVSH. De rede van Mary Zeldenrust-Noordanus tijdens het Sextantcongres in november 1967 doet veel stof opwaaien. De beminnelijke voorzitter predikt de opheffing van alle seksuele taboes en spreekt zich uit voor abortus, prostitutie en acceptatie van de homofilie. Revolutionaire woorden voor leden van een vereniging die zich voornamelijk bezig houden met condoomverkoop, geboorteregeling en seksualiteit binnen het huwelijk. Want op hetzelfde congres besluiten de leden dat buitenechtelijk geslachtsverkeer nog steeds uit den boze en dat geslachtsgemeenschap voor het huwelijk alleen toelaatbaar is als de jongelui ook echt gaan trouwen. Niet iedereen is het hier mee eens. Zeker niet de aanwezigen uit de vooruitstrevende afdeling Amsterdam, waar al geruime tijd wordt afgeweken van deze behoudende koers. Henk Willemse werkt er als secretaris:
Tekst 2
De `alles moet kunnen'-mentaliteit is ook merkbaar in het blad van de NVSH. De naam Verstandig Ouderschap verandert op 1 januari 1968 in Sextant en de oude redactie wordt de deur gewezen. Het blad gaat voortaan shockeren en taboes doorbreken belooft de nieuwe redactie. Hans Baay maakt er deel van uit:
Tekst 3
De kinderen van hun tijd blijven het beeld van de NVSH bepalen. Alles moet wijken voor de seksuele revolutie. Want zo is het idee, seksuele bevrijding zorgt voor maatschappijhervorming. Zelfs het toneel moet er aan geloven. De afdeling Amsterdam van de NVSH besluit om een taboedoorbrekende voorstelling te financieren, het Erotisch Panorama. Er wordt een theatertje afgehuurd, waar hoofdrolspelers Rudi Kraamwinkel en Henno Eggenkamp hun versie op de seksuele bevrijding ten tonele voeren. Henno Eggenkamp.
Tekst 4
Een rechtszaak tegen de initiatiefnemers van het stuk en de enorme negatieve publiciteit weerhoudt de NVSH er niet van om door te gaan met haar zoektocht naar de grenzen van de seksuele taboes. Begin 1969 verschijnt op initiatief van de vereniging het boek Variaties, waarin verschillende standjes staan afgebeeld, begeleidt met teksten over voortplanting en relaties. De toenmalige voorlichter van de NVSH Hans Baay:
Tekst 5
Bij de bevrijding van de seksualiteit horen ook nieuwe seksuele omgangsvormen. Het enge huwelijkspatroon moet worden doorbroken. Dat vinden ook Ali Wolves en haar man Gerrit, vanaf eind jaren vijftig lid van de NVSH
Tekst 5a
Voor sommige jongeren gaat de NVSH niet ver genoeg. In Nijmegen wordt de Nederlandse Vereniging voor seksuele Revolutie opgericht
Tekst 6
De oude kern van de NVSH kan maar weinig waardering opbrengen voor de nieuwe initiatieven van de vereniging. Lies Beek Van Onsenoord, vanaf eind jaren veertig werkzaam als verpleegster in een Rutgershuis ziet de ontwikkeling met lede ogen aan.
Tekst 7
De radicale houding van de NVSH heeft ook effecten voor de hulpverlenende poot van de NVSH, de Rutgershuizen. Willem Boissevain werkt in die tijd als arts op het Rutgershuis te Arnhem.
Tekst 8
De loskoppeling wordt in 1969 doorgevoerd. De consultatiebureaus verenigen zich in de Rutgersstichting en krijgen voortaan subsidie. Tegen de zin van een minderheid in de NVSH, die de consultatiebureaus blijven zien als een machtig wapen in de maatschappijhervorming. Door de loskoppeling, zo vreest men, worden de Rutgershuizen een gewone hulpverlenende instantie zonder ideologie. Bovendien zal het ledental afnemen en daarmee de inkomsten van de NVSH. Het wordt er financieel niet rooskleuriger op als in september 1969 de verkoop van condooms wordt vrijgegeven - een strijdpunt waar de NVSH zich jaren voor heeft ingezet. Hans Baay:
Tekst 9
Op een punt krijgen de tegenstanders van de loskoppeling gelijk. Van enige ideologie bij de consultatiebureaus is geen sprake meer. Als vanaf 1969 door steeds meer groeperingen wordt geopperd om een medische abortus provocatus in Nederland uit het wetboek van strafrecht te halen, mengt de Rutgersstichting zich niet in de discussie, bang als zij is om haar subsidie te verliezen. Voor de NVSH het sein om actie te ondernemen. De vereniging organiseert vluchten naar Engeland, waar abortus wel is toegestaan. Hans Baay
Tekst 10
Hans Schwantje, vanaf eind jaren vijftig werkzaam als arts op het Rutgershuis te Zwolle, schetst de betekenis van de vluchten
Tekst 11
De abortusvluchten zijn niet ideaal. Dat beseft ook de NVSH, maar omdat de vereniging niets meer doet aan praktische hulpverlening, kan zij geen doorbraak forceren in de strijd om legalisering van de abortus. Die doorbraak komt een jaar later o.a. door de oprichting van de Stichting Medische Zwangerschapsonderbreking. Maar voordat het zover is blijft men zoeken naar een oplossing, veelal in samenwerking met progressieve artsen in de Rutgersstichting. Wim Boissevain is zo'n arts: