Het Spoor Terug
De last der lusten 5: De aftakeling
Vijfde aflevering van vijfdelige serie over de geschiedenis van de NVSH, de Nederlandse Vereniging voor Seksuele Hervorming.
'Een gezelligheidsclub met seksavonden', dat wordt in de jaren '70 en '80 de uitstraling van de NVSH. Maatschappijhervorming heeft plaatsgemaakt voor groepsseks, sensuele massage en partnerruil. Daarnaast wordt de NVSH een toevluchtsoord voor seksuele minderheidsgroepen, zoals travestieten, pedofielen, exhibitionisten en sadomasochisten. Van de meer dan 200.000 leden midden jaren zestig zijn er in 1996 nog maar enkele duizenden over.
Inleidende teksten:
Tekst 1
Zo stelt de Belgische goeroe in de seksualiteit, Jos van Ussel, begin maart 1971 de nieuwe koers van de NVSH ter discussie. Sinds een paar jaar probeert de vereniging voor seksuele hervorming als een soort gideonsbende alle seksuele taboes te doorbreken. Een meerderheid in het bestuur pleit voor die 'alles moet kunnen' mentaliteit. Dat wordt ook duidelijk in 'Sekstant', het blad van de NVSH, waar onorthodoxe uitingen van seksualiteit ruime aandacht krijgen.
Voor velen is de NVSH echter nog steeds de aloude kapotjesclub die seksuele voorlichting geeft. In de televisie-uitzendingen doet de NVSH er alles aan om dat beeld in stand te houden. De toenmalige voorlichter van de NVSH Hans Baay - volgens Van Ussel de grootste seksuele padvinder- vertelt wat de kijker wordt voorgeschoteld:
Tekst 2
Dat degelijke imago draagt de NVSH ook uit via de tientallen vrijwilligers, die zijn opgeleid tot vormingswerkers. Gewapend met koffertjes vol anticonceptiemiddelen bezoeken zij scholen, buurthuizen en kazernes. Jeanne van Velzen uit Amsterdam krijgt beginjaren zeventig zo'n opleiding
Tekst 3
Dat de NVSH op voorlichtingsgebied een begrip is in Nederland blijkt wel als Jeanne van Velzen zelfs wordt uitgenodigd om op politiescholen voorlichting te geven.
Tekst 4
Ook in het katholieke zuiden zijn de vormingswerkers actief, maar tot ver in de jaren zeventig mogen NVSH-leden daar geen voorlichting geven op middelbare scholen. De NVSH heeft nog steeds een besmette naam. Het werkterrein van de Limburgse vormingswerkers beperkt zich daardoor tot de groep van werkende jongeren. Niet de makkelijkste groep zoals Annie Abels uit Maastricht merkt
Tekst 5
Ondertussen daalt het aantal leden van de NVSH zienderogen. Zijn er in 1965 nog 205.000 leden, tien jaar later is dit aantal gedaald tot 70.000. Belangrijkste oorzaak van deze daling is de vrije verkoop van condooms, waardoor het lidmaatschap van de NVSH niet meer noodzakelijk is. Maar ook de koers van de NVSH als taboedoorbrekende organisatie kost de vereniging duizenden leden. Door de overmatige aandacht voor groepsseks en partnerruil maar ook voor exhibitionisme, sadomasochisme, travestie en pedofilie, ontstaat het beeld van een club voor seksuele subculturen. Gerrit Wolves uit Apeldoorn, al vanaf eind jaren vijftig lid:
Tekst 6
Niet alleen de 'ideologische' koers van de NVSH is aanleiding tot kritiek, ook de steeds verdergaande commercialisering en het daarmee gepaard gaande financiële wanbeheer. Bestuursleden verrijken zich aan de vereniging. Panden worden gekocht als belegging, de twee in 1972 opgerichte abortusklinieken - die veel geld binnenbrengen - worden ondergebracht in een aparte stichting en aanzienlijke geldsommen verdwijnen naar België. De NVSH dreigt een lege BV te worden. Maar de leden pikken dat niet. Begin 1975 wordt het oude bestuur afgezet en voor het televisiejournaal verklaart de nieuwe voorzitter Van der Geer:
Tekst 7
Naast de directe medische hulp in de twee abortusklinieken, waar men trouwens ook terecht kan voor sterilisatie, is er de praktische hulpverlening via de telefonische hulpdienst. Een groot aantal NVSH-afdelingen beschikt over een apart telefoonnummer, waar men terecht kan met vragen over anticonceptie, abortus en seksuele problemen. Ali Wolves uit Apeldoorn en Jeanne van Velzen uit Amsterdam vatten die problemen ruim op
Tekst 8
In die jaren zeventig verrijzen ook her en der in het land informatiewinkels van de NVSH, waar o.a. voorbehoedmiddelen kunnen worden gekocht. Zo ook in Maastricht, waar Annie Abels beheerster wordt:
Tekst 9
In 1981, 100 jaar na de oprichting van de Nieuw Malthusiaanse Bond, de voorloper van de NVSH, is het ledental teruggelopen tot 20.000. Landelijk heeft de vereniging de uitstraling van een club die opkomt voor seksuele minderheden en waar men op ontmoetingsavonden terecht kan om de lusten bot te vieren. Maar sommige afdelingen houden zich alleen maar met hulpverlening bezig, via de telefonische hulpdienst of via informatiecentra. Op afdelingsniveau bestaan er grote verschillen. Dat merkt de nieuwbakken landelijk voorzitter Jeanne van Velzen, tot dan toe werkzaam in de progressieve afdeling Amsterdam
Tekst 10
Door de steeds verdergaande teruggang van het ledental en door financieel wanbeheer staat de NVSH in 1985 op de rand van de afgrond. Er wordt surseance van betaling aangevraagd. Om de activiteiten veilig te stellen maken sommige afdelingen zich helemaal los van de landelijke vereniging of proberen financieel zelfstandig door te gaan. Zoals de afdeling Amersfoort, waar Peter van Loon in die tijd voorzitter is.
Tekst 11
Met moeite kruipt de NVSH in 1986 weer uit het moeras waarin zij dreigt weg te zinken. Niet zonder kleerscheuren: vrijwel alle vaste medewerkers zijn ontslagen, verschillende informatiecentra zijn gesloten, de kostbare bibliotheek wordt van de hand gedaan en de twee abortusklinieken worden ondergebracht bij Stimezo. Om een nieuw bestuur te vormen roept men iedereen, die ooit wel eens zijn mond heeft opengedaan, op, om de toekomst te bespreken. Aangezien Miep de Groot uit Zwolle begin jaren zestig actief was als lid van het hoofdbestuur, wordt ook zij uitgenodigd.
Tekst 12
Bij haar gouden jubileum anno 1996 heeft de NVSH nog maar 3000 leden. Heeft de NVSH zichzelf overleefd? U hoort achtereenvolgens Annie Abels, Jeanne van Velzen en Gerrit Wolves.
Sommige geïnterviewden betwijfelen of de NVSH nog wel moet doorgaan. U hoort Annie Abels en Gerrit Wolves
Teksten
Tot slot Mare Willems, sinds 1991 landelijk voorzitter van de NVSH. Aan het eind van dit jaar treedt hij af; een opvolger is nog niet gevonden. Maar voor de idealist Mare Willems staat het voortbestaan van de NVSH buiten kijf:
Uitgebreidere documentatie aanwezig in VPRO archief