Noorderlicht
Vreemd Lichaam Naar aanleiding van de documentaire ‘Beperkt Houdbaar’ van Sunny Bergman is een hevig debat losgebarsten over cosmetische chirurgie. De teneur van de discussie is dat vrouwen lijden onder de terreur van het perfecte lichaam. Bovendien is het tegennatuurlijk om aan je lichaam te laten knutselen. Maar is die wens om je lichaam te verbeteren wel zo onnatuurlijk? Filosofe Jenny Slatman schreef het boek ‘Vreemd Lichaam’ over wat lichamelijke ingrepen betekenen voor je identiteit. Onze cultuur staat helemaal in het teken van het perfectioneren van het menselijk lichaam door middel van technologisch ingrijpen. Dat zijn niet alleen tatoeages, botoxbehandelingen en schaamlipcorrecties, maar ook het transplanteren van andermans organen en de vervanging van een afgerukte hand door een prothese. De vraag die Slatman bezighoudt is niet of dit allemaal wel mag, maar eerder wat zo’n ingreep doet met het beeld dat je van jezelf hebt. Kun je je nog identificeren met jezelf als je er door een chirurgische ingreep totaal anders uitziet? Is een prothese alleen maar een handig verlengstuk van je lichaam of vormt het een wezenlijk deel van jezelf? Aan de hand van klassieke en hedendaagse filosofen laat zij in haar boek zien dat wat wij ons eigen lichaam noemen, ook iets vreemds heeft. En juist omdat er altijd iets vreemds in onszelf aanwezig is kunnen we ons aanpassen aan extreme lichamelijke veranderingen. ‘Vreemd Lichaam’ van Jenny Slatman is uitgegeven bij Ambo, Amsterdam, ISBN 9789026319808 ----- Wetenschapsnieuws - Schildersbrein - Vrije Wil - Algen en CO2 ----- Witte bloedcellen zien Met een MRI-scan kun je zachte weefsels als spieren en organen zien. De Utrechtse chemicus Raoul Olde Engberink is er als eerste in geslaagd om er ook witte bloedcellen mee zichtbaar te maken en dat opent perspectieven voor de behandeling van ziekten als Multiple Sclerose. Multiple-sclerose wordt veroorzaakt door kleine ontstekingen aan de uitlopers van zenuwcellen. Daardoor verdwijnt de isolerende laag en functioneren de cellen niet meer, waardoor verlammingsverschijnselen optreden. Die ontstekingen worden veroorzaakt door leukocyten (witte bloedcellen) die in de hersenen terecht gekomen zijn. Oude Engberink wilde zien hoe die afweercellen daar terecht kwamen, want eigenlijk horen witte bloedcellen niet in de hersenen te zitten. Bloedvaten in de hersenen hebben namelijk een extra dikke wand. Daar komt wel zuurstof doorheen (de hersenen moeten immers van zuurstof voorzien worden), maar geen grotere moleculen. Die bloed-hersenbarrière voorkomt dat er allerlei infectie-verwekkende rommel de hersenen binnenkomt. Ook lichaamseigen cellen, zoals leukocyten komen er niet in. Maar bij auto-immuunziekten zoals MS vallen er “gaten” in die barrière. Er hechten zich eiwitten aan de vaatwanden in de hersenen. Via die eiwitten kunnen leukocyten door de vaatwand heen de hersenen binnenglippen. Om de witte bloedcellen op de MRI-scan zichtbaar te maken, voert Oude Engberink ze met deeltjes ijzeroxide. Roest dus. Leukocyten zijn afweercellen: hun functie is om lichaamsvreemde moleculen op te slokken en onschadelijk te maken. Voor een leukocyt is een roestdeeltje net zo lichaamsvreemd als een griepvirus, en hij verorbert het dan ook met smaak. Vervolgens werden de bloedcellen met roest ingespoten bij een laboratoriumrat met multiple sclerose. Binnen een etmaal bleken ze doorgedrongen te zijn tot in de hersenen, waar ze zich ophoopten in de buurt van het ‘gat’ in de vaatwand waardoor ze binnengekomen waren. Op korte termijn zal dit zeker geen behandeling van multiple sclerose opleveren, maar het vergroot zeker de kennis van het ontstaan van deze ziekte. En in de toekomst kan deze methode gebruikt worden om de effectiviteit van geneesmiddelen te testen. Door het medicijn te verbinden met ijzeroxidedeeltjes kun je zien of het wel op de goede plaats terecht komt. ----- Man en paard Tussen mensen en paarden zijn meer overeenkomsten dan je zou denken. Ze bewegen zich weliswaar heel anders dan wij, maar hun kraakbeen en pezen lijken erg op die van ons. René van Weeren is onlangs bij de faculteit diergeneeskunde van de Universiteit in Utrecht benoemd tot hoogleraar ‘musculoskeletal biology’ (ofwel biologie van het spierskeletstelsel) van het paard. Het paard is (met de olifant) het enige dier dat niet gedomesticeerd is vanwege producten als vlees, melk, vacht of huid, maar uitsluitend om zijn spierkracht en trekvermogen. Er zijn natuurlijk enorme anatomische verschillen, maar weefsels als kraakbeen en pezen vertonen grote overeenkomsten met die van ons. Die overeenkomsten zijn zo sterk, dat de Amerikaanse medicijnenwaakhond, de ‘Food and Drug Administration’ (FDA). al verordonneerd heeft dat bepaalde nieuwe orthopaedische technieken of implantaten niet voor de humane markt toegelaten zullen worden als ze niet eerst bij paarden zijn getest. Eén van de terreinen waarop veel onderzoek bij paarden gedaan wordt is regeneratieve geneeskunde: stamcellen aanbrengen in beschadigde weefsels. Vervolgens ontstaat uit die stamcellen nieuw weefsel. Beschadigd kraakbeen wordt bij paarden op die manier al vervangen. En als het goed functioneert in een paardengewricht, dat veel zwaarder belast wordt dan menselijke gewrichten, moet het bij mensen ook werken. Niet alleen heeft dit soort onderzoek bij paarden nut voor mensen, maar ook het proefdier heeft er profijt van. En dat kun je van experimenten op ratten en muizen niet zeggen. ----- De Binnenlandreportage Sinds 1970 kennen ze in de VS het fenomeen van International Earth Day. Ook in Nederland wordt sinds een paar jaar de Dag van de Aarde gehouden. Verslaggever Gerrit Kalsbeek liet zich onderdompelen in de activiteiten die wereldwijde ‘positivistische’ duurzame ontwikkeling op gang moeten brengen.