Noorderlicht
Spinozapremies NWO, de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek, heeft gisteren, zoals elk jaar, vier Spinozapremies uitgereikt. Eén van de winnaars is Marjo van der Knaap, hoogleraar kinderneurologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Zij is gespecialiseerd in ziekten van de ‘witte stof’. Dat is het deel van de hersenen dat gevormd wordt door de uitlopers van hersencellen. Die cellen bevinden zich in de buitenste schil van de hersenen, de cortex, en communiceren met elkaar via hun uitlopers. Ziekten kunnen die uitlopers beschadigen, wat leidt tot stoornissen in vooral de motoriek. Een aangrijpend voorbeeld is de ziekte VWM ('Vanishing White Matter’), waarbij de witte stof wordt afgebroken. De patiënt raakt verlamt en kan uiteindelijk niets meer. De witte stof verdwijnt geheel. Uiteindelijk zijn de hersenen van binnen helemaal uitgehold. Van der Knaap heeft haar carrière gewijd aan de zoektocht naar de verschillende witte-stofziekten. Het probleem is dat de patiënten altijd ongeveer dezelfde symptomen vertonen, dus op grond daarvan kun je moeilijk ziekten onderscheiden. Met behulp van MRI slaagde ze er wel in een aantal verschillende witte-stofzieken te identificeren. Helaas zegt het identificeren van een ziekte nog niets over de mogelijkheid om die te genezen. Het gaat om vrij zeldzame ziekten (ongeveer 1 op de 1000 kinderen), dus de farmaceutische industrie staat niet te trappelen om veel geld te steken in onderzoek naar therapieën. Dat wil Van der Knaap dan ook met de 1,5 miljoen euro van de Spinozaprijs gaan doen. Witte-stofziekten worden meestal veroorzaakt door een genetisch defect, waardoor hersencellen niet de eiwitten produceren die noodzakelijk zijn om de uitlopers te beschermen. Tot nu toe zijn er nauwelijks medicijnen voorhanden, maar ze heeft hoge verwachtingen van stamceltransplantatie, wat bij taaislijmziekte al toegepast wordt. Daarbij worden stamcellen in het brein getransplanteerd die vervolgens uitgroeien tot gezonde hersencellen. Die moeten dan het eiwit maken waarvan de productie verstoord is. ----- Nieuws uit de wetenschap - Robo-apen - Groene bommen ----- Willie Wortel-wedstrijd In Museum Boerhaave in Leiden was afgelopen vrijdag de finale van de Willie Wortel-wedstrijd, een uitvindersstrijd voor Leidse middelbare scholen van twaalf tot veertien jaar. Maël Vanhelsuwé, Kirsten Hoeberichts en Chris Onderwater uit klas twee van het Da Vinci College bedachten een automatische (en geheel computergestuurde) broodsmeermachine. Jelle Kikkert en Marc van der Velden uit de tweede klas van het Visser ’t Hooft Lyceum vonden een magnetisch geveerd fietszadel uit. De veertien uitvindingen uit de finale worden tot en met 31 augustus geëxposeerd in Museum Boerhaave. ----- Wetenschappers in maatschappelijk debat De spectaculaire ontwikkelingen in wetenschap en techniek in de eerste helft van de twintigste eeuw veroorzaakten grote maatschappelijke onrust. Kon de samenleving al die nieuwigheid wel aan? Of bood de wetenschap juist de oplossing voor alle maatschappelijke problemen? David Baneke, historicus aan de Universiteit Utrecht, onderzocht de maatschappelijke betrokkenheid van Nederlandse wetenschappers tussen 1900 en 1940. Voor zijn promotieonderzoek bestudeerde hij openbare redevoeringen (vooral oraties) en publicaties in tijdschriften als De Gids van wetenschappers die werkten op de natuurwetenschappelijke faculteiten van de Nederlandse universiteiten en aan de Technische Hogeschool in Delft, zoals de TU toen heette. Velen vroegen zich af of ze een maatschappelijke taak hadden die verder ging dan hun vakgebied en wat ze met hun wetenschap konden bijdragen aan een betere samenleving. Ze hadden vooral een afkeer van de politieke klasse. Daarin zaten immers voornamelijk juristen die geen verstand hadden van techniek en wetenschap en slechts deelbelangen dienden. Het land zou dan ook beter af zijn met wetenschappers en technici in de regering dan met politici. De roep om een regering van partijloze deskundigen is sindsdien niet verstomd. ----- De Binnenlandreportage: Standplaats Ouder Kind Centrum (OKC) In Amsterdam kunnen jonge ouders met alle vragen over de gezondheid, de opvoeding en de ontwikkeling van hun kinderen terecht bij een van de vele 'Ouder en Kind Centra', de OKC's. Ook in Amsterdam Oost/Watergraafsmeer, een gemengd Amsterdams stadsdeel, staat zo’n OKC. De Transvaalbuurt, één van de veertig probleemwijken van minister Vogelaar, is onderdeel van dat stadsdeel. Verslaggeefster Irene Houthuijs portretteert de bezoekers en de vele medewerkers die hen raad geven. Vandaag de vierde en laatste aflevering. Het Electronisch Kinddossier. Verpleegkundige Annegeer Konijn komt na een huisbezoek bij een pasgeboren baby terug op het bureau.