Noorderlicht Radio
Leermeesters & Leerlingen
'Leermeesters en leerlingen' is de noemer waaronder de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW) dit jaar een aantal activiteiten organiseert. Aanleiding: het tweehonderdjarig bestaan van de KNAW. Noorderlicht sluit daarbij aan en brengt deze zomer zes uitzendingen, waarin steeds een leermeester en leerling op een wetenschappelijk gebied te gast zijn. Biologen, natuurkundigen, wiskundigen, criminologen, kunsthistorici en letterkundigen worden gezamenlijk geïnterviewd over hun onderzoeksterrein: wat is de essentie van hun werk, waar ligt de discussie, hoe ziet de toekomst eruit? Wat leren meester en leerling van elkaar, hebben ze elkaar nog iets te vragen, is er sprake van rivaliteit of een schaduw waaruit gekropen dient te worden? Deze week twee ex-collega’s in de Noorderlichtserie. Ronald Plasterk en Piet Borst werkten jarenlang bij het Nederlands Kanker Instituut (NKI). Borst (74) is met pensioen en Plasterk (51) heeft inmiddels een ander baantje, maar in Noorderlicht praten zij met Ger Jochems over hun oude vak: dat van bioloog. ----- Geen universiteitsduo Vandaag horen we het eerste tweetal waarbij de leerling niet (cum laude) is afgestudeerd bij de leermeester. Piet Borst heeft weliswaar de reputatie een veelzijdig en inspirerend leraar te zijn, en meer dan dertig van zijn studenten zijn inmiddels zelf hoogleraar, maar Ronald Plasterk zit daar niet bij. Die promoveerde in 1984 in Leiden, toen Borst hoogleraar aan de Universiteit van Amsterdam was, en vertrok vervolgens naar Amerika. Daar kreeg hij van de 'Colombia University' in New York het aanbod om een onderzoek op te zetten. Plasterk wist niet wat te doen, zijn Hollandse wortels waren hem ook wat waard, en hij belde Borst, directeur van het Nederlands Kanker Instituut/ Antoni van Leeuwenhoek Ziekenhuis. Voor advies van een ouder en wijzer iemand. Een dag later stuurde Borst een briefje: of Plasterk niet bij hem wilde komen werken. Van het een kwam het ander, Plasterk verhuisde terug naar Nederland en werd de collega van Borst, een van de meest gerenommeerde kankeronderzoekers ter wereld. Kanker & beestjes Waarom wordt een cel een kankercel, en geen hersencel, niercel of zenuwcel? Aan die vraag hebben Borst en Plasterk jaren van hun werkzame leven gegeven. En het is niet onopgemerkt gebleven: beide onderzoekers zijn nationaal en internationaal gelauwerd, Borst is bovendien door zowel Engeland als Nederland geridderd. Hoogleraar moleculaire biologie en klinische biochemie Borst is gelukkig over het meemaken van ‘de Gouden Eeuw van de biologie’: de periode sinds grofweg 1950 waarin biomedisch onderzoek in een stroomversnelling raakte. Plasterk verdiepte zich jarenlang vooral in de genetica van wormen en zebravisjes. Want “je kiest je proefdier zo eenvoudig als kan en ingewikkeld als moet". Het gebruik van een viercellig klompje van een menselijk embryo vindt hij goed te verdedigen. “Dat is maar twee celdelingen weg van sperma.” Dus heeft hij met het onderzoeken van dat materiaal vele malen minder moeite dan met proeven op muizen. Politiek & wetenschap “Mijn goede vriend Ronald Plasterk, die briljanter is dan ik, heeft een enorme actieradius.” Dit zei Borst tijdens een interview met de Academische Boeken Gids. En even verderop: “Hij zou geknipt zijn voor een baan als minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. Er zijn weinig mensen die over zo’n breed gebied zulke verstandige dingen kunnen zeggen.” Dat was in 2006. Een jaar later zei Plasterk de wetenschap (voorlopig?) vaarwel om de politiek in te gaan. Een spannend avontuur, zo leek hem. En een flinke overgang: van een baan met de rust en bedachtzaamheid die hij zo gewend was – vijf jaar het ene molecuul onderzoeken, en dan daarna een ander molecuul daar een beetje bij betrekken – naar een leven met een agenda waarin elk half uur een nieuwe afspraak genoteerd staat. Borst heeft de ambitie voor zo’n overstap niet gehad. Hij geeft zijn energie nog altijd aan datgene waar zijn hart al sinds zijn cum laude promotieonderzoek in 1962 ligt: het onderzoek naar kankertumoren. [Angela van der Elst] ----- In de volgende afleveringen van Leermeesters & Leerlingen zijn te gast: Gerard 't Hooft, natuurkundige, emeritus-hoogleraar aan de Universiteit Utrecht en Nobelprijswinnaar Natuurkunde & Robbert Dijkgraaf, universiteitshoogleraar Mathematische Fysica aan de Universiteit van Amsterdam en president van de KNAW Joop van Lenteren, ecoloog en hoogleraar aan de Wageningen Universiteit & Louise Vet, buitengewoon hoogleraar Evolutionaire Ecologie in Wageningen en directeur van het Nederlands Instituut voor Ecologie (NIOO) Frank Bovenkerk, hoogleraar Criminologie aan het Willem Pompe Instituut, Universiteit Utrecht & Marion van San, hoogleraar Jeugd en Educatie van Antilianen aan de Universiteit Utrecht en Universiteit van de Nederlandse Antillen en senior-onderzoeker aan het Rotterdams Instituut voor Sociaal-wetenschappelijk Beleidsonderzoek (RISBO)