Houwen zo! / Steady!
Herman van der Horst, Nova film, 1952
De opbouw van de in mei 1940 verwoeste binnenstad van Rotterdam staat centraal in de film Houwen zo!, gemaakt met financiële steun van het Marshall Plan. Bijzonder is de montagesequentie aan het einde van de film: bij elke slag van de heimachine verrijst een nieuw gebouw uit de grond. Deel 1: Eerste acte van een film over de herbouw van Rotterdams hart na de oorlog. Symbool van de verwoestingen is de nog bestaande ruine van de Sint Laurenskerk, terwijl de meeste andere puinhopen verwijdert zijn en aan de Coolsingel de herbouw op gang gekomen is, oa. van de Bijenkorf. Verder beelden van het weer drukker wordend verkeer bij de Willemsbrug (verkeersagent) en de activiteiten van vracht- en sleepboten in de havens. Ook kleine dingen in de stad krijgen de aandacht, zoals een duivenmelker. MAKER-FUNCTIE: Horst, Herman van der {camera} BESCHRIJVING: 00.00 Zwaar beschadigde deur van de Grote- of St. Laurenskerk In beeld verschijnt boodschap van Clarence E. Hunter (noot 1). Beeld wordt begeleid door carillonmuziek en klokslagen. Tekst: Houen zo. Volgen namen van producent e.a. 00.32 Beeld: Zon beschijnt verwoest kerkinterieur 00.45 Duiven vliegen op van overeind gebleven muren 00.49 Oorlogsinvalide met 1 been loopt steunend op krukken over de vierkante plavuizen van de kerkvloer 00.54 Zich in warme zon koesterende uil 00.58 Invalide loopt verder, blijft hier en daar staan en kijkt op naar de uil, leest inscriptie op grafzerk in de vloer 01.28 Jongens rennen over met verf genummerde steenblokken (noot 2) bij de kerk 01.37 Beeld van de invalide 01.51 Vlucht duiven vliegt laagscherend rond terwijl 02.02 Duivenmelker met klokkend geluid en het schudden van pan met voer de vogels naar de til lokt waar ze tenslotte op neer strijken 02.27 Hij voert de duiven, korrels pikkende duiven op het duivenplat, ineens weer opvliegend 02.34 Duivenmelker steunt met ellebogen op het dakmuurtje en laat zijn blik gaan over de omgeving 02.48 Lege vlakte doorsneden met provisorische wegen, eens het dichtbebouwde hart van de stad. Alles veilig-signaal van luchtalarmsirene weerklinkt 03.02 Duivenmelker in gedachten verzonken buigt zich voorover als hij geluid van heimachine hoort 03.11 Heistelling van bovenaf gezien, machinist die met linkerhand stoommachine, met rechts handle van lier bedient 03.24 Op- en neergaand heiblok, beeld machinist 03.30 Gebouw in bouwsteigers 03.44 Beiaardier bespeelt klavier van carillon (noot 3) 04.05 Panorama van gedeeltelijk herbouwd hart van Rotterdam 04.13 Straatveger bezemt smal aflopend straatje 04.18 Visser in roeibootje liert groot vierkant visnet omhoog waarbij 2 jongens vanaf de brug toekijken, net verschijnt aan de oppervlakte met middenin wat spartelende vissen. Jongens juichen, maken spottende opmerking en gaan op de loop 04.38 Surveillerende agent loopt langzaam over de brug, beiaardier bespeelt het klavier 04.50 Nog niet voltooid gebouw van de Bijenkorf aan de Coolsingel 04.57 4-tal bereden agenten, fietsers op het Hofplein, fietsers op de Willemsbrug 05.22 Verkeer regelende agent bij oprit van Willemsbrug 05.34 Jongens gooien hun schooltassen over de muur van de brugoprit, klimmen er achter aan en kijken 05.42 Bereden agent die tamboer- en pijperkorps van de Marinierskapel en een afdeling mariniers in service-dress over de brug voorafgaat 06.21 Oorlogsinvalide, Bronzen Kruis in zijn knoopsgat, wendt langzaam het hoofd 06.24 Vliegkampschip Hr.Ms. Karel Doorman afgemeerd op de boei in de rivier 06.30 Zwarte rookwolken uitbrakende schoorsteen van riviersleepboot, dekzwabberende dekknechten 06.47 Dekknecht zwabbert dek, dekknecht lost voortros van stuurboordbolder 06.55 Afvarende sleepboot, tweede sleepboot steekt af 07.07 Sleepbootkapitein leunt op onderraam van de stuurhut en luistert naar per luidspreker meegedeelde instructies 07.10 Bedrijfsleider spreekt in handmicrofoon de namen van de sleepboten die de tanker Cosmos 5 van stroom naar Pernis (noot 4) moeten slepen en daarna de Europa Netherlands. Sleepbootkapitein antwoordt bevestigend door aan touw van scheepshoorn te trekken 07.27 Opstomende sleepboot, kapitein aan horizontaal stuurrad, zijn collega aan verticaal stuurrad, rechterhand op de brugtelegraaf 07.41 Met volle kracht opstomende sleepboot Engeland van Wijsmuller, machinist komt omhoog uit machinekamer onderdeks en kijkt rond 07.50 Druk scheepvaartverkeer op de rivier 08.08 Opspattende boeggolf, machinist, boot van de havenpolitie, diepliggende rijnaak, schipper die langs hoge scheepswand van vrachtschip Korea vaart 08.48 Verschillende hoog oprijzende voorstevens 09.05 Sleepbootkapitein in zijn stuurhut. Keesje (noot 5) wordt overgegooid naar voorschip van koopvaardijschip 09.11 Nauwer wordende ruimte tussen scheepswand en gangboord van langszij komende sleepboot, rondtollend stuurrad 09.17 Loods klimt tegen scheepswand hangende touwladder op 09.24 Zware sleeptros die vanaf het vrachtschip is uitgebracht, wordt op sleepboot ingehaald, kapitein leunt uit raam van stuurhut 09.32 Oog van sleeptros wordt geborgd, handgebaar van sleepboot naar vrachtschip. Fluitsingnaal gevende kapitein van het vrachtschip, die vervolgens het slepen vanaf de brug volgt 09.44 Brugtelegraaf gaat op Vol Vooruit, achtersteven sleepboot Hector uit Rotterdam, sleeptros komt strak te staan en sleepbootkapitein kijkt achterom naar zijn sleep 09.58 EINDE Noot 1: "Moge de wederopbouw van verwoest Rotterdam een symbool zijn van de herwonnen kracht van geheel Nederland. Het bereikte herstel is in de eerste plaats te danken aan de wilskracht van de Nederlanders zelf. Het Marshallplan heeft er slechts toe bijgedragen, dat de welvaart van thans kon worden verkregen met minder verlies van tijd en geld en met een minimale verlaging van de levensstandaard." Van: Clarence E.Hunter. Clarence E. Hunter was het hoofd van de ECA (Economic Cooperative Administration) missie in Nederland Noot 2: De nummering geschiedde om de wederopbouw in de oorspronkelijke staat te vergemakkelijken Noot 3: Klavier (toetsenbord) van een carillon : houten pallen die met de vuisten naar beneden worden geslagen Noot 4: Van stroom naar enz.: vanaf de meerboeien in de rivier naar de haven van afhandeling. In dit geval de tanker Cosmos 5 van 18.000 brt Noot 5: Keesje: dunne lijn om de eerste verbinding tussen schepen of tussen schip en wal tot stand te brengen om daarna een tros of kabel over te brengen. Deel 2: Tweede deel van een film over de wederopbouw van Rotterdam na W.O.II. In dit deel komen vooral de havenactiviteiten en de bouwnijverheid aan de orde. Sleepboten trekken vrachtschepen naar de kade's, waar ze gelost worden. (Marshallhulp) Bouwvakkers zijn bezig met de herbouw van panden, (heien, metselen, boren), en het grondwerk. Een fruitverkoper prijst passanten zijn waar aan, een orgeldraaier loopt met zijn centenbakkie. Als het Tambourkorps van de Mariniers via de Coolsingel passeert, kijkt een ieder op. Panoramabeelden van het hart van Rotterdam, vol met bouwactiviteiten MAKER-FUNCTIE: Horst, Herman van der {camera} BESCHRIJVING: 00.00 Sleepboot met vrachtschip Crifone op sleeptouw manoevreert in positie 00.06 Scheepsmotor van sleepboot, kapitein, achteruitslaande sleepboot, order gevende kapitein. scheepsschroef ranselt water, oceaanstomer wordt door sleepboot getrokken 00.28 Loods op de brug volgt nauwkeurig manoevres van sleepboten voor en achter het vrachtschip 00.40 Gefilmd vanaf sloependek oceaanstomer : sleepboot trekt voorsteven van het schip rond naar midstrooms 00.45 Op brug heen en weer lopende loods beoordeelt situatie en beveelt machine te stoppen 00.57 Tweetal aan voorsteven trekkende sleepboten 01.01 Roerganger draait op bevel midscheeps, stuurrad twee keer naar rechts rond terwijl stuurman toekijkt 01.05 Nationaliteitsvlaggen met door de kapiteins van de daarbij behorende landaard gegeven stuurorders (noot 1) 01.25 Met dezelfde kreet wordt zware hijs begeleid, die vanuit een schip op de kade wordt neergelaten, talieman op de kade die winchdrijver hijsorders doorgeeft 01.45 Kraandrijver in zijn cabine, grijper daalt neer in scheepsruim, talieman aan dek bij het ruim geeft met handbewegingen hijsorders, volle grijper zwaait rond, kraandrijver bedient hendels. Inhoud grijper stort in ruim van binnenschip 02.29 Taliemannen gegeven hijsorders en de daarbij uit het ruim komende hijsen tijdens het lossen van stuk- en bulkgoed 03.34 Fruitverkoper prijst zijn sinaaspappelen aan, komische monoloog van visverkoper die bokking aan een dame verkoopt 04.17 Orgeldraaier, man die met dubbeltjes en kwartjes betaalt. Twee jongens (zie acte 1) ontdekken een pomp, op orgelmuziek dansend straatjoch, jongens gehurkt aan rand van bouwterrein waarop heistelling 04.43 Openbreken fundamenten met pneumatische beitels, sleuven hakken met houwelen 04.58 Handmatig laden van steenbrokken op een vrachtauto, grondwerkzaamheden aan de geplande tunneltraverse 05.10 Heimachine wordt met koevoeten in nieuwe stelling gerold 05.37 Ophijsen van zware steenblokken met kettingtakel, jochies zitten aan een kettingtakel maar vluchten weg als er gefloten wordt. Opendraaien van ahndwielen op de stoomleiding 05.54 Aanvoeren op smalspoorlorrie en op de plaats hijsen van heipaal met talieman en arbeiders, oorlogsinvalide (zie acte 1) kijkt rond 06.41 Draglinebak zwweft rond en wordt leeggestort op vrachtwagen, oorlogsinvalide 06.54 Hollandse heistelling 07.02 Heimachinist de touwen van de stelling bedienend, op- en neergaand heiblok. Stoker port vuur onder de ketel op, sjouwen van betonijzer, van zak cement, vullen met grint van betonmolen die gekanteld wordt en de betonspecie in kruiwagen stort 07.26 Opgooien van kalkzandstenen, met de schep vullen van draagbakken met metselspecie waarna opperlieden de bakken via houten ladder omhoog naar bouwsteiger brengen 07.39 Grenen steigerpaal wordt opgetild, kruisverbinding van steigerpalen wordt met touw vastgesjord, muur metselende metselaars 07.53 Stoomlocomotief, machinist, die uit zijn cabine leunend het zich wijzigende stadsbeeld langs ziet glijden, kale vlakte onderbroken door complex in aanbouw, de St. Laurenskerk, een heistelling en overal gebouwen in de steigers 08.27 Stratenmakers gooien elkaar kasseien door 08.39 Tamboer- en pijperkorps van Korps Mariniers gevolgd door marcherende compagnieen mariniers, bouwvakkers op hoge steigers kijken naar mariniers beneden, betonijzer afkortende bouwvakkers, zagende timmerman, vastsjorren van steigerpalen, metselaar 09.31 Mariniers marcheren Coolsingel op, opperman met bak specie op houten ladder. Steigerbouwers bezig met stalen steigerbuizen onderbreken hun bezigheid om naar marcherende mariniers te kijken 09.47 Wisselende beelden heimachinist en heiblok dat bij elke klap ander gebouwencomplex doet verrijzen 10.06 Duivenmelker (acte 1) kijkt rond 10.12 Panorama van het hart van de stad waar nu overal hoge gebouwen in de steigers staan. Tekstprojectie : Einde 10.28 EINDE Noot 1: Stuurorders zijn o.a.: 1) zoveel streken naar bak-of stuurboord af te lezen op het stuurkompas, voor koers naar links of rechts 2) Stutten: dmv. een weinig tegenroer het schip precies op de bevolen koers brengen 3) Houen zo: op de nu voorliggende koers houden Houen zo wordt gebruikt bij de koopvaardij. De sleepvaart gebruikt de term Recht zo die gaat