Historisch Oostzeejournaal (2)
NPS-Doc, 22 februari 1999
Tweedelige documentaire over de veranderingen deze eeuw in het gebied rond de Oostzee en de wijze waarop de bewoners met deze veranderingen omgaan. Het Oostzeegebied is voor menigeen de noordelijke periferie van Europa, daar begint het eeuwige ijs.Toch ligt het geografisch centrum van Europa in het Baltisch gebied en zijn de drie belangrijkste gebeurtenissen van deze eeuw rondom de Oostzee ontstaan: de Russische revolutie, de Tweede Wereldoorlog en de val van de Sowjetunie. Toen de muur viel was alle aandacht gericht op Berlijn en de hereniging van Oost- en West-Duitsland. Weinigen hadden in de gaten dat er een veel groter gebied betrokken was bij de verschuiving van de Europese as naar het noorden. Het Oostzeegebied, tot dan toe van marginaal belang, won snel aan economische en strategische betekenis. In de samenlevingen van dat gebied veroorzaakte dat proces hevige draaikolken. Denen, Zweden en Finnen zagen het plafond van hun sociale paradijzen. Maar organisatorisch en financieel waren de Scandinavische landen sterk genoeg om de problemen zonder al te veel pijn te doorstaan. Anders ligt dat voor hun buren aan de overzijde van de Oostzee. Het ijzeren gordijn is verdwenen, de vrije markt regeert oppermachtig. Bestaande structuren verdwijnen zonder dat er veel zekerheid voor terug komt. Weinigen worden snel rijk, de meesten worden, nog sneller, zeer arm. De Baltische staten zijn vrij maar betalen een zware prijs met inflatie, prijsstijgingen en werkeloosheid. Nog erger gebeurt dat in St. Petersburg en Kaliningrad, terwijl de voormalige Oostduitsers slecht voorbereid zijn op het harde kapitalisme waarmee de bevrijding ze confronteert. De Polen vallen terug in oude tegenstellingen en merken dat hun productiemethoden hen nauwelijks toestaan op de wereldmarkt te concurreren. Spaargelden verdwijnen in het niets, pensioenen blijken waardeloos. Jonge ouders, zelfs als ze werk hebben, kunnen de stijgende kosten niet bijbenen. Sociale woningbouw, crèches en andere voorzieningen verdwijnen. Het zal jaren duren, door politici vaak achteloos weggewuifde jaren, totdat de inwoners van voormalig Oosteuropa een leven kunnen leiden, dat ook maar in de verte lijkt op het onze. Het meest opvallende is wellicht dat die veranderingen tot nu toe vreedzaam verlopen. Over die veranderingen gaat OOSTZEEJOURNAAL, een film over de waardigheid van mensen in moeilijke omstandigheden, die in twee delen van elk een uur wordt uitgezonden door de NPS. Henk Raaff en Willem Ellenbroek filmden de getuigenissen en lotgevallen van bewoners rondom de Oostzee: van de visser, de boer, de loods, de kustwacht, de werfarbeider en de ijsbrekerstuurman. Van migranten en geleerden. Van de schrijvers Jaan Krooss en de acteur Erland Josephson, elk over hun angst, hoop en verwachting voor de toekomst.
In deel 2:
INTERVIEWS hierover met:
- Heikl Hüs (Kustwacht Estland);
- Jaan Kross, schrijver uit Estland;
- dhr. Kopli uit Estland;
- Andreja Veisbergs, prof. in Letland;
- K.Stepanov, verkoper Kaliningrad;
- Urte Tomaschki, Kaliningrad;
- Klaus Lucas uit Duitsland;
- Rosa Anvafovna uit Kaliningrad;
- Jury Savenko, burgemeester Kaliningrad;
- Inga Saners uit Kaliningrad;
- Elena Moissenkava uit Kaliningrad;
- Elena Pomozova uit Kaliningrad;
- Bogdan Oleszek, dir. scheepswerf Stocznia in Gdansk;
- Mirtoslav Pnrzyczko, werfarbeider;
- Edelgard Hoppe uit de voormalige DDR;
- Heinz Martimuks uit de voormalige DDR;
- Fam. Schmidt uit de voormalige DDR;
- Helmut Utecht uit Duitsland.
SHOTS:
20:26:45 div. kustwachtschip in de Finse Golf; div. straat-
en stadsshots Tallinn, Estland; pan Tallinn; flatgebouwen
vanuit auto;
20:36:00 straatshots Estlands dorp; div. haven Liepãja in
Letland; div. straat- en stadsshots Riga; div. strand
Palanga;
20:46:00 div. straat- en stadsshots Kaliningrad;
20:58:30 div. haven Gdansk; div. straat- en stadsshots
Gdansk; div. ext. en int. scheepswerf Stocznia Gdansk; div.
badplaats Binz op het schiereiland Rügen;
21:10:00 ext. en int. Kulturhaus; div. stoomtrein; optocht
Lütjenburgs Schuttersgilde; pan Lütjenburg in
Sleeswijk-Holstein; oorlogsschip op zee.
ARCHIEFMATERIAAL: menselijke keten in Tallinn, ter herdenking
van het Molotov-Von Ribbentroppact betreffende de annexatie
van Baltische staten; jodenvervolging in de Baltische staten
(NOS journaal); Oorlogsgeweld (kort); (1945) aanval rode
leger op Königsberg (Kaliningrad); Duitse oorlogsschepen op
zee; intocht Hitler in Danzig (Gdansk); opening Berlijnse
muur.
Overige opmerkingen
Deze productie kwam tot stand met steun van het Stimuleringsfonds Nederlandse Culturele Omroepproducties.