Radio à la Carte
Ingmar Heytze: Het woord
Ingmar Heytze is dichter, performer, columnist, oud-huisfilosoof en oud-stadsdichter van Utrecht. Veel radioherinneringen heeft hij aan de Ko de Boswachtershow, het Pandemonium, Een uur Ischa... Thuis luistert hij podcasts, onderweg nieuwsradio.
Het woord - door Ingmar Heytze
Mijn moeder leeft met de radio. Het is haar venster op de wereld, haar slaaptablet, haar gesproken boek, haar verstrooiing, haar rustpunt. Bijna alles wat ik van de radio weet, weet ik via haar. Zij kende de uitzendtijden en radiofrequenties van alle goede programma’s uit haar hoofd en bestuurde de kanaalkiezer met vaste hand. Als iets te laat werd uitgezonden nam ze het op, of ze bestelde een cassette na bij de omroep. Zij was de discjockey van het woord. Ik zat aan de keukentafel of hing op de bank en luisterde.
Ik ben een kind van de jaren zeventig, waarin omroepen meer identiteit hadden dan tegenwoordig. Niet dat ik enig idee had wie er wat uitzond. De enige twee omroepen waarvan ik de naam wist, waren de VPRO en de VARA. Dat dit veel zei over mijn opvoeding, begreep ik pas toen die opvoeding alweer zo’n beetje achter de rug was.
In de tussentijd zat ik aan die keukentafel en luisterde. De wereld kwam langs. Ik hoorde schrijvers en dichters, kleinkunst en cabaret in een programma als Het Pandemonium – de stemmen en verhalen van schrijvers als Maarten Biesheuvel, Remco Campert, Wim de Bie, Johnny van Doorn en vele, vele anderen kende ik al voordat ik hun boeken las. Ik luisterde naar interviewers die met de saaiste schlemiel nog een interessant gesprek konden voeren en het grootste politieke ego tot beluisterbare proporties wisten terug te brengen. Ik hoorde hoe cafés en studio’s vol mensen reageerden bij live-uitzendingen en verstilde marathongesprekken van uren achter elkaar, met hooguit wat klassieke muziek ertussen gemonteerd.
Ik werd, met andere woorden, al gevormd in spreken, luisteren en muziek waarderen voordat ik kon lezen of schrijven. Het was een educatie die mijn hele jeugd lang doorging. Misschien is het lichtelijk overtrokken, maar ik kan me nauwelijks herinneren dat de radio in de woonkamer ooit uit stond, en evenmin dat er iets triviaals te horen was. Een radioprogramma, als mijn moeder het had uitgezocht tenminste, ging ergens over. Altijd.
Niemand weet wat de toekomst brengt, maar de kans is groot dat er een dag komt dat ik leef in een wereld die mijn moeder al heeft verlaten. Het is een vooruitzicht waar ik zo min mogelijk bij stil wil staan. Maar één ding weet ik nu al zeker: als ik haar dan zal missen zoals alleen een veel te oude zoon zijn moeder missen kan, ongetwijfeld ergens rond het uur van de wolf, niet lang voordat de druilerige, duistere nacht over zal gaan in een grijze, grimmige ochtend, dan hoef ik alleen maar uit bed te stappen, op mijn tenen naar mijn werkzolder te klimmen en de radio aan te zetten om bij haar te zijn. Iets in mij weet zeker dat ik haar net in gesprek zal treffen met zo’n grote, dode radiomaker, aan wie ze alles vertelt wat ik zelf vergeten was te vragen. En tegen de tijd dat de interviewer toekomt aan de vraag: ‘hield u veel van uw kinderen?’ heb ik de radio al lang weer uitgezet om terug in bed te kruipen, want dat weet ik zonder radio ook wel.