Hij werd geboren met een visuele handicap maar breidde zijn lichaam uit met een soort antenne die vastzit aan zijn schedel. Die antenne kan hem helpen waarnemen, wat hij zelf niet kan zien. Harbisson werd geboren met achromatopsia; een zeldzame afwijking die volledige kleurenblindheid betekent. Zijn ogen zien dus helemaal geen kleur. Inmiddels neemt hij als cyborg meer waar van het kleurenspectrum dan mensen met normaal zicht. Dit heeft hij te danken aan zijn eyeborg, zoals hij zijn antenne heeft genoemd; die bevat een cameraatje en is gekoppeld aan software die alle kleuren in het gezichtsveld van Harbisson omzet in hoorbare tonen.
New York: Cyborg Neil Harbisson
Neil Harbisson is kunstenaar en cyborg. Cyborg staat voor cybernetic organism, dus een levend wezen waar mechanische elementen aan toegevoegd zijn die functioneren als onderdeel van het lichaam. Voor Harbisson betekent het cyborg-zijn een uitbreiding van de waarneming.
©
VPRO
Kunstenaar Neil Harbisson, New York
kleuren horen
Het onderliggende principe is dat van het spectrum van golflengtes. Zowel kleuren als tonen vinden hun oorsprong in golfjes. De grootte, spreiding en snelheid van de golfjes bepaalt wat we horen of zien. Frequentie betekent, het aantal golftoppen dat per seconde langs een willekeurig punt komt – bijvoorbeeld het oog of het oor. De maat voor frequentie is Hertz (Hz). In het geluidsspectrum bepaalt frequentie toonhoogte en in het lichtspectrum kleur. Voor zowel geluid als licht geldt dat de menselijke zintuigen maar een relatief klein deel van het spectrum kunnen waarnemen; het stopt bij erg hoge en erg lage tonen, bij ultraviolet en infrarood licht.
De eyeborg van Harbisson meet de frequentie van het binnenkomende licht en zet die om in geluidsgolven, dus trillingen, van een corresponderende frequentie. Dit systeem betekent dat een kleur steeds aan dezelfde toon is gekoppeld, en ook dat er sprake is van een spectrum: sommige kleuren omschrijft Harbisson als ‘tussen F en F# in’. De trillingen worden door botgeleiding zijn schedel in geleid. Dat betekent dat het bot zelf een heel klein beetje trilt zodat hij ze rechtstreeks kan horen zonder tussenkomst van een koptelefoon of oortjes. Daardoor kan Harbisson nooit ontsnappen aan het kleuren luisteren. Dat lijkt heftig, maar zoals de hele dag kleuren zien went, voelde volgens Harbisson het kleuren luisteren na een half jaar volledig natuurlijk. Opvallend is dat Harbisson méér kleuren kan herkennen dan wij: zijn eyeborg vertaalt ook infrarood en ultraviolet naar geluid.
mens 2.0
Voor Harbisson gaat het cyborg-zijn echter verder dan praktisch nut. Hij ziet het verrijken van het lichaam als een levend kunstproject, waarbij de cyborg zowel de kunstenaar als het kunstwerk is. Maar hij zet zijn cyborg-lichaam ook als medium in voor nieuw werk. Je ziet dat bijvoorbeeld in zijn sokkensonate: hij gebruikt live zijn eyeborg om kleuren om te zetten in een muziekstuk. Voor een cyborg verandert zijn relatie tot de wereld. Harbisson zegt zich meer verbonden te voelen met de natuur, omdat hij zich nu kan identificeren met allerlei dieren die eerst ‘anders’ leken. Met insecten bijvoorbeeld omdat die ook antennes hebben, of met dolfijnen omdat die ook geluidstrillingen door botgeleiding kunnen waarnemen. Ook is Harbissons idee bij veroudering veranderd: als cyborg betekent leeftijd niet per se verval, maar soms juist vooruitgang wanneer techniek verbetert, of wanneer je er beter mee leert omgaan.
In 2010 was Harbisson betrokken bij het oprichten van de Cyborg Foundation. Deze stichting promoot het leven als cyborg, maar een belangrijk doel is ook het opkomen voor de rechten van cyborgs. Harbisson zelf had bijvoorbeeld veel moeite om zijn paspoort te laten vernieuwen; het extra oog werd niet zomaar geaccepteerd op de pasfoto. Ook helpt de stichting mensen die hun waarneming willen uitbreiden door cybernetica. Bovendien moeten cyborgs geaccepteerd worden in de samenleving, vindt Harbisson. Het voorbeeld van de paspoortfoto is sprekend, maar ook is zijn antenne eens vernield omdat politieagenten dachten dat hij hem gebruikte om opnames te maken waar dat niet mocht. Ook gezonde mensen kunnen cyborgs zijn of worden, zegt Harbisson, en trouwens; wat is gezond eigenlijk? Als je mensen vergelijkt met insecten met antennes, zijn we in zekere zin allemaal gehandicapt, omdat wij geen voelsprieten hebben.