Als schrijver weet hij als geen ander dat grote verhalen en kleine details altijd samengaan. Als interviewer weet hij op eigenzinnige wijze beschaafdheid met brutaliteit te combineren. En als programmamaker kan hij putten uit een grote hoeveelheid reiservaring, maar weet hij ook zijn jeugdige nieuwsgierigheid altijd te behouden.

Dit is Adriaan van Dis. Lees, bekijk en beluister hier enkele hoogtepunten uit zijn werk voor de VPRO.

Van Dis en Indonesië

Adriaan van Dis (1946) groeide op in een Nederlands-Indisch gezin in Bergen aan Zee, als het enige na de oorlog in Nederland geboren kind. Zijn jeugd en het verzwegen oorlogsleed van zijn familie spelen een belangrijke rol in zijn literaire werken, waaronder het autobiografische Indische duinen.

Voor de VPRO keerde Van Dis terug naar het land van zijn familie. De serie Van Dis in Indonesië is hiervan het resultaat. Ook hier wordt hij geconfronteerd met verborgen leed: een vrouw die, na haar echtscheiding van een man uit een lagere kaste, aan haar lot is overgelaten. Let op: de beelden in dit fragment kunnen als schokkend ervaren worden.

bekijk hier het fragment

 

van dis in indonesië: verstoten en bijna dood

Van Dis versus Oltmans over buitenlandjournalistiek

De spraakmakendste Van Dis-serie is misschien wel het boekenprogramma Hier is... Van Dis, waarin hij interviews met bekende nationale en internationale gasten verzorgde.

Een klassieker uit de serie is het interview met Willem Oltmans uit 1985. Net als Van Dis kan Oltmans tot de grote buitenlandreporters gerekend worden, maar hun visie op dit vak blijkt nogal te verschillen.

Zo geeft Van Dis in het interview te kennen het niet eens te zijn met Oltman's 'nationale en internationale besognes in de politiek'. Wat volgt is een felle discussie over de politieke onafhankelijkheid van de journalistiek, en de vraag in hoeverre journalisten afstand tot 'foute' regimes moeten bewaren.

de visie van dis: 'Nooit hurken, maar verheffen'

Van Dis' visie op de buitenlandjournalistiek komt mooi naar voren in zijn bijdrage aan de serie Schatgraven. Hierin stelt hij dat buitenlandprogramma's hun kijkers nooit moeten onderschatten, maar dat zij mensen moeten uitnodigen om zich in het leven van een ander te verplaatsen.

Die ander hoeft overigens niet per se een politicus of een intellectueel te zijn. In tegendeel: volgens de ervaren programmamaker kunnen 'gewone mensen' vaak veel meer over een land vertellen.

Om zulke verhalen in beeld te kunnen brengen moet Van Dis soms echter letterlijk hurken, zoals in het klassieke fragment van het coladrinkende jongetje in Namibië. Terwijl de president van Namibië zich op slechts enkele meters afstand bevindt, legt het verhaal van dit jongetje bloot met welke problemen dit land nog te kampen heeft.

bekijk hier het fragment

 

van dis in namibië: het coladrinkende jongetje

de schrijver van dis: de zoektocht naar identiteit

Zijn eigen leven, het verleden van zijn familie en zijn reizen rondom de wereld vormen belangrijke inspiratiebronnen voor de schrijver Van Dis. In een interview met Tjitske Mussche zegt hij een bijzondere interesse te hebben in plaatsen waar culturen zich mengen (zoals Zuid-Afrika), omdat hij zelf uit een (Nederlands-Indische) mengcultuur voortkomt.

De zoektocht naar een eigen identiteit en de omgang met tegenstellingen (zoals blank-zwart) spelen dan ook een belangrijke rol in zijn werk. In zijn meest recente roman, Ik kom terug (2014), schrijft Van Dis over het leven van zijn moeder, een Brabantse boerendochter die naar Nederlands-Indië vertrok. Hieronder vind je een interview van Pieter van der Wielen met Adriaan van Dis over deze roman.

van dis bij nooit meer slapen

beluister hier het interview

Biografie

Adriaan van Dis (1946) is schrijver, journalist en televisiemaker. Tijdens zijn studie schreef hij voor NRC Handelsblad, waar hij later chef werd van 'het Zaterdags Bijvoegsel'. In 1983 verscheen zijn debuutroman Nathan Sid.

Tussen 1983 en 1992 presenteerde Van Dis het spraakmakende VPRO-programma Hier is... Adriaan van Dis, en van 1999 tot 2002 was hij presentator van Zomergasten, een programma waarin hij in 2012 zelf te gast was.

Naast zijn televisiewerk schreef hij vele romans, reisverhalen en novelles, waaronder In Afrika, Dubbelliefde en De Wandelaar. Voor de VPRO maakte Adriaan van Dis de reisseries Van Dis in Afrika (2008, bekroond met een Zilveren Nipkowschijf) en Van Dis in Indonesië (2012).

meer van dis bij de vpro