Een banaan, een condoom en een hoop gegiechel. Voor de meeste leerlingen is dat het wel qua seksuele voorlichting op school. Maar waarom is dat eigenlijk zo? En kan het niet anders?

In Naakt voor de klas met de Sekszusjes nemen Krista en Marcelle Arriëns seksuele voorlichting anno 2022 onder de loep. En dat is nodig, want er ontbreekt op het moment nogal wat.

Zo worden onderwerpen die door leerlingen echt belangrijk worden gevonden – seksuele identiteit, wensen en grenzen, sexting en plezier in seks – meestal overgeslagen, blijkt uit het onderzoek ‘Gewoon, het taboe eraf halen’ (2019) van kenniscentrum Rutgers.

En niet alleen leerlingen vinden dat de seksuele vorming anders moet. Uit een peiling van Rutgers en Soa Aids Nederland blijkt dat ook docenten in het voortgezet onderwijs vinden dat er te weinig aandacht is voor seks en relaties op school, met name in bovenbouw. Juist in deze periode gebeurt er in de seksuele ontwikkeling van leerlingen veel, maar er is nu te weinig ruimte om hen hierbij te begeleiden.

hoe is seksuele voorlichting eigenlijk geregeld in Nederland?

© VPRO

Krista en Marcelle Arriëns gaan in 'Naakt voor de klas' ook zelf lessen seksuele voorlichting geven

Voor elk onderwijssoort zijn er sinds 2006 kerndoelen. Zij vormen de wettelijke kaders voor de kern van de onderwijsinhoud. Zo is er onder meer vastgelegd dat leerlingen moeten leren om respectvol om te gaan met seksualiteit en met diversiteit binnen de samenleving, waaronder seksuele diversiteit. 

Hier bovenop werd het in 2012 in Nederland verplicht om in het onderwijs aandacht te besteden aan seksualiteit, diversiteit en seksuele diversiteit. Maar hoe er aandacht besteed moet worden aan deze onderwerpen staat niet vast. Scholen zijn hierin grotendeels vrij.

hoe ziet seksuele voorlichting eruit in de praktijk?

Op de meeste basisscholen vindt elk jaar de Week van de Lentekriebels plaats. Op middelbare scholen is dit de Week van de Liefde. Deze projectweken gaan over relaties en seksualiteit en hebben ieder jaar een ander thema, zoals 'Je lijf is van jou'. 

Tijdens deze weken worden er verschillende activiteiten gepland. Zo gaan ze op de ene school met het thema liefde knutselen en komt er op de andere school een trans persoon een gastles geven.

‘We hebben wel op de basisschool seksuele voorlichting gehad, maar dat is meer: hoe komt het eitje in de baarmoeder?’

Leerling Mats in Naakt voor de klas met de Sekszusjes

de invulling van seksuele voorlichting is niet verplicht

We schreven het hierboven al: alleen op hoofdlijnen is seksuele vorming verplicht. Dus het staat iedere school vrij of ze wel of niet meedoen aan themaweken. En waar er op de ene basisschool gesproken over seks, gaat het op de andere basisschool alleen over verliefd zijn.

Bij de meeste middelbare scholen wordt er aandacht besteed aan seksuele vorming bij het vak biologie. Tijdens deze les(sen) staat de anatomie en seksuele gezondheid centraal. Dit is het moment dat je leert hoe je een condoom om een piepschuimen piemel heen moet doen.

‘De seksuele voorlichting die we nu krijgen is eigenlijk voornamelijk Paarse Vrijdag en gewoon een beetje hormonen bij biologie, maar dat is het.’

Leerling Ana in Naakt voor de klas met de Sekszusjes

En daar houden de lessen seksuele vorming vaak op. Voor wie het vak biologie laat vallen, blijft het bij de condoom en de banaan. Met slechts een paar uur praten en onderwijzen over seksuele vorming voldoet het voortgezet onderwijs zo aan de verplichting die zij sinds 2012 hebben.

‘Wat ze in het biologieboek voornamelijk doen met seksuele voorlichting is dat de paragrafen gaan over de praktische dingen van het hele seksgebeuren.’

Meneer Krefft (biologie docent) in Naakt voor de klas met de Sekszusjes

Rutgers en Soa Aids Nederland riepen daarom in februari 2022 het nieuwe kabinet op om de regie te nemen door seksuele vorming een structurele plek te geven in het voortgezet onderwijs. Veel jongeren worden tijdens hun middelbare schooltijd seksueel actief. Door op dat moment over gerelateerde onderwerpen met ze te praten kan er een nieuwe generatie opgroeien met begrip van diversiteit en respect voor elkaar.

Het artikel gaat hieronder door

zitten jongeren wel op gesprekken over seks te wachten?

In de praktijk blijkt dat de kwetsbaarheid van deze onderwerpen eigenlijk veel meer aandacht en gesprekken met elkaar vergt. Er overheerst ook vaak ongemak, taboe en schaamte, maar toch is er behoefte aan deze gesprekken.

Alleen is er momenteel amper ruimte voor in het onderwijs om dit soort onderwerpen uitgebreider te bespreken. Een biologiedocent heeft immers ook nog andere stof die hij tijdens zijn lessen moet behandelen. 

Luc Lauwers, programmamanager Seksuele vorming bij kenniscentrum Rutgers, zei hierover tegen de NOS: ’Als je structureel lesgeeft op die thema's, dan leer je ook over die thema's te praten. Dan leer je dat bepaalde dingen helemaal niet gek zijn; dat iedereen daarmee worstelt. Dan kun je daarmee oefenen hoe je grenzen aangeeft en ontdekken wat je wel en niet fijn vindt.’

© vpro

Nederland doet het zo slecht nog niet

Op het einde introduceren we nog graag een twist in het plot: ook al krijgt de seksuele voorlichting in Nederland van leerlingen en docenten hier een zuinige voldoende, wereldwijd doen we het helemaal niet slecht.

We worden juist als een voorbeeldland gezien als het om seksuele voorlichting gaat. En dat zie je terug in de cijfers: het aantal tienerzwangerschappen in ons land ligt relatief laag, we hebben minder te maken met soa's en aborties en we zijn overwegend positief over ons seksleven (wel een probleem: mannen zijn dat meer dan vrouwen).

Kortom, we doen het in de vergelijking niet slecht, maar nemen we echt genoeg met alleen een voldoende?

hoe gaat seksuele voorlichting er in andere landen aan toe?

in Polen bepaalt binnenkort een inspecteur welke voorlichting er op een school wordt gegeven

In Polen werd afgelopen januari een nieuwe onderwijswet voorgesteld. Deze kan ervoor zorgen dat niet langer ouders en scholen, maar een door de conservatieve regering aangestelde inspecteur gaat bepalen wie welke voorlichting mag komen geven in de klas. Deze inspecteur zou dit dan ook mogen bepalen als het gaat om seksuele voorlichting. 

Seksuele voorlichtingslessen zijn in Polen momenteel niet verplicht. Als ze op een school worden aangeboden is er de mogelijkheid voor ouders om te zeggen dat ze niet willen dat hun kind de lessen volgt. Daarnaast staat Polen binnen Europa in de top 10 van landen met de meeste tienerzwangerschappen. 

Als de wet door het Senaat en de president goedgekeurd gaat worden dan kan een schooldirecteur ontslagen worden als diegene een voorlichtingsorganisatie uitnodigt over een politiek of ethisch gevoelige onderwerp.

een aantal Amerikaanse staten wil scholen verbieden om over gender en seksuele geaardheid te praten

Verschillende Amerikaanse staten zijn momenteel een wet aan het opstellen die scholen verbiedt om met kinderen over gender en of seksuele geaardheid te praten. Docenten die dit soort onderwerpen bespreken tijdens hun lessen zorgen volgens voorstanders van de wet momenteel voor te veel verwarring en twijfel bij kinderen. Het is niet aan de school, maar aan de ouders van de kinderen om met hen te praten over gender en geaardheid. 

Florida loopt voor als het om de ontwikkeling van deze wetgeving gaat. De senaat heeft daar in maart 2022 een wet aangenomen die bepaalt dat er met kinderen tot negen jaar niet gepraat mag worden over gender, geaardheid, seksualiteit en lhbtqia+-gerelateerde onderwerpen.

Met kinderen die ouder zijn mag er alleen nog gepraat worden over dergelijke thema’s op een manier die bij hun leeftijd past, maar wat dat precies betekent is onduidelijk.

Duitsland lanceerde een voorlichtingswebsite

Zijn we dan als Nederland echt een uitzondering? Nee, ook andere landen focussen zich op meer en diversere seksuele voorlichting. In Duitsland werd bijvoorbeeld in 2016 Zanzu gelanceerd, een seksuele voorlichtingssite waarop migranten antwoord kunnen krijgen op al hun vragen over een seksueel gerelateerd onderwerp. De website is een initiatief van de Duitse ministeries van Volksgezondheid en Gezin, Senioren, Vrouwenzaken en Jeugd. 

Inmiddels wordt de site niet alleen door migranten maar door mensen van over de hele wereld gebruikt. De site is dan ook in zestien talen beschikbaar. 

meer artikelen voor jou