Acht verschuivingen die de wereld van morgen bepalen

Het Westen moet er aan gaan wennen dat het spoedig niet meer het economisch middelpunt van de wereld is. China neemt steeds duidelijker positie in. Volgens Maarten Schinkel, economisch redacteur bij NRC, is de Chinese economie ergens in 2030 al groter dan die van de Verenigde Staten.

China en India zijn altijd de grootste economieën geweest. Pas rond 1800 zijn ze die positie plotseling kwijtgeraakt. Deze landen zien de afgelopen anderhalve eeuw als een onderbreking, vertelt Schinkel in ‘De wereldkaart volgens China’. Nu willen ze terug naar 'normaal'.

In Taiwan voelen ze de hete adem van China al. Hoe machtiger China wordt, hoe groter de kans dat het Taiwan binnenvalt. China hoeft dan immers minder bang te zijn voor de reactie vanuit de Verenigde Staten en Europa. Er zijn verschillende scenario’s mogelijk voor hoe een Chinese inval in Taiwan eruit zal zien. VPRO Tegenlicht zette ze uiteen.

De klimaatcrisis vereist dat mobiliteit voor het jaar 2040 duurzaam wordt. In ‘Mobiliteit van morgen’ nemen twee mobiliteitsexperts verschillende vervoersinnovaties onder de loep. Volgens hen is elektrificatie de rode lijn in de huidige transitie van alle vormen van mobiliteit, van fiets tot vliegtuig. Fossiele brandstoffen worden uitgefaseerd en batterijtechnieken verbeteren exponentieel.

Maar er zijn ook stemmen die pleiten voor het centraler stellen van publieke waarden in de vormgeving van mobiliteit. Willen we zoeven van plek naar plek in onze eigen coconnetjes? Of liever een fijne, veilige en groene speelplek direct voor je deur? Een goede autoverbinding tussen Doetinchem en de omliggende dorpen? Of een lokale vestiging van de Rabobank in elke plaats? Marco te Brömmelstroet, hoogleraar planologie maar ook wel ‘de fietsprofessor’ genoemd, legt in de Tegenlicht Podcast uit dat we veel rijker kunnen nadenken over de rol van mobiliteit in onze publieke ruimte. We zouden niet alleen onze hoofden moeten breken over hoe we zo snel en efficiënt mogelijk van A naar B komen, maar ook over hoe we überhaupt onze publieke ruimte willen vormgeven en met welke doelen.

In veel van wat er nu in de wereld gebeurt, ziet een toenemend aantal mensen een trend: het zijn volgens hen veelal gevolgen van een kapitalistisch systeem. Vooral de jongere generaties voelen zich op allerlei vlakken belazerd: of het nu gaat over betaalbaar wonen, het klimaat, of de rijken die minder belasting betalen dan de rest. Het afgelopen jaar kende dan ook veel protesten.

In ‘Rebranding Chaos’ legt Abel, zanger van de punkband Hang Youth, uit dat de wereld compleet onder invloed is van de magie van het K-woord: kapitalisme. Het slokt alle vormen van verzet en rebellie op en vermarkt het. Net als steeds meer anderen probeert hij een alternatief voor het kapitalisme te bieden. In nummers van gemiddeld een minuut verwoordt Abel de onvrede van iedereen die voelt dat er ergens iets niet klopt.

De oorlog tussen Rusland en Oekraïne laat zien hoe belangrijk informatie is. De fysieke strijd wordt nog steeds in alle hevigheid gevoerd. Maar er is ook een tweede slagveld, waar niet met wapens maar met informatie wordt gevochten.

Jaren voordat de eerste tanks de grens met Oekraïne over trokken, was Poetin de informatieoorlog al begonnen. Door een extreemrechtse mars in Oekraïne buitenproportioneel op te blazen, liet hij de Russen geloven dat Oekraïners lijden onder het nazi-regime van Kyiv, en dat Rusland ze te hulp moest schieten.

De Baltische staten zijn gewend aan de informatieoorlog. Het Litouwse leger heeft dan ook een control room die 24 uur per dag de media monitort op nepnieuws. Daarnaast heeft Litouwen een vrijwilligersleger van trollenbestrijders: de online Elfen, die samenwerken met de fake news-jagers van DebunkEU. In ‘De waarheid als wapen’ reisde VPRO Tegenlicht naar Vilnius om deze Elfen aan de frontlinie van de informatieoorlog te bezoeken.

Want hoe bestrijd je desinformatie? Naast dat organisaties zelf actief content monitoren en labelen als waar of onwaar, wordt ook ingezet op bewustwording. Karina Urbanavičiūtė van DebunkEU maakt ze in opdracht van het Litouwse Ministerie van Onderwijs onderwijsmateriaal over mediageletterdheid. In Nederland is een spel over nepnieuws ontwikkeld. Het spel vergroot het vermogen om manipulatietechnieken in social media-content te spotten en functioneert daarmee als een soort ‘psychologisch vaccin’ tegen desinformatie.