De vierde Zomergast van dit jaar is de Belgische schrijfster Griet op de Beeck. Wat komt er voorbij tijdens haar avond en waarom moet je kijken? 5 redenen:

1. kunst biedt troost

Op de Beeck zal een flinke lans breken voor kunst, voor iedereen. In donkere dagen brengt kunst schoonheid in al zijn vormen, vindt ze – en ze zal dat in haar Zomergasten-avond met tal van voorbeelden illustreren. Of je nu depri wordt van de wereldgebeurtenissen of uit het veld geslagen bent door persoonlijk leed: kunst geeft troost. ‘Het dwingt je dieper te denken, harder te voelen, verder te kijken, en in die zin verhevigt, opent, inspireert, verruimt kunst’, schreef ze in een van haar columns.

Kunst biedt als communicatiemiddel ook een uitweg, daar waar de directe taal beperkingen kent. ‘De moeilijke dingen die je hebt meegemaakt, de meest heftige emoties die je hebt gevoeld en de diepste gedachten die je hebt ontwikkeld over de wereld en de mensen, zijn in het echte leven vaak niet deelbaar omdat iedereen luistert vanuit zijn eigen hoop, dromen, verlangen , angsten’, verklaarde ze in Kunststof TV. ‘De kans dat je het echt over hetzelfde hebt, is niet zo groot.’ In de kunst – of het nu een boek, schilderij of muziekstuk is - gaat het om de omweg: twee mensen - een artiest en een toeschouwer of een lezer - leveren allebei een inspanning om elkaar te vinden, ongehinderd door het verlangen om samen te vallen’, schreef ze in de Belgische krant De Morgen. ‘Het kan niet de wereld redden, maar af en toe echt wel een mens.’  

2. families zijn haar inspiratiebron

Op de Beeck is er van overtuigd dat we als mensen meer gevormd worden door het gezin waaruit we komen, dan door de maatschappelijke context of de tijdgeest. Zelf groeide ze op in Turnhout in een gezin waar de liefde 'niet per strekkende meter werd uitgedeeld', zoals ze het eens formuleerde.

Vaak zijn kinderen het hoofdpersonage in Op de Beecks werk. De bekendste is Mona, uit de bestseller Kom hier dat ik u kus. Geïnspireerd op dat karakter schreef ze voor het Nationale Toneel de theatertekst Mona, een verontrustende maar ook troostrijke trip over ouders en kinderen, en waarom we worden wie we zijn. Komend theaterseizoen is dit stuk te zien.

‘We hebben allemaal het beeld van kinderen die sterk zijn en alles aankunnen’, motiveerde ze tegenover Joost Karhof in Kunststof TV. ‘Ze blijven doorspelen en eeuwig glimlachen, maar ondertussen worden ze aan de lopende band beschadigd, zelfs in gezinnetjes waar ouders het helemaal niet slecht bedoelen. Dat kan een enorme schaduw werpen op iemands leven. Ik heb blijkbaar een zeer actief gekwetst kind in mij zitten, want ik had de toon van Mona als kind meteen te pakken.’

3. Ze richt haar zaklamp op plekken die mensen liever donker houden

In haar boeken komt een keur aan gevoelige thema's voorbij: alcoholisme, ongelukkige relaties, de pijn van de illegaal en eenzaamheid – to name a few. ‘Ik zal kijkers uitnodigen om stil te staan, om te kijken naar dingen waar ze misschien liever niet naar kijken’, beloofde ze onlangs in een interview met het Belgische tijdschrift Humo. ‘Ik wil naast schoonheid ook lelijkheid te tonen. De redactie vroeg me een stilstaand beeld te selecteren om tijdens de gesprekken te projecteren. “Wil je misschien bloemen, een zee of een strand?”, vroegen ze. ‘Ik zei: Neen, doe mij maar iets lelijks, een gebouw dat wordt afgebroken of een straat waar net een slempende menigte is gepasseerd. Laten we kijken naar de lelijkheid en laat die emoties ook bestaan.’

Griet laat een fragment zien uit The Bridge (2006), over de Golden Gate Bridge in San Francisco, die op het moment van filmen de meest populaire plek voor zelfmoorden ter wereld was.

4. Het wordt een hoopgevende avond

Ja, er komen zware onderwerpen voorbij, maar de toon zal ook licht zijn. Zo toont ze een fragment uit de tragikomische film Ne me quitte pas, een ode aan de mislukking.

Wie Op de Beecks boeken heeft gelezen, weet hoe ze de kunst beheerst om humor en lichtheid aan te brengen bij heftige thematiek. Daarnaast zegt ze over zichzelf dat ze ‘een optimistische trut’ is. Dat betekent in haar optiek dat het roer soms om moet, dat je als mens flinke stappen moet durven zetten in het leven om je leven van nieuwe schwung te voorzien. Het gaat over de kracht van de mens. ‘Hoeveel begrip ik ook heb, zeker als schrijver, voor de machteloosheid van mensen, ik vind het geweldig als mensen de stap wel durven zetten om dingen te veranderen in hun leven.’

Ze is daar zelf een voorbeeld van. Ze wilde altijd al schrijven, maar durfde het pas rond haar zesendertigste nadat ze ‘een fantastische shrink’ tegen het lijf was gelopen. Die leerde haar zichzelf te bevrijden van haar 'schaamte' en stimuleerde haar om te worden wie ze 'ten diepste' was. Nu staan mensen in de rij bij haar signeersessies en is ze Zomergast – het kan verkeren.

'Op dat kantelpunt valt het vaak stil, omdat de machteloosheid heeft gewonnen, of het schuldgevoel of de angst’, vertelde ze in een interview met de Volkskrant. ‘Het verleden kortweg - want dat is vaak wat mensen in de weg zit. Voor mij is de kwestie: kies je voor evolutie of kies je ervoor de dingen te laten stagneren?’ En in De Morgen verklaarde ze: ‘Ik geloof ongelooflijk sterk in de maakbaarheid van de mens. In je jeugd wordt weliswaar de blauwdruk gelegd voor alles. Maar je kunt wel aan je lot ontsnappen.’

Na een van haar lezingen kwam er een keer een vrouw naar Op de Beeck toe die plannen had om zelfmoord te plegen. ‘Ze zei: ik moet u bedanken dat ik nog leef’, vertelde Op de Beeck aan NRC. ‘Na het lezen van mijn boeken had ze besloten hulp te gaan zoeken.'

5. Haar keuzefilm: Mommy, van Xavier Dolan

Op de Beecks keuzefilm is Mommy (2014) van de jonge Canadese regisseur Xavier Dolan. In vijf films creëerde de nog maar 25-jarige Dolan een eigenzinnige niche van hyperpersoonlijk melodrama, gemodelleerd naar een even persoonlijk gevoel voor schoonheid. In Mommy vallen vorm en inhoud samen. Hoofdpersoon Steve (gespeeld door Antoine-Olivier Pilon) is een jongen met orkaankracht tien, die alles en iedereen optilt maar ook weer mee naar beneden sleurt. Nadat haar man overleden is, heeft Diane Després (Anne Dorval) de moeilijke taak haar lastige, gewelddadige zoon alleen op te voeden. Gelukkig ondervindt ze steun van haar mysterieuze nieuwe buurvrouw Kyla (Suzanne Clément) die zich in het huishouden nestelt.