Een pantomime of panto is voor veel Britten de start van kerstgerelateerde feestelijkheden. In een panto wordt volop gesproken en het publiek mengt zich voortdurend in alles wat zich op de bühne afspeelt.

Een Britse kerst is pas compleet met kalkoen en… kaartjes voor een pantomime. En dan bedoelen we geen voorstelling zonder woorden waarbij mimespelers een verhaal vertellen, integendeel. Een Britse pantomime kent eerder een overdaad aan tekst. Of het nou Glasgow, Liverpool, Cardiff of Blackburn, Lancashire is, overal is rond kersttijd een pantomime. Wat er zo typisch is aan die pantomime vragen we acteur Chris Alexander, die dit jaar op de planken staat als Dame Senga Sausage in de voorstelling Snowhite van het Schotse gezelschap Pace: 'A pantomime is a whacky, fun-filled, magical way of telling a story and warping folks brains while we do so.'

In goed Nederlands is een pantomime, vaak afgekort tot panto, een eeuwenoude theatertraditie die in Groot-Brittannië rond Kerstmis (grofweg van november tot januari) wordt opgevoerd. Aan de basis staan welbekende sprookjes, bijvoorbeeld over Aladdin, Cinderella (Assepoester) en Snowhite (Sneeuwwitje), waarbij voor de vorm wordt teruggegrepen op oude Griekse komedies, de middeleeuwse moraliteitspelen, en de commedia dell’arte. De panto is daarnaast sterk beïnvloed door de Britse negentiende-eeuwse music-halltraditie met acrobatiek, clownacts, komische duo’s en populaire meezingers.

Bepaalde rollen worden door de andere sekse gespeeld: de Dame (een extravagante vrouw) wordt vertolkt door een man van middelbare leeftijd, en de jonge held (Principal Boy) is vaak een jonge vrouw of een ouder meisje. Uniek aan de panto is verder de nadruk op publieksdeelname: het publiek – jong én oud – wordt van harte uitgenodigd om 'boe' te roepen naar de slechterik, en te juichen als de held op het toneel verschijnt. En om te anticiperen op de tekst, want als een slechterik roept 'Oh, no I won't!', dan roept de zaal 'Oh, yes he will!', en andersom.

Ook mag het publiek de helden waarschuwen als er gevaar dreigt, bijvoorbeeld als er een slechterik in de buurt is ('He’s behind you!'). Ook is het de bedoeling dat de liedjes, met pakkende refreinen die je zo onder de knie hebt, uit volle borst worden meegezongen.

Pantomime-acteurs Chloe Lupton en Danny Holmes in Snowhite

Chris Alexander (links) tijdens de pantomimevoorstelling Snowhite

onbekommerd vermaak

Een pantomime is uitermate laagdrempelig theater, niet alleen omdat er gesproken wordt, maar ook omdat ze veel populaire muziek en dans bevat. Het verhaal is altijd goed te volgen, omdat de sprookjes in grote lijnen bekend zijn bij het publiek. De volwassenen kunnen lachen om de (dubbelzinnige) woordgrappen, terwijl de allerkleinsten lol beleven aan het gestuntel, de slapstickscènes en het gesmijt met taarten.

Waarom de panto in Groot-Brittannië zo'n succes is, zeker in de laatste jaren leggen we ook voor aan 'Dame' Chris Alexander. Hij denkt dat de pantomime een traditionele manier is waarop families, van grootouders tot (achter)kleinkinderen, samenkomen en genieten van onbekommerd vermaak met voor iedere generatie een laag. Nostalgische gevoelens worden aangewakkerd en het bezoek aan een panto is voor velen de start van de feestelijkheden rondom kerst. Hij vindt het eigenlijk geen wonder dat Britten dol zijn op panto's.

Waarom het fenomeen pantomime betrekkelijk onbekend is aan onze kant van Het Kanaal valt moeilijk te verklaren. Wel zijn er diverse gezelschappen, vaak expats, actief op het gebied van panto. Zo brengt theatergroep Idea (International Drama Group for English Speaking Associates) panto's in de Drechtsteden en heeft de groep AATG (Anglo-American Theatre Group) uit Den Haag jaarlijks een panto op het programma staan.

Zin gekregen in een panto? Dan gauw een kaartje geboekt, want de voorstellingen zijn populair. Verwacht niet dat je rustig achterover kunt leunen tijdens de show, want met zingen, aanmoedigen, joelen en sissen is het hard werken. Maar dat is dan ook gelijk de grootste charme van het geheel.