op eigen kracht

2Doc: Nieuwe helden – in het hart van de Tour
Donderdag, Ned 2, 21.50-23.30 uur
Vrijdag, NPO Doc, 20.26-21.56 uur

Wat heeft het geduurd voor in het profpeloton de omerta over doping werd doorbroken en gebruikers, verstrekkers en ingewijden werden ontmaskerd. Aan jarenlang liegen in commissie kwam een eind, grote reputaties sneuvelden – de namen zijn bekend. En nu moet de diep-wantrouwige buitenwacht maar geloven dat werkelijk schoon schip wordt gemaakt. Maar het tijdperk-Armstrong, de godfather van het georganiseerde bedrog, zet ook een nieuwe generatie renners, niet verantwoordelijk voor het slechte imago van de sport, in een kwade reuk. Zij moeten het vertrouwen van het publiek herwinnen dat door de vorige generatie is verspeeld, en dat kan alleen door ‘schoon’ te blijven rijden en het goede voorbeeld te geven.
Een extra complicatie vormt het feit dat de wielrennerij, ook zonder doping, per definitie niet ‘eerlijk’, ‘zuiver’ en transparant is. Dat bijvoorbeeld lang niet altijd de beste wint, wil er bij het grote publiek niet in. Herman Chevrolet in Het feest van list en bedrog: ‘In een wedstrijd gaat er veel meer om dan de kijker kan waarnemen. Er gebeuren dingen die een camera niet kan registreren, er zijn onderlinge gesprekken die men niet kan opnemen. (…) Wat je ziet is niet noodzakelijk de werkelijkheid: een plus een is in het wielrennen niet altijd twee.’ Peter Ouwerkerk gaat in Tourkoorts nog verder: ‘Als de liefhebber twintig procent snapt van de wetten en de mores van het peloton, komt de wielerjournalist allicht tot 25 procent. Een ploegleider blijft steken op 35 procent, de knechten ook op 35 en de beschermde renners op veertig procent. Wielrennen is gecompliceerder dan de gecompliceerdste denksport, voor de beoefenaar en voor de liefhebber.’

Spektakel
Iwan Spekenbrink oordeelde al in 2008 dat de wielersport op een nieuwe leest moest worden geschoeid, op basis van nieuwe inzichten. Zijn nieuwe ploeg Skil-Shimano, vanaf 2012 Argos-Shimano, legt zich toe op de sprint, omdat in die discipline het snelst resultaat kon worden geboekt. Om te benadrukken dat er niks te verbergen viel, kreeg filmmaker (en eindredacteur Andere tijden sport) Dirk Jan Roeleven toestemming om de ploeg langdurig te volgen tijdens trainingen en diverse etappes in de Tour de France van 2013. Nieuwe helden – in het hart van de Tour biedt, na De Tour van Bauke (regie Kees Jongkind), opnieuw een boeiend kijkje achter de schermen bij een wielerploeg tijdens de Tour de France, het grootste sportevenement ter wereld [sic]. Na de bioscooproulatie is de film nu ook op televisie (donderdag in 2Doc) en een dag later op NPO Doc te zien.
Roeleven en cameraman Rob Hodselmans hebben geboft. Een ploeg wielrenners die zich (ook) buiten de koers laat filmen tijdens hun dagelijkse bezigheden, die voornamelijk bestaan uit eten, verzorging en slapen, en die braaf een anti-dopingboodschap uitstraalt, is voor de liefhebber nog wel interessant, maar een sportdocumentaire kan het moeilijk zonder spektakel stellen. Dat wordt ruimschoots geboden door de Duitse sprinter Marcel Kittel, die vier etappes wint, waaronder de slotetappe op de Champs-Élysées waarin hij sprintkoning Cavendish – vier jaar achtereen winnaar – opnieuw verslaat, en door de zware val van Tom Veelers in de eindsprint van de tiende etappe, waarin hij door Cavendish tegen de grond wordt gewerkt en door zijn verwondingen later in de Tour moet opgeven.
Qua dramatische opbouw had een scenarioschrijver dit niet beter kunnen verzinnen, al kwam de sprintzege in de eerste etappe op Corsica, tevens de gele trui voor Kittel, misschien iets ‘te vroeg’. Het grappige is dat Roeleven, zo vertelde hij in De wereld draait door, deze gang van zaken – Kittel wint de proloog (dus ook het geel) en in Parijs – had ‘voorspeld’ in het uitgebreide storyboek dat nodig was om de film gefinancierd te krijgen. Waarop zijn editor hem maande deze fictie eruit te halen; wie kon zoiets immers van tevoren weten? In dezelfde uitzending van De wereld draait door, waar de hele ploeg van, inmiddels, Giant-Shimano aanwezig was, zei Nikki Terpstra over de val van Veelers: ‘Ik kan hem [zijn ploeggenoot Cavendish] niet afvallen.’ Feit is dat Cavendish, die zich onschuldig verklaarde, door de Tourjury niet is bestraft omdat opzet niet bewezen werd geacht.

Teamgeest
Maar de hoofdpersoon in Nieuwe helden is Marcel Kittel. Een goedlachse, charismatische beau met windtunnelkapsel, even behoedzaam als zelfbewust, een leider die zich door zijn ploeggenoten in een trein naar de finish laat brengen waar hij het karwei afmaakt en zijn maten ruim laat delen in de opbrengst. De film laat zien dat een goede verstandhouding tussen mannen die drie weken dag en nacht met elkaar moeten optrekken, in een ploeg waarin Engels, Duits en Nederlands wordt gesproken, van essentieel belang is. Net als teamgenoot John Degenkolb is Kittel nog net in de DDR geboren en in oostelijk Duitsland opgegroeid. Ze werden opgeleid aan de Sportschule Erfurt, het beste velodroom van Duitsland. Intelligente, welbespraakte profs, met navenant gevoel voor humor. De definitie van wielrennen is volgens Degenkolb: elkaar tegen betaling pijn doen. Onderbroekenlol is er bij hen niet bij.
Nee, met die teamgeest zit het wel goed bij Giant-Shimano. Als Kittel in Parijs gewonnen heeft, waar zijn familie hem opwacht en de champagne vloeit, brult de hele ploeg mee: ‘Du hast die Haare schön, Du hast die Haare schön.’ 

NPO Doc programmeert vrijdag rond Nieuwe helden (zie onder) ook de Andere tijden sport-aflevering ‘De valse start van de Tour de France in Leiden 1978’, Thomas Dekker: Niemand kent mij en Vier vrolijke wielerverhalen