Ramón Gieling wilde een filosofische film maken over het verlies van een dierbare.

2Doc: Herinnering aan een trieste dageraad
Nederland 2, 21.50-22.55 uur 

Hij reed eraan voorbij, en stopte vervolgens toch. Cineast Ramón Gieling keerde terug naar dat onopvallende gedenksteentje aan de kant van de weg. Als filmmaker ben je immers altijd bezig met ideeën en op zoek naar verhalen. ‘Ricco 8 juni 1998’ laat de gedenksteen zien. Welk noodlot ligt hierachter?, dacht Gieling, die jaren geleden zelf met het omkomen van zijn broer tijdens een brand een tragedie van dichtbij meemaakte.
De twintigjarige Ricco had met te hoge snelheid op zijn motor gereden. Op de plek van de gedenksteen, in het Noord-Hollandse dorpje Oosterland, was een tegenligger verschenen. Ricco klapte onderuit. Hij was op slag dood. Wat doet zo’n triest ongeval, inmiddels ruim vijftien jaar geleden, met het gezin, vrienden en andere betrokkenen?

Met het openingsshot van de documentaire Herinnering aan een trieste dageraad zet Gieling direct de toon: De moeder van Ricco verschijnt in beeld. De camera draait heel dicht op haar huid. De shots zijn lang en onafgebroken. Soms verschijnt een zwart vlakje in beeld, dat het effect heeft alsof je knippert met je ogen. Als kijker kun je er niet omheen: je kijkt bijna letterlijk in de ziel van de vrouw. De kijker hoort de moeder vertellen dat ze Ricco na zijn dood beter heeft leren kennen. Ook de zus van Ricco deelt haar verhaal. Ze legt uit hoe het fatale motorongeluk haar leven heeft vertraagd. Ze wilde de momenten rondom de dood van haar broer zo veel mogelijk vasthouden. Vader, neef, boezemvriend, de bestuurder van de tegenliggende auto, Gieling laat iedereen in close-up aan het woord. De rauwe pijn straalt door het televisiescherm heen. De filmmaker legt de betrokkenen, allemaal woonachtig in de protestantse omgeving van Wieringen, filosofisch en religieus getinte kwesties voor: was het ongeval misschien wel de hand van God? Of het werk van de duivel? Hoe ligt de verhouding tussen eigen verantwoordelijkheid en toeval?

Gieling, die bekendheid verwierf met de documentaire En un momento dado over Johan Cruijff, wisselt close-up shots van de personages af met lange, trage shots van het landschap aan de Noord-Hollandse kust. Dit landschap is wijds en guur, bijna angstaanjagend. Het beeld wordt gedragen door ingetogen orgelmuziek. ‘Het fysieke landschap is een weerspiegeling van wat er zich in je hoofd afspeelt,’ legt Gieling uit. ‘Zonder daarbij in symboliek te vervallen, versterken de full-screen gedraaide, desolate landschappen en de close-upbeelden elkaar. Ik wilde overigens niet een film maken over hoe erg het verlies van een dierbare is. Dat staat immers buiten kijf. De vraag waarom menselijk verlies zoveel teweeg brengt interesseert mij meer. Als ik een bord uit mijn handen laat vallen en de scherven liggen op de grond, dan ben ik in staat om het vervelende voorval uit mijn geheugen te wissen. Er lijkt een soort van delete-knop te bestaan in je hoofd die zo’n gebeurtenis doet vergeten. Maar als er iemand overlijdt, dan is er opeens geen delete-knop meer. Komt dat voort uit angst dat we anders die persoon gaan vergeten? Ik woon en werk veel in Spanje en ik merk dat Spanjaarden zich bloemrijker kunnen uitdrukken. Nederlanders hebben daar meer moeite mee, al helemaal als het over de dood gaat. In de film laat ik de personages praten over dit onderwerp. Ik wilde daarbij een filosofisch niveau bereiken.’