Nederlandse en Vlaamse schrijvers van diverse afkomst tonen elkaar hun land.

Spekkoppen en Kaasbelgen
NPO 2, 16.25-17.00 uur
‘Kijk Yasmine, hier is het plekje waar mijn grootvader drieënhalf jaar heeft vastgezeten in de modder,’ zegt de Vlaamse schrijver Stefan Hertmans en wijst naar een bocht in de rivier de IJzer. ‘Drieënhalve week?’ vraagt Yasmine Allas, Nederlands schrijfster van Somalische afkomst. ‘Nee, drieënhalf jaar!’ beklemtoont Hertmans en leest ter plekke een stukje voor uit zijn bestseller Oorlog en terpentijn.
In het drieluik Spekkoppen en Kaasbelgen, een ‘literaire inburgeringsroadmovie’, zoals het persbericht vermeldt, gaan vier auteurs op reis. De Gentenaar Stefan Hertmans laat Yasmine Allas zijn geboorteland zien en in Nederland neemt de Amsterdamse schrijver Robert Vuijsje (Alleen maar nette mensen) de Vlaamse psychologe en schrijfster Birsen Taspinar, geboren in Turkije, mee op rondtoer.

In de eerste aflevering dwalen Hertmans en Allas over de slagvelden van de Eerste Wereldoorlog en de erebegraafplaats in Ieper. In de loopgraven en in het niemandsland rond de stad sneuvelden ongeveer een half miljoen mensen. Ze worden nog iedere dag plechtig herdacht. Het leidt bij de schrijvers tot bespiegelingen over oorlog. Al tijdens de strijd zagen vele soldaten het nut van oorlogvoeren volstrekt niet meer in, volgens Hertmans, en moesten zij weerhouden worden van verbroedering met de vijand. Waarom zij dan toch gehoorzaamden aan hun bevelhebbers? In die tijd was nee zeggen laf, terwijl het tegenwoordig juist van moed getuigt om nee te zeggen. ‘Maar in de islamitische wereld is ja zeggen eervol,’ reageert Allas, ‘dus wanneer ben je moedig en wanneer ben je laf?’ 

Robert Vuijsje en Birsen Taspinar staan op het punt om de zogenoemde Vluchtgarage in de Bijlmer te bezoeken, als een passerende dame van haar fiets springt om de schrijver over zijn boek te kapittelen: ‘Je moet beter onderzoek gaan doen, je zet ons in een slecht daglicht.’ Vuijsje mompelt iets onduidelijks. In het gekraakte garagepand, waar ruim honderd uitgeprocedeerde asielzoekers onder erbarmelijke omstandigheden verblijven, vertelt politicologe Marjan Sax, die zich het lot aantrekt van deze vluchtelingen die niet terug kunnen naar hun land, dat de situatie beschamend is: ‘Ieder mens heeft recht op opvang’. Robert Vuijsje zit er zichtbaar ongemakkelijk bij.

In de twee volgende afleveringen onder andere een bezoekje aan het klooster van de Zusters van de Bermhertigheid Jesu, wederom in Ieper, waar Yasmine Allas een zuster de vraag stelt of ze verliefd kan worden op een man. De zuster denkt van wel, maar ‘dan niet lichamelijk, hè.’ Verder een gesprek met dr. Refaat Karim, plastisch chirurg in Amstelveen, gespecialiseerd in hersteloperaties bij vrouwen die in hun jeugd besneden zijn. En de Vlaamse politicus Bert Anciaux is nationalist. Maar dat heeft in België een geheel andere (en positievere) connotatie dan in Nederland. 

Interessante inkijkjes op heel verschillende plekken, zo leert de kijker naar Spekkoppen en Kaasbelgen nog eens wat over het eigen en het buurland. Uitgezonden door de ntr onder de noemer ‘Diversiteit’ voldoen de vier ‘reisleiders’ van deze roadmovie evident aan de wenselijke voorwaarden: twee Belgen, twee Nederlanders, ieder van een geheel verschillende culturele afkomst. Maar waarom moesten zij alle vier ook schrijver zijn, vragen we maker Ruud van Gessel. ‘Omdat schrijvers doorgaans goed kunnen schrijven en deze vier het ook nog eens goed kunnen verwoorden. Ja, hoor, ook Robert Vuijsje. Hij heeft een eigen manier van reageren, moet even nadenken, maar dan komt er een goede tekst.’