De ‘VPRO gaat eigenzinnig de marge tegemoet’ kopt Vrij Nederland deze week op de cover. VN kondigt ouderwets ondergang, de crisis, en de marginalisering van de vrijzinnige omroep aan. Hel en verdoemenis. Een in marmer gebeiteld logo gaat onverbiddelijk ten onder in de woeste baren en de kolkende golven van onwillige kabinetten, eigengereide zendercoördinatoren, machtige fusieomroepen, bezuinigingen, vervlakking en vercommercialisering.
De strekking van het VN-artikel dekt het beeld van de teloorgang van de vrijzinnige omroep niet. Gelukkig maar. Volgens auteur Rudie Kagie heeft de publieke radio het zwaar te verduren en dreigt de VPRO te marginaliseren in de ether. De bezuinigingen delen een mokerslag uit aan het personeel van de VPRO. Had dat niet voorkomen kunnen worden?
Het verhaal van de VPRO staat niet voor niets nu in VN. Het is zwaar weer en de wind staat dit voorjaar tegen. Maar de VPRO maakt geen slagzij en we zijn het verdronken land van Saeftinghe niet. En bovenal: het noodweer overvalt de VPRO niet, we hebben ons er de afgelopen jaren op voorbereid: we hebben een strategie uitgezet en keuzes gemaakt die ons door de enorme bezuinigingen heen gaan helpen en de VPRO een nieuwe start geven. Als zelfstandige omroep met een eigen profiel en met twee benen in het omroepbestel en met de handen in de samenleving.
Dat is het perspectief, maar de maatregelen die we moeten treffen om het voortbestaan van de VPRO veilig te stellen liegen er niet om. De druiven zijn zuur dit jaar.
Afgelopen week heb ik voor de VPRO het reorganisatiebesluit vastgesteld, waarin de maatregelen staan die nodig zijn vanwege de bezuinigingen. Daling van de budgetten zorgt voor krimp van de organisatie vanaf 1 december 2013.
Aanstaande maandag krijgen de medewerkers te horen of de reorganisatie hen raakt. De VPRO gaat in 2013 van 308 naar 247 volledige werkplekken. Dit heeft gevolgen voor zo’n tachtig medewerkers.
Maandag 3 juni wordt een bewogen dag. Voor VPRO-ers die hun baan verliezen en voor medewerkers die afscheid moeten nemen van collega’s. We zullen heel veel aandacht besteden aan het begeleiden en ondersteunen van het personeel. Omdat ontslag inderdaad altijd als een mokerslag aankomt en omdat iedereen die daardoor geraakt wordt vervolgens ook verder moet. Buiten de VPRO, en daarbinnen. Dit najaar, als we met elkaar de bestaande programma’s voortzetten, volgend seizoen als de VPRO opnieuw een gevarieerd programmapakket gaat verzorgen.
Directie en MT hebben het reorganisatiebesluit gezamenlijk opgesteld en uitgewerkt. P&O heeft ons succesvol door een complex en transparant traject geleid. Ieder hoofd en iedere hoofdredacteur heeft voor zijn afdeling voorstellen gedaan en keuzes gemaakt. Er is intensief overleg gevoerd met de Ondernemingsraad en er is veel extra informatie uitgewisseld om de besluiten te onderbouwen. De OR heeft vorige week positief geadviseerd en we hebben zijn deeladviezen en suggesties zo veel mogelijk overgenomen.
Iedereen bij de VPRO is doordrongen van de noodzaak en de omvang van de reorganisatie. Dat komt ook doordat deze pijnlijke ingreep niet op zich staat, maar in het perspectief van een keuze voor een VPRO met een eigen en zelfstandige rol in de oude publieke omroep en de nieuwe media.
We hebben het de afgelopen jaren steeds vaker, ook tijdens de Algemene Ledenvergaderingen, over toekomstscenario’s voor de VPRO gehad en de keuzen die daarbij horen. Over de keus voor een zelfstandige plek in het omroepbestel naast de fusieomroepen. De voordelen die dat biedt en de gevaren die daaraan kleven. Over scherpere keuzes voor genres en thema’s. Over wat het betekent een makersomroep te zijn. Wat onderscheidend programmeren is en waar het DNA van de VPRO uit bestaat. Over de wens een eigen publiek te bereiken en de noodzaak te verjongen. Over de speurtocht naar nieuw talent, topkwaliteit, andere invalshoeken, hedendaagse manieren van vertellen en maken, media van morgen.
De uitkomsten van de strategiediscussies zijn terechtgekomen in het Hoofdlijnenbesluit 100XVPRO, de strategienota die wij voorafgaand aan de reorganisatie hebben opgesteld en vastgesteld. ‘Honderd keer VPRO’ schetst hoe de VPRO de komende jaren wil opereren. De notitie is als meerjarenbeleidplan 2013 – 2017 bij de stukken voor deze ALV bijgevoegd en ligt ter goedkeuring voor.
Tussen het Hoofdlijnen- en het reorganisatiebesluit zit een cruciale stap. De Hoofdredacteuren hebben samen met hun eindredacteuren beschreven wat de VPRO binnen de bezuinigingen in 2014 en 2015 voor radio, televisie en internet wil gaan maken en onderhandelen vol overtuiging met de net- en zendercoördinatoren over dat programmapakket.
De VPRO kiest voor buitenland en documentaires, politieke actualiteit en onderzoekjournalistiek, buitenland, wetenschap en duurzaamheid, geschiedenis, film en drama, muziek, boeken en jeugd. Genres die de nucleus van de VPRO vormen en de ruggengraat van de publieke omroep. Binnen deze genres willen we zo veel mogelijk maken voor alle media.
De onderhandelingen vallen goed uit. Vooral op TV en Internet. Bij Nederland 1, 2 en 3 diende de VPRO een stapel nieuwe programmavoorstellen in die kansrijk zijn. Nederland 2 wordt steeds meer ons thuisnet. We houden digitaal zicht op Cinema.nl, 3voor12, HollandDoc.nl, geschiedenis24.nl, boeken.vpro.nl en het succesvolle nieuwe VPRO.nl.
Op radio blijft 3voor12 een sterke titel op 3FM, wordt Vrije Geluiden een nieuw programma op Radio 4 en 6, verschuift De Avonden als De Nachten naar Radio 1, blijven Argos en OVT, komen er meer HollandDoc radiodocumentaires en meer Bureaus Buitenland. Maar we betreuren het verlies van Villa VPRO, Plots, Idzerda en Labyrint. Hoofdredacteur Gerard Walhof heeft zijn zinnen nog onvervaard gezet op een wekelijks actualiteitenprogramma en een betere financiering en uitzendtijd voor de buitenlandverslaggeving.
Toen we het binnen de VPRO eens waren over ons programmapakket en er voldoende zekerheid was over de intekening, volgde de beschrijving van de kernorganisatie die de VPRO nodig heeft om het gewenste programmapakket te kunnen produceren. Met veel eigen producties, aankoop en werk van buitenproducenten. Met voldoende ondersteuning en een logische aansturing. Met budgetten voor innovatie en talentontwikkeling. Met eigen geld voor bijzondere programma’s en steeds vaker geld van derden. Met vaak lagere programmabudgetten. Die slag hebben we gemaakt en vormt de kern van het reorganisatiebesluit. De krimp is het verschil tussen de huidige bezetting en de nieuwe kernorganisatie die kleiner en flexibeler is dan nu.
Daarmee zijn we er niet. We breken niet alleen af, we bouwen door aan een VPRO die toekomstbestendig moet zijn. En dan gaat het om nogal wat zaken. De aansturing van de VPRO wordt van deze reorganisatie niet uitgezonderd. De tweekoppige directie van de VPRO is na het vertrek van Marieke Schoenmakers dit voorjaar teruggebracht naar een eenhoofdige leiding. De Raad van Toezicht heeft vervolgens de opdracht gegeven om de zakelijke en inhoudelijke aansturing van de VPRO onder de loep te leggen. Medio november krijgt een eventuele aanpassing van de topstructuur zijn beslag.
We willen de VPRO meer organiseren vanuit clusters van inhoudelijk verwante programma’s die elkaar kunnen versterken en die gezamenlijk ondersteund kunnen worden door sociale media en marketing en communicatie. We gaan een nieuwe erkenning aanvragen voor de komende concessieperiode die op 1 januari 2016 ingaat. We gaan leden werven. We onderzoeken of we een dubbel lidmaatschap kunnen invoeren voor de VPRO en HUMAN, waardoor HUMAN kan blijven bestaan en samen met de VPRO een omroepcombinatie kan vormen. Het eerste onderzoek toont groot enthousiasme voor die combinatie onder onze achterban.
VPRO-leden worden steeds meer donateurs. Er is een ongekend groot bedrag binnengekomen op de oproep de VPRO in deze lastige tijden financieel extra te steunen. We verwachten dit jaar meer dan 500.000 euro aan donaties binnen te krijgen en we werken nu aan een donatiebeleid waarbij die giften structureel worden en zichtbaar wordt aan welke programma’s het geld wordt besteed. Er komt meer aandacht voor cofinanciering, derde geldstromen, sponsoring. We gaan opnieuw investeren in mediapartnership met culturele en wetenschappelijke instellingen (IDFA, EYE, IFFR, KNAW en NWO). We willen zakenpartner zijn van producenten en ontwikkelaars en willen samenwerking aangaan met uitgevers, bladen en kranten die net als de VPRO de creatieve klasse bedienen.
We gaan dat alles doen zonder buiten adem te raken en in de wetenschap dat de VPRO eerst en vooral een makersomroep is. We zijn sterk in wat we maken en worden gewaardeerd en geprezen om wat we maken. Donderdag nog won de VPRO Gids de prestigieuze Prix de C’Oeuvre voor de beste covers van Nederland. Woensdag staan twee VPRO programma’s genomineerd voor de Zilveren Reissmicrofoon: Plots en Bureau Buitenland. De eervolle vermelding gaat dit jaar ook naar de VPRO: naar de JaBo Gumboshow.
Kwaliteit wordt steeds belangrijker in de media. Middelmaat gaat het niet redden. Het moet groots en meeslepend zijn of niche: Bijzonder, en voor een eigen achterban en publiek. De VPRO kiest soms voor het eerste en altijd voor het laatste. Daarmee zoeken we niet de marge van Vrij Nederland, maar de parels voor een groep fijnproevers die steeds groter wordt. In die programma’s zit de eigenzinnigheid ingebakken, het plezier van het maakproces, het vakmanschap en de journalistieke waarden.
We moeten onafhankelijk, zorgvuldig, kritisch en grensverleggend blijven. De maat der dingen durven zijn en altijd toegankelijk voor ons publiek. Ook bij de publieke omroep zelf groeit het bewustzijn dat in de expanderende mediasector vooral behoefte is aan kwaliteit en diepgang. Dat vooral daarin geïnvesteerd moet worden. En dat nieuwe bezuinigingen een nekslag betekenen voor de publieke omroep zoals we die kennen. Deze maand buigt de Tweede Kamer zich eindelijk over de fusiewet en de financiering van de publieke omroep. De omroepen en de oppositie hebben zich fel uitgelaten tegen de bezuinigingen die Rutte II in petto heeft. De PvdA zoekt steun voor alternatieve financiering. Dat kan een marktconforme vergoeding zijn die kabelaars moeten gaan betalen voor doorgifte van programma’s van de publieke omroep. Een televisietaks in de woorden van De Telegraaf. Maar dan niet bovenop het kabelabonnement, maar uit de exorbitante winsten die UPC en Ziggo nu maken zonder enige investering in de programma’s die ze doorgeven. Dat is een goed plan. We moeten proberen om geld dat in Nederland verdiend wordt in de mediasector ook ten goede te laten komen aan de creatieve sector hier. Voorwaarde is wel dat het kabinet de publieke omroep een basisfinanciering garandeert en niet verder bezuinigt na 2015.
Wie van U heeft het nieuwe VPRO.nl al bezocht? Ons eigen on demand radio- en televisiestation. Nu nog op de computer, tablet en mobiel. Binnenkort ook op TV. Bent u ook zo benieuwd naar Wilfried de Jong als presentator van Zomergasten? En naar de gasten van dit jaar? Heeft u ook zo genoten van Natalie Righton in Kunduz, Tommy Wieringa en de reportages in Bureau Buitenland? Kunt u zondagochtend ook nooit kiezen tussen OVT of Vrije Geluiden en Boeken? Spaart u ook Gidscovers? Ik kan mijn hele week vullen met het aanbod van de VPRO. Van Villa Achterwerk tot Dexter en van De Avonden tot VPRO Import. Dat aanbod wordt wat minder de komende jaren, maar als we het slim spelen blijft het te veel voor een gewoon mens. Om te kunnen blijven maken moeten we nu reorganiseren. Dat doet pijn, maar er is een belangrijke toekomst weggelegd voor de VPRO.
We blijven in beweging. Niet in de defensie, maar in de spits. Op zoek naar nieuwe initiatieven, onverwachte invalshoeken, stimulerende gedachtesprongen, verlossende humor, briljante oplossingen. De VPRO als vehikel voor de verandering. Denk mee. Niet tegen maar voor. Pro VPRO. Spreek je uit. Pro VPRO. Op naar de volgende ALV. Pro VPRO.