2. Recht en rechtvaardigheid

Het enige overgebleven oerbos van Europa ligt in Polen. En de spanningen rondom dit bos zijn de afgelopen jaren flink gestegen. Dore reist in deze aflevering van haar familiehuis in Oświęcim naar Bialowieza in het oosten van Polen. Om te spreken met verschillende belangengroepen en uit te zoeken waar die spanning vandaan komt.

De boswachtersschool waar Dore op bezoek gaat, ontfermt zich al jaren over de bescherming van het oerbos. Door de school en haar studenten wordt het bos op zo’n manier beheerd, waarbij ingrijpen in de natuur een belangrijke rol speelt. Maar daar is lang niet iedereen het mee eens… Hoe staan de inwoners van Bialowieza en milieuactivisten daar tegenover?

Het kleine dorpje Jezowe dat Dore daarna bezoekt in deze aflevering, ligt ook in oostelijk Polen. Waar PiS-burgemeester Marek Stępak met Dore in gesprek gaat over de hoop die de PiS-partij hem heeft gegeven voor oost-Polen. Volgens hem wordt er eindelijk in het oosten van het land geïnvesteerd.

Er is onlangs iets belangrijks gebouwd langs Jezowe dat die vooruitgang aantoont. Marek wil dat dolgraag aan Dore laten zien, voordat ze bij zijn familie aan de eettafel aanschuiven voor het Allerheiligen-diner. 

▾ verderop: het familiediner bij de burgemeester

Goudse kaas en jenever in Jezowe

In Polen geldt: als je de drempel over bent kom je in een wereld vol warme mensen. Maar kom die drempel maar eens over. Researcher Michiel Driebergen weet daar alles van.

'Het was niet eenvoudig in Jezowe, het dorp in het zuidoosten van Polen, waar we graag wilden filmen omdat regeringspartij PiS er zo populair is. Zo haalde president Andrzej Duda er in 2015 maar liefst 92% van de stemmen. Oftewel, in dit dorp koos iedereen voor PiS. Waarom? Wat zijn dat voor mensen? Hoe zien ze de wereld? Jezowe is een lastig dorp voor een researcher. Het is er lieflijk, maar een café ontbreekt, bij de supermarkt was men niet in de stemming en de bewoners leken zich te hebben verstopt in hun huizen ver achterop het erf.'

'Gelukkig ontving de vice-burgemeester me hartelijk in het bescheiden dorpshuis, met koffie. Hij vertelde me honderduit over de geschiedenis van Jezowe, over Poolse tradities en over hoe het dorp zich langzaam maar zeker ten goede ontwikkelt. Wat filmen betreft moest ik bij de burgemeester zijn, maar die was druk want de schoolbus moest gerepareerd. Dus als je echt interesse hebt kom je morgen maar terug.'

(klik op 'open' om verder te lezen)

'In dit dorp koos iedereen voor PiS. Waarom? Wat zijn dat voor mensen?'

'Tot zijn verbazing - zo merkte ik - kwam ik de volgende dag inderdaad terug. De burgemeester was nog steeds druk maar vriendelijk. Hij vertelde over de nieuwe autoweg naast het dorp, die dankzij de regering wordt aangelegd en die Jezowe eindelijk zou verbinden met de wereld. De vorige regering vond die weg niet nodig, sprak hij verontwaardigd. Ik ontving een cd van het dorpskoor; prachtige volksmuziek. Toch merkte ik aarzeling. Filmen? Prima, maar kom eerst nog maar eens terug.'

'Ik brak m'n hoofd over hoe ik deze eerbiedwaardige dorpelingen dichter kon naderen. Mijn vriend Fred, een Nederlander die al jaren in Polen woont en werkt, raadde me aan geschenken mee te nemen; als geste, als blijk van goede wil. En om ook iets van onze tradities te laten zien, vulde ik in gedachten aan. Het werd Goudse kaas en jonge jenever. Het volgende gesprek met de burgemeester ging over het katholieke geloof, over de feestdagen en over het ritme van het kerkelijk jaar. Over wat wij kwijt zijn en zij nog hebben. Poolse 'liberale' media komen ook weleens filmen, vertelde hij, om vervolgens Jezowe neer te zetten als arm en achterlijk dorp. Ofwel, voor veel journalisten is traditie iets om je mee om de oren te slaan.'

© Michiel Driebergen

'Ik begreep de terughoudendheid van de dorpelingen. De herdenkingsmunt, die de burgemeester speciaal had laten slaan (!) ter ere van het 1050-jarige viering van de kerstening van Polen en die hij mij plechtig overhandigde, voelde als groot geschenk. Pas na een laatste telefoongesprek was de drempel geslecht, letterlijker dan ik had gedacht. De burgemeester nodigde ons uit om bij hem thuis te komen filmen, tijdens Allerheiligen, niet alleen het mooiste maar ook het meest intieme feest van het jaar. Het is de dag waarop de overleden voorouders worden geëerd.'

'Terwijl buiten duizend kaarsen dansten op de graven, sprak Dore binnen met de burgemeester en zijn familie, met warmte en zonder taboes.'

Dore achter de schermen

Tijdens de opnames van Moja Polska! werd keer op keer duidelijk hoe gevoelig de inwoners van Polen tegenover de media staan. In deze tweede aflevering ontmoeten we een bijzondere gids in het oerbos van Białowieża, die aanvankelijk ook weinig moet hebben van de camera’s. Dore vertelt over hun eerste kennismaking.

‘Iedereen zei tegen ons: ‘’wat je ook gaat doen, je moet even een wandeling maken door het oerbos. Ook al film je er niets, je moet even gaan kijken.’’ We namen toch een camera mee, want het zou van de zotte zijn als je iets ziet en je kan het niet filmen. Daar kwamen we de gids tegen.'

'Hij had een paar weken daarvoor met een Poolse cameraploeg meegewerkt en daar was hij nog steeds ontdaan van. Die ploeg was echt pro-regering en voor zijn gevoel hadden ze zijn verhaal compleet verdraaid. Toen hij hoorde dat er een cameraploeg uit het westen zou komen, brandde hij meteen los. Ik dacht echt dat-ie een hartaanval zou krijgen. Hij was zo vurig over hoe belangrijk het was dat we naar hem luisterden, dat er allemaal sappen uit zijn gezicht kwamen.’

‘In Polen heb je of de publieke- en staatsmedia, of de commerciële media. En dat zijn twee kemphanen die vechten voor hun eigen politiek. Wie je ook spreekt, bijna iedereen heeft slechte ervaringen met de media. Daarom zijn veel Polen zo huiverig. Ze zijn bang om steeds weer verkeerd geportretteerd te worden. Maar wij hebben gemerkt: als ze mee willen doen, dan geven ze zich ook helemaal.'

'Dus toen we de gids vertelden dat-ie zijn verhaal mocht doen, haalde hij van alles uit de kast. In het bos haalde hij een koffiekopje uit zijn rugzak en zette het volle kopje koffie op een paddenstoel. Zijn idee was dat de natuur, de koffie in dit geval, niet zonder de mens kan. Zonder het kopje vloeit alle koffie op de grond. Hij staat echt tussen de boswachters en de hardcore ecologen in: hij wil gewoon dat ze samenwerken om het oerbos in goede staat te houden, maar ze zijn zo koppig.’

▾ meer verhalen van Dore? Luister verderop naar Dore die voorleest uit haar boek Mijn Poolse huis

van wie is het oerbos?

'De directrice wees op de door knaagdiertjes omgevallen bomen: het is een zooitje in het bos'

'heilige' kippenboullion

Op bezoek bij de familie van PiS-burgemeester Marek in Jezowe krijgt Dore heel wat Poolse specialiteiten voorgeschoteld. Met het Allerheiligen-diner wordt vaak flink uitgepakt, in dit geval vooral door de negentig-zoveel jarige oma des huizes. Dore maakte als hardcore veganist voor deze keer een uitzondering en at braaf de ene plak worst na de andere.

Op tafel stond onder meer: rode kool met appels, zelfgemaakte worst en paté, Pierogi (de Poolse versie van dumplings) en Bigos - een Pools zuurkoolgerecht.

Maar nog belangrijker: Rosół, een bijna 'heilige' kippenboullion in Polen, die ook vaak op bruiloften wordt geserveerd. Het recept vind je hieronder en is verkregen via SBS Ela Chylewski.

Ingrediënten

• ½ kip, met botjes er nog in
• ½ kg rundvlees, met botjes er nog in
• 2 wortelen, gehalveerd
• 1 peterselie wortel, gehalveerd
• 1 selderij, in grote stukken gesneden
• ½ prei, in grote stukken gesneden
• 2 gedroogde champignons (optioneel)
• 1 ui, gebakken in de koekenpan
• 1 theelepel zwarte peper
• 2 gedroogde laurierbladeren
• gekookte capellini-pasta, om te serveren
• verse peterselie, om te serveren
• zout en peper

 

© Flickr

1. Plaats het vlees in een grote soeppan en dek af met 2 liter koud water. Breng water aan de kook, voorzichtig afschuimen, zet het vuur lager en laat het 1 uur sudderen.

2. Voeg vervolgens de wortel, peterselie, selderij, prei, champignons en ui toe aan de soep, met wat zout, peperkorrels en laurierblaadjes. Laat nog een uur op laag vuur sudderen.

3. Verwijder vlees en groenten en breng op smaak met zout en peper. Zeef indien nodig. Serveer met pastaslierten (capellini), gehakte wortels en verse peterselie.

meer Moja Polska