zaterdag online, 14 november 22.05 uur op NPO2

Vissen naar de toekomst

Al tientallen jaren strijden milieuorganisaties en beroepsvissers over het gebruik van de Noordzee. Is er een toekomst mogelijk waarin iedereen tevreden is: genieten van een lekkerbekje én van een gezonde Noordzee?

Er is naar schatting nog maar tien procent over van het Europese visbestand van honderd jaar geleden. Wetenschappers maken zich vooral zorgen over de kabeljauw en de tong, twee van de Noordzeevissen die we het liefst eten. Ook de haai en de rog houden amper nog het hoofd boven water.

Als één van de oorzaken wijzen onderzoekers naar de commerciële visserij. Maar door de Brexit-beperkingen, het verbod op pulsvissen en de kosten voor verduurzaming, is een toekomst als beroepsvisser ook steeds moeilijker voor te stellen.

Een van de vissers die inziet dat het anders moet, is Louwe Post, van Urk. Met data wil hij de visserij radicaal veranderen. Smart fishing noemt hij het: hij hing zijn visserskotter vol met sensoren en koppelt data over temperatuur, windrichting en de maanstanden aan, bijvoorbeeld, Chinese vakantiedagen. Daardoor weet hij precies wat de vis én wat de markt doet. Zo kan hij niet alleen energiezuinig vissen, maar ook alleen de vis uit de zee halen waar echt vraag naar is.

 

VPRO Tegenlicht: 'De toekomst van de visserij '
14 november, 22.05 uur NPO2

over de uitzending

'Pas als de rog terug is, zitten we op het goede spoor'

Scheepsarchitect Walter van Harberden ontwerpt zuinige scheepsmodellen, gestroomlijnd als dolfijnen, klaar voor de overstap naar waterstof. En ook ingenieur Harmen Klein Woolthuis, de man die ervoor zorgde dat de veelbesproken pulsvisserij grote vlucht kon nemen, zit weer achter zijn tekentafel. Hij droomt van een oplossing voor het ‘bijvangst-probleem’: een visnet uitgerust met een secuur echoapparaat dat moet voorkomen dat er ooit nog te jonge visjes, zoogdieren en vissen van de verkeerde soort in de netten belanden.

Maar zullen de innovaties er niet voor zorgen dat vissers uiteindelijk efficiënter de zee kunnen leegvissen? Welke toekomst ziet Eurocommissaris voor Milieu en Oceanen Virginijus Sinkevičius? Er geldt één ultiem criterium voor een gezonde Noordzee: pas als de vleet, een soort rog, terug is zitten we op het goede spoor, volgens marine-ecoloog Suzanne Poiesz. Of de vleet het gaat redden, hoe vissers daaraan kunnen bijdragen én daarvan kunnen profiteren, bespreekt Tegenlicht met de voorhoede van de visserij.

Regie: Kees Brouwer
Research: Keshia Hederman
Productie: Koos van de Merbel
Montage: Jouke Dubel
Eindredactie: Doke Romeijn en Geert Rozinga

over de sprekers

Virginijus Sinkevičius
Eurocommissaris voor Milieu, Oceanen en Visserij

Walter van Harberden
Projectleider en scheepsbouw-architect

Harmen Klein Woolthuis
Zelfstandig ondernemer en ingenieur

Suzanne Poiesz
Marine-ecoloog

Louwe Post
Ondernemer en bestuurder

Arie Koffeman
Visser

Michael Laterveer
Zeebioloog

Virginijus Sinkevičius

Eurocommissaris voor Milieu, Oceanen en Visserij

Virginijus Sinkevičius is een Litouws politicus namens de Litouwse Unie van Boeren en Groenen. Sinds 1 december 2019 is hij Eurocommissaris voor Milieu, Oceanen en Visserij in de commissie-Von der Leyen. Hij heeft een achtergrond in de economie en is verantwoordelijk voor de uitvoer van het verbod op bodemvisserij per 2030. 

Volgens Sinkevičius ligt het onderwerp gevoelig omdat er zoveel verschillende spelers zijn. Volgens hem moet er veel veranderen aan de visserij, maar is het niet per se de schuld van de vissers dat de vispopulatie is afgenomen. De toekomst van de vloot zit volgens Sinkevičius in schone energie. Volgens hem is er voor vissers echt wel plek is binnen de Green Deal.

'De teruglopende visbestanden zijn niet de schuld van de vissers'

Walter van Harberden

Projectleider en scheepsbouwarchitect

Walter van Halberden is scheepsbouwarchitect en projectleider bij Machinefabriek Padmos Stellendam. Hij ontwierp de nieuwe kotter Jasmine, die een lager brandstofverbruik moet hebben dan de oude kotters. Kotters moeten kleiner en duurzamer, maar een visser moet er even veel mee kunnen verdienen. 

In de toekomst ziet hij vissen naar data als een optie: niet alleen focussen op het vangen van vis, maar ook op het verzamelen van data over die vissen. Volgens Van Halberden zijn er een hoop onderzoekers die veel baat zouden kunnen hebben bij de data die de kotters kunnen verzamelen. 'Dat zou een leuke bijvangst zijn,' aldus Van Halberden.

'Kotters moeten als een dolfijn zijn, niet als haai'

Harmen Klein Woolthuis

Ondernemer en ingenieur

Harmen Klein Woolthuis is ondernemer en ingenieur. Hij zorgde ervoor dat de veelbesproken pulsvisserij een grote vlucht kon nemen. Een grote bedreiging voor de visserij is het aanstaande verbod op bodemberoerende visserij. Dat is de meest effectieve vorm van vissen op platvissen zoals tong en schol. De vis onder het zand schrikt van de kettingen over de bodem, zwemt omhoog en wordt gevangen. Effectief, maar niet zuinig in brandstof en ook de grote bijvangst is een probleem. 

Klein Woolthuis droomt van een oplossing voor het ‘bijvangst-probleem’: een visnet uitgerust met een secuur echoapparaat dat moet voorkomen dat er ooit nog te jonge visjes, zoogdieren en vissen van de verkeerde soort in de netten belanden.

'Ik wist eerst niet eens het verschil tussen een goudvis en een tong'

Suzanne Poiesz

Marine-ecoloog

Suzanne Poiesz is marinebioloog, zee-ecoloog en webontwikkelaar. Ze is op dit moment bezig met een PhD bij het NIOZ (Royal Netherlands Institute for Sea Research), waarvoor ze onderzoek doet naar de veranderende vispopulatie in de Waddenzee. Dat doet ze op Texel: de plaats waar de Waddenzee en de Noordzee zijn verbonden.

Poiesz vergelijkt historische data met data die ze zelf verzamelt. Bij het NIOZ vangen ze elke dag vissen met een fuik die bij de ‘ingang’ van de Waddenzee hangt. Zo verzamelen ze een steekproef van alle vissen die de Waddenzee bezoeken. Poiesz hoopt hiermee voorspellingen te kunnen doen over de toekomst van het zeeleven.

'De Waddenzee is een van de belangrijkste kraamkamers van de wereld'

Michaël Laterveer

Zeebioloog en eigenaar Blue Linked

Michaël Laterveer is zeebioloog en eigenaar van Blue Linked, dat hij in 2011 oprichtte. Bij Blue Linked ontwerpen ze publieksaquaria, werken ze aan natuurbehoudsprojecten en zijn ze pionier in het kweken van mariene algen, zoöplankton (voedseldiertjes), vissen en ongewervelde zeedieren zoals koralen. Door vissen en algen te kweken in een veilige omgeving wordt hun overlevingskans vergroot. Dat helpt bij het laten groeien van de vispopulatie. 

Voor die tijd werkte Laterveer als marien bioloog in Diergaarde Blijdorp, waar hij nauw betrokken was bij het ontwerp en de bouw van het Oceanium. Laterveer vindt dat we als mensheid meer moeten doen voor het behoud van vissoorten.

'We moeten op een andere manier naar onze voedselketen gaan kijken'

Louwe Post

Ondernemer

Louwe Post is een van de vissers die vindt dat het anders moet. Daarom richtte hij Weforsea Shipping op, een bedrijf dat als doel heeft om een vloot vissersschepen vanaf wal te managen en te monitoren. 

Door middel van data wil Post de visserij radicaal veranderen. Smart fishing noemt hij het: hij hing zijn visserskotter vol met sensoren en koppelt data over temperatuur, windrichting en de maanstanden aan, bijvoorbeeld, toerisme. Zo weet hij precies wat de vis én de markt doet. En kan hij niet alleen energiezuinig vissen, maar ook alleen de vis uit de zee halen waar echt vraag naar is.

'We gaan efficiënter en doelgerichter vissen'

Arie Koffeman

Visser

Arie Koffeman is een schipper in hart en nieren. Hij komt uit een gezin van achttien. Hij vist zelf niet meer, maar handelt nu in tweedehands scheepsonderdelen. Volgens Koffeman wordt er al sinds 1974 geprobeerd om de vissers kapot te krijgen door alle regeltjes, bureaucratie en verboden. 

Voor Koffeman, een gepassioneerd visserman, is het verschrikkelijk dat ze bodemvisserij willen verbieden. Hij heeft het gevoel dat invloeden van buitenaf hen dwarsbomen, bijvoorbeeld politieke partijen uit Europa. Volgens hem willen ze de Noordzee tot een groot windmolenpark maken en de vissers verbannen. In klimaatverandering gelooft Arie wel; hij ziet de vispopulaties zich verplaatsen (niet verdwijnen) door de temperatuur van het water. Maar hij zal altijd blijven vechten voor de visserij.

'Onze zee wordt van ons afgepakt'

meer lezen, zien & luisteren

Samenleven met de natuur over 100 jaar

lees het artikel

De mens moet weer gaan samenleven met de natuur in plaats van haar uit te buiten. Maar hoe doe je dat? Wetenschappers van de Universiteit Wageningen bieden een groen-blauw kijkje in de toekomst.

Waterlanders

kijk de aflevering

De zeespiegel stijgt en de bodem zakt. Maar hoeveel blijft onzeker. Hoe gaan we om met de fundamentele onzekerheid omtrent de zeespiegelstijging?

Boyan Slat op plasticjacht

bekijk de uitzending

Boyan Slat zette de grootste plastic schoonmaakactie in de geschiedenis op touw. Inmiddels heeft hij tachtig mensen in dienst en startte op 8 september de uitrol van zijn eerste Ocean Cleanup systeem in de Stille Oceaan. VPRO Tegenlicht volgt Boyan Slat op de voet in deze voor hem spannende tijden.

Future Food

bekijk de uitzending

Eten evolueert. Het klimaat, wereldwijde ongelijkheid in voedselverdeling én onze eigen gezondheid maken dat we eten anders moeten aanvliegen. Samen met techniekfilosoof Koert Van Mensvoort en verschillende voedsel-innovators stelt Tegenlicht het menu van de toekomst samen om de vraag te beantwoorden: hoe eten we in 2040?

Deze embed bepaalt de kleur van de labels