De Franse journalist Laurent Richard pleit alvast voor een andere aanpak van onderzoeksjournalistiek. In 2015 was Richard getuige van de bloedige aanslag op de redactie van het Franse satirische weekblad Charlie Hebdo, waar hij naast werkte. Daarop richtte hij met andere onderzoeksjournalisten het collectief Forbidden Stories op. Het streven: samenwerking tussen journalisten wereldwijd bevorderen zodat bedreigde journalisten hun informatie veilig kunnen stellen en belangrijke verhalen hoe dan ook het licht blijven zien. ‘Killing the journalist won’t kill the story,’ is het devies.

Volgens Richard is collaborative journalism de toekomst van de onderzoeksjournalistiek. Weg met de journalistieke ego’s en de jacht op persoonlijke scoops, tijd voor een samenwerking op internationaal niveau. 

VPRO Tegenlicht volgt Richard terwijl hij het collectief uitbreidt, zijn methodes deelt en een nieuw verhaal onder zijn hoede neemt. Zo is hij met het team van Forbidden Stories in Amman, Jordanië, waar bedreigde journalisten uit het Midden-Oosten de mogelijkheid krijgen gevoelige informatie in een digitale ‘kluis’ onder te brengen. Op die manier kunnen de journalisten de onderzoeken die ze doen naar corruptie, staatsterreur en terrorisme veiligstellen voor het geval dat een van hen iets overkomt en ze hun werk zelf niet meer kunnen afmaken.

Terwijl Richard in Amman is, zien we hoe zich een nieuw en explosief verhaal ontvouwt in Azerbeidzjan. Vier Azerbeidzjaanse journalisten zijn daar gearresteerd door de autoriteiten. In de maanden voorafgaand aan hun aanhouding hebben zij de corruptie in de hogere echelons van de macht aan de kaak gesteld door vernietigende onderzoeken te publiceren tegen personen die dicht bij president Aliyev staan.

Tegenlicht is erbij als Forbidden Stories vervolgens met een consortium van internationale partners het onderzoek van deze journalisten voortzet. Onder hen Bastian Obermayer en Frederik Obermaier, winnaars van de Pulitzer Prize en oprichters van Paper Trail Media, bekend door hun onthullingen in de Panama Papers.

Obermayer en Obermaier: ‘De Azerbeidzjaanse autoriteiten moeten één ding begrijpen: ze kunnen onderzoeken niet stoppen door journalisten te arresteren. Integendeel, journalisten van over de hele wereld zullen hun werk voortzetten totdat de waarheid zegeviert en alle misstanden aan het licht zijn gebracht.’

Lukt het hen om het verhaal nog voor de presidentsverkiezingen in Azerbeidzjan op 7 februari naar buiten te brengen? En hoe zal het aflopen met de vier journalisten in de gevangenis in hoofdstad Bakoe?

Laurent Richard

Laurent is journalist en maakte de Charlie Hebdo aanslag van dichtbij mee. Om verhalen van journalisten het eeuwige leven te geven richtte hij Forbidden Stories op. Forbidden stories is een project waarbij journalisten van over de hele wereld zich kunnen aansluiten om hun informatie te delen, zodat als hen iets overkomt hun verhaal alsnog verteld kan worden.  

Leyla Yunus en Arif Yunus

Leyla en Arif zijn Azerbeidzjaanse mensenrechtenactivisten. In 2014 zijn ze gearresteerd en gevangengezet in Azerbeidzjan. Ruim een jaar zaten ze vast en hebben ze martelingen moeten doorstaan. Toen ze vrij kwamen moesten ze in Nederland in ballingschap.

Shuchen Tan

Onderzoeksjournalist en regisseur Shuchen Tan (1962) is gespecialiseerd in documentaires met een sterk internationaal en geopolitiek karakter. Voor VPRO Tegenlicht maakte ze eerder onvolprezen films als De kracht van Afrika, Trust me I’m a journalist, en Op jacht naar Afrikaanse grond.

regie
Shuchen Tan

research
Marijntje Denters

redactie
Tara Vierbergen
Daan Kuys
Ilija Bozovic
Mo Jouhri

camera
Erik van Empel

geluid
Mike van der Sluijs

dramaturg
Jurjen Blick

producer Jordanië
Ranya Kadri

montage
Rémi van der Heiden

beeldredactie
Paula Witkamp

animaties 
Fien Leeflang

stem
Katinka Baehr

producer
Marie Schutgens

assistent producer
Pepijn van Oirschot

uitvoerend producent
Zoë de Wilde

eindredacteur
Julia Veldman