Regisseursduo Kristina Grozeva en Petar Valchanov debuteert met een parabel
die weinig heel laat van de mentaliteit in Bulgarije. Goed, de bankmedewerkers
doen ook maar wat hun vanuit de directiekamer wordt opgedragen wanneer ze het
huis van lerares Nadezhda dreigen te veilen omdat haar man de schulden niet
aflost. En de leerling die op school het geld uit haar tas haalt, heeft het
misschien hard nodig. Naast het bedrijf waar Nadezhda vervolgens noodgedwongen
nieuw geld leent, tegen krankzinnige voorwaarden, zijn ze redelijk onschuldig.
Maar het punt dat Grozeva en Valchanov willen maken – dat de compassie
bijna uit de samenleving is verdwenen en dat het voor een rechtschapen mens
bijna onmogelijk is om de rug recht te houden – gaat over al die partijen. Ook
over de banken dus, die alleen naar de regels kijken (zo moet Nadezhda binnen
drie dagen een onwerkelijk hoog bedrag terugbetalen om de veiling te voorkomen
), en over de stelende leerling die niet onder de indruk is van haar smeekbedes
en haar dreigement om de politie erbij te halen. (Wat trouwens niet gek is in
een land waar corruptie in het systeem ingebakken zit.)
Een gestolen portemonnee is voor een lerares Engels op een kleine school in Bulgarije het begin van een reeks plagen van oudtestamentische proporties.
Of de slotakte op het komische af over-de-top is, of net zo sober-realistisch
als wat eraan voorafgaat, moet iedereen voor zichzelf beantwoorden. Wat daar
gebeurt is geen gemakkelijke oplossing van de makers, maar een gewaagde draai
die laat zien dat ze precies weten hoe ver ze kunnen gaan. Actrice Margita
Gosheva speelt een spetterende rol als de vrouw wier moraal van alle kanten
belaagd wordt. Ze dwingt je om te blijven kijken, ook al is wat ze doet – haar
financiën op orde proberen te krijgen – niet per se interessant. Het is haar
stille kracht, die ook de stille kracht van de film wordt, die je het verhaal in
trekt.
The Lesson heeft iets van een j'accuse. Van een protest
tegen een wereld die door en door cynisch is geworden en waarin volgens de
regels spelen je alleen maar op achterstand zet. Dat laatste geldt ook voor de
film zelf, die zich opzettelijk lang verzet tegen de genreconventies van het
misdaaddrama, maar zich ten slotte toch gewonnen geeft. Grozeva en Valchanov
lijken misschien cynisch, maar ze gebruiken die strategie om een dreigend moreel
failliet te laten zien. Misschien dat de Bulgaarse banken meekijken.