Miniserie The Good Lord Bird is verrassend grappig, ondanks het zware onderwerp

Al is Brown het onweerstaanbare middelpunt van elke scène waarin hij zit – Hawke speelt een van de beste rollen uit zijn carrière –, de hoofdpersoon van The Good Lord Bird is hij niet. Dat is de veertienjarige Henry Shackleford, gespeeld door nieuwkomer Joshua Caleb Johnson, die niet onderdoet voor zijn bekendere en meer ervaren castgenoten.

Wanneer Henry en Brown elkaar ontmoeten krijgt de laatste onenigheid met Henry’s eigenaar, die daarop per ongeluk de vader van de jongen doodschiet. Brown denkt dat Henry ‘Henrietta’ heet en geeft de in lompen gehulde jongen een jurk van zijn dochter. En nadat Henry een rottende ‘geluksui’ van Brown heeft opgegeten doopt de abolitionist hem Little Onion en lijft hij de jongen in bij zijn ‘leger’, een zootje ongeregeld.

Henry, volledig in shock en doodsbang voor de in zijn ogen waanzinnige Brown, ondergaat dit alles lijdzaam. Maar als de maanden verstrijken gaat hij toch iets van sympathie voelen voor de dolleman en diens missie, ook al denkt de jongen dat die gedoemd is te falen. Ook ontdekt Henry gaandeweg dat het voordelen heeft om als meisje door het leven te gaan: de mannen zijn galant, ze dragen zijn zware spullen en vertellen hem hun diepste geheimen.

Henry is een slimme vondst van schrijver James McBride om het verhaal van John Brown te vertellen. Elke aflevering van de serie opent met de woorden: ‘Dit is allemaal waar.’ Onmiddellijk gevolgd door: ‘Het meeste is echt gebeurd.’ In werkelijkheid was er geen zwarte jongen in meisjeskleren die deel uitmaakte van Browns gezelschap, maar dankzij Henry kon een belangrijk historisch verhaal verteld worden zonder dat het een medicijn werd dat je tegen heug en meug doorslikt, zoals McBride het in interviews omschreef.

In Amerika kwam de miniserie al in 2020 uit, na de zomer waarin de Black Lives Matter-protesten de aandacht vestigden op het diepgewortelde institutionele racisme – iets wat niet los te zien is van het slavernijverleden. The Good Lord Bird is dan ook niet de enige recente Amerikaanse film of televisieserie waarin racisme centraal staat. Maar waar een serie als Them en de Oscarwinnende korte film Two Distant Strangers het geweld tegen zwarte lijven bijna verheerlijken en Barry Jenkins’ indrukwekkende The Underground Railroad veel plantage-eigenaars als monsters neerzet, is de zwarte mens in The Good Lord Bird geen slachtoffer en blijven zelfs de meest racistische slavenhouders menselijk.

In een persvideo van de zender Showtime vertelde Ethan Hawke dat hij op aanraden van McBride de rollen van de slavenhouders heeft gegeven aan acteurs die hij graag mocht, zoals Steve Zahn, zijn co-ster uit Reality Bites. ‘Als je de witte mens hoorns geeft, is het lijden van de zwarte mens niet meer echt, want witte mensen hebben geen hoorns,’ had McBride hem op het hart gedrukt, aldus Hawke.

Het feit dat de witte mensen niet verder kijken dan Henry’s jurk en zijn kapje maakt hen eerder onnozel dan boosaardig. Ze nemen voetstoots aan dat hij een meisje is, in tegenstelling tot alle zwarte personen, die in één oogopslag zien dat hij een verklede jongen is. ‘Wie ben je?’ vraagt Harriet Tubman (Zainab Jah) aan Henry als ze hem ontmoet. ‘En wát ben je?’ Als hij vervolgens bekent ook niet meer precies te weten wie hij echt is, is haar reactie: ‘Slavernij heeft van veel mensen dwazen gemaakt.’

Tubman, die via de Underground Railroad honderden tot slaaf gemaakten hielp ontsnappen, is niet de enige historische persoon die Brown en Henry tegenkomen. In de derde aflevering verblijven ze bij politicus, publicist en hervormer Frederick Douglass, gespeeld door Daveed Diggs, die bekend werd dankzij zijn dubbelrol als Marquis de Lafayette en Thomas Jefferson in de musical Hamilton. Douglass, een zeer gerespecteerd figuur, wordt opvallend komisch en haast oneerbiedig neergezet. De scènes waarin Henry met grote ogen toekijkt als Douglass kibbelt met zijn zwarte vrouw en zijn witte minnares hebben zelfs iets kluchtigs.

Maar het werkt wonderwel. Zoals vrijwel alles werkt in The Good Lord Bird, omdat die uiterst dramatische geschiedenis wordt bezien door de bril van een veertienjarige jongen. Een bril die van John Brown niet de witte held maakt die iemand anders wellicht van hem had gemaakt, maar de man tegelijkertijd wel de aandacht geeft die hij verdient.