Bloed, vlees en een donker bos: wat vertellen de dromen in De vegetariër ons?

Dromen zijn een geliefd motief in boeken. Schrijvers krijgen op deze manier de mogelijkheid om de innerlijke wereld van hun personages te verkennen en onbewuste verlangens en angsten in hun verhalen te verwerken. Dit kan heel letterlijk of juist impliciet gebeuren. In het laatste geval wordt je als lezer uitgedaagd om zelf met de droom aan de slag te gaan en de betekenis te achterhalen.

Han Kang maakt ook gebruik van dromen in De vegetariër. Het verhaal is opgebouwd als een drieluik, waarin we hoofdpersoon Yeong-hye, ook al is zij de ster van het verhaal, vooral leren kennen door de ogen van andere personages. Haar eigen stem is alleen te horen in een aantal droompassages; haar enkele momentjes om te shinen in haar eigen verhaal. Haar dromen zijn best heftig en stromen over van symboliek. Wat vertellen deze dromen ons over haar?

Dromen geduid

Sara Hermanides is coach, maar bovenal dromenexpert. Ze ziet de natuur als haar leermeester. Aan de hand van haar eigen reflectiemethode (die is terug te vinden in haar boek) maakt zij droomreflecties. Speciaal voor Club Lees heeft zij zich gebogen over de dromen van Yeong-hye. Ze vond het een intrigerende opdracht. ‘Juist omdat het hier niet gaat om een droom van een levende dromer, maar om een droom in een verhaal.'

De eerste droom in het boek (pagina 18 van het boek of hierboven te vinden) is alles bepalend voor hoofdpersonage Yeong-hye. Aan de hand van deze droom besluit ze te stoppen met vlees eten, een vrij ingrijpend besluit in de Zuid-Koreaanse cultuur dat ook zeker niet lekker wordt opgepakt door haar partner en familie. De droom bezorgt Yeong-hye een hoop angst door de nare beelden die ze ziet, het vlees, het bloed en de geuren die ze ruikt. Maar, zo laat Hermanides zien, zitten er nog veel meer lagen in de droom die een verklaring zouden kunnen zijn voor de acties van Yeong-hye: ‘Deze droom is een brief van de ziel over incarnatie, afkomst en ontwaken’, vertelt Sara, ‘Yeong-hye wordt geconfronteerd met het vlees, haar eigen lichaam en de conditionering van haar bloedlijn.’

De droom bevat verschillende symbolen die door Sara worden geduid. Iets wat op het eerste oog heel simpel en rechttoe rechtaan lijkt, krijgt een nieuwe betekenis. Zo staat het donkere bos aan het begin van de droom volgens Sara symbool voor het onbewuste, waar de ziel zich nog in haar “ruwe” staat bevindt. Yeong-hye vertelt over haar kapotte voeten; ‘Deze laten zien dat haar verbinding met de aarde pijnlijk is. De voeten staan voor gronding en het contact met de aarde is dus nu verwond. Het leven in het lichaam voelt als last.’ Iets wat we later in de roman ook terugzien wanneer de hoofdpersoon zich steeds verder van het menselijke in zichzelf af beweegt.

‘Het bevroren ravijn is een grens tussen twee werkelijkheden: aan de ene kant de natuurlijke zielswereld, aan de andere kant de menselijke, gecontroleerde wereld.’ Het feit dat het water in het ravijn bevroren is, laat volgens Sara zien dat de emotionele stroom van Yeong-hye ook “bevroren” is. Water is namelijk het element van gevoel, emotie en overgave. ‘Wat ooit vloeibaar en levengevend was, is nu verhard tot een scheiding tussen haar instinctieve natuur en haar menselijk bewustzijn. De ziel laat zien dat ze haar gevoelswereld heeft stilgelegd.’

Ook de rode schuur is een symbool. Het rood van de schuur en het bloed koppelt Sara aan het DNA van Yeong-hye en haar bloedlijn. Het feit dat de schuur vierkant is, symboliseert daarnaast begrenzing, structuur en conditionering, ‘De ingekaderde wereld van haar opvoeding en afkomst.’ 

Maar waarom vegetariër?

Maar waarom stopt Yeong-hye nu specifiek met vlees eten? Waarom maakt ze geen andere levenskeuze aan de hand van de onderbewuste strijd die dus blijkbaar in haar speelt? In haar droom ziet ze een bamboestok met vlees eraan geregen. Hermanides heeft onderzoek gedaan en vertelt dat bamboe in de Aziatische symboliek staat voor nederigheid, buigzaamheid en het zogenaamde “verticale veld”. Hiermee wordt de verbinding tussen aarde en hemel, mens en geest bedoeld. ‘Hier is dat veld bevlekt: het heilige kanaal (de bamboe), draagt niet licht, maar vlees.’ Sara duidt dit vervolgens als dat de droom Yeong-hye toont dat haar "spirituele kanaal” gebukt gaat onder erfelijke patronen. Haar mentale problemen starten dus niet bij haar, maar gaan generaties terug.

In haar droom is ze besmeurd met bloed en de smaak blijft hangen in haar mond, een waar horror tafereel. Bloed wordt gezien als de essentie van het leven, maar ook de zichtbare drager van schuld. Dat maakt het bloed in de droom heel dubbelzinnig. ‘Bloed aan je handen is het oeroude teken van daderschap en betrokkenheid van het lijden van de wereld’, vertelt Hermanides. In de droom kan Yeong-hye het bloed ook niet meer afwassen. Het zit overal; op haar huid, in haar kleding en zelfs in haar mond. ‘De ziel confronteert haar met de collectieve schuld van de mensheid - hoe wij omgaan met het leven, met dieren, met de aarde en met elkaar.’

Yeong-hye weet eindelijk een uitweg te vinden uit de angstaanjagende schuur. Ze rent naar buiten, door de vallei. Ze komt letterlijk het licht in: ‘Bomen vol bladeren, het groene voorjaarslicht.’ ‘Het groene bos met gezinnen en picknicks vertegenwoordigt de collectieve droom van normaliteit. Iedereen eet, lacht, leeft - maar zij ziet nu de onderliggende laag van het lijden’, duidt Sara. ‘De geur van vlees is niet langer feestelijk, maar pijnlijk. De ziel laat zien: wie werkelijk ontwaakt, kan niet meer terug naar onbewustheid.’

De droom eindigt met dat Yeong-hye aangeeft zichzelf niet meer te herkennen: ‘Mijn gezicht, zonder twijfel, maar nooit eerder gezien. Of nee, niet van mij, maar zo vertrouwd.’ Sara ziet dit als een kantelpunt: ‘Ze ontwaakt uit de identificatie met haar oude zelf. Haar identiteit, gevormd door familie, cultuur en bloed, lost op.’

Yeong-hye’s droom is niet enkel een nachtelijk uitstapje naar een nieuwe wereld, maar een echt inkijkje in haar ziel en onderbewustzijn. We leren haar als lezer zo kennen op een dieper niveau en kunnen haar misschien nu wel beter begrijpen dan wanneer ze haar gevoelens onder woorden had geprobeerd te brengen in haar “wakkere staat”. Yeong-hye neemt niet zomaar de beslissing om vegetariër te worden en haar leven om te gooien, het diepste deel in haar (of dit de ziel is, of iets anders) vertelt haar dit. Sara: ‘Pas wanneer ze dat erkent, kan ze de schaamte omvormen tot compassie. Zo keert ze terug als mens - niet onschuldig, maar waarachtig levend.’