Wat kan design betekenen bij de complexe vraagstukken van nu? Dutch Design Week toont deze 25ste jubileumeditie opvallend veel ontwerpen die zich buigen over klimaat, kolonialisme, technologie, contact en eenzaamheid. Verrassend, inventief en speels maken ze abstracte thema’s concreet - alles om de noodzaak van verandering over te brengen. Uit het brede aanbod helpen wij je alvast op weg met tien VPRO-Tips.
Geef vorm aan democratie
Hoe ziet een toekomst eruit waarin iedereen écht meedoet? Designing Democracy is een interactieve tentoonstelling die laat zien hoe design kan helpen om het gesprek aan te gaan, nu de democratie onder druk staat en de polarisatie toeneemt. Vijf projecten van verschillende ontwerpers nodigen bezoekers uit om stil te staan bij wat democratie betekent als we ruimte maken voor het stellen van vragen, in plaats van elkaar in de haren te vliegen. Hannah van Luttervelt maakte een serie bommen van aantrekkelijke, zachte stof - je wil ze aanraken, en ook weer niet. Aaibaar geweld - het werkt vervreemdend. De bommen zijn replica’s van bestaande kernwapens van Amerikaanse makelij zoals die zijn gestationeerd op Europees grondgebied, onder andere in Volkel, op nog geen 35 kilometer van deze expositie in Eindhoven. Conservator en medeoprichter van Foundation We Are Bernard Lenger: ‘Ursula von der Leyen roept op tot Europese herbewapening, maar is dit echt waar wij onze veiligheid op willen baseren?’ Ontroerend is de installatie met 64 brieven van kinderen gericht aan personen met macht, bijvoorbeeld een ouder, of de baas van een land. Lenger: ‘De vragen gaan van grappig naar zwaar, van: maakt u ook snoep, tot waarom heb je mijn moeder meegenomen. Het laat zien wat kinderen bezighoudt en wat zij verstaan onder macht.’ Van Foundation We Are, dat bekendstaat om sterke en toegankelijke exposities over maatschappelijke vraagstukken.
Foundation We Are, Torenallee 22-04
Mijn Organoom ben ik
Boven de hoofden van Phil, Sahir, Garry, Max en Mila zweeft een bolvormig wolkje. Deze en andere personages zijn hoofdrolspelers in de installatie Ambient Care van het ontwerpduo Dani Clode en Lisa Mandemaker. Onder de naam Plectrum presenteren zij een speculatieve installatie waarin ‘de Organoom’ centraal staat: een levende biologische kopie van jou en je organen. Stel je voor: het Organoom gaat namens jou naar de huisarts, deelt in de klas gegevens over je gezondheid en kan beoordelen wat goed voor je is. Iedereen heeft een gezondheidspaspoort, niet opgeslagen in dossiers, maar in het persoonlijk Organoom. Het verzamelt en verstuurt continu gezondheidsdata en treedt op namens jou. Wat gebeurt er, als zorg continu aanwezig is in onze levens, onzichtbaar, vanzelfsprekend, maar ook confronterend. Wat winnen we aan gemak en gezondheid? En wat verliezen we misschien aan menselijkheid, contact of keuzevrijheid? En niet onbelangrijk: aan privacy? Het doel van Ambient Care is om een debat op gang te brengen en een speculatieve toekomst tastbaar te maken voor bezoekers.
Ambient Care is te zien op de begane grond van een spannende nieuwe plek: Matchbox, het eerste gebouw op Strijp-S dat bijna volledig gemaakt is van hout. Voor woningcorporatie Trudo is het een stap naar duurzaam, circulair en natuurinclusief bouwen. Terwijl de bouw nog gaande is, krijg je als bezoeker een voorproefje. Ook zie je in Matchbox diverse projecten die te maken hebben met duurzaamheid en social design. Zo vind je op de eerste verdieping Eén stap verwijderd, een interactieve installatie die laat voelen hoe het is om dakloos te worden. Stap voor stap word je gegidst in een proces waarin je al je zekerheden verliest. Dat kan iedereen overkomen. Dakloosheid is geen individueel falen, maar een systeemprobleem dat vraagt om collectieve verantwoordelijkheid en zorg voor elkaar én de omgeving.
Matchbox, Philitelaan 308
De Zandkorrelverspreider slaat alarm
Altijd al bij willen dragen aan het ophogen van Nederland? Word Zandkorrelverspreider! Het Instituut voor het Zandkorrel Hoogtebeleid (IZH) wil met jouw hulp bodemdaling aanpakken, maar dan wel op een creatieve manier. Directeur en enige medewerker van het Instituut, Micha van der Molen heeft een helder motto: ‘spread the sand’. Zijn missie: verdeel het zand gelijkmatiger over het land. Het beleid van het Instituut is gericht op het ophogen van risicogebieden in Nederland waar sprake is van een laag zandkorrelniveau. Dit betekent dat de grondhoogte in deze gebieden gevaarlijk dichtbij, of zelfs onder het NAP komt te liggen, wat de kans op overstromingen vergroot. Van der Molen deelt buisjes met 25.000 korrels zand uit die je met hulp van een ludieke handleiding kunt verspreiden. Bezoekers kijken in een kleine werkplaats met meetapparatuur waar je het proces van zand tellen en sorteren volgt. Elke zandkorrel heeft een unieke code waarmee die te traceren is. Met dit project benadrukt IZH dat kleine acties samen grote impact hebben. Zo maakt de directeur een abstract probleem inzichtelijk, op een absurdistische wijze. Dus strooi een buisje zand uit en draag je korreltje bij.
Nieuwe Emmasingel (buiten, t.o. Philips Museum)
Elkaar ontmoeten rondom een ademende watertank
In het centrum van Eindhoven word je aandacht getrokken door een grote grijze Barbapapa-achtige constructie. Het is het Rain Café van ontwerper Floris Schoonderbeek (ontwikkeld in samenwerking met ZUS uit Rotterdam en CleanTech Park Arnhem). De ingrediënten van zijn ontwerpen zijn innovatie, beleving, functionaliteit en duurzaamheid. Bovenal speelt ontmoeting een grote rol. Rain Café is daar een prachtig voorbeeld van. Het is een interactieve regenwatertank die 8000 liter water kan opvangen en bij iedere regenbui zichtbaar groeit alsof hij ademt. Het opgevangen water is voor dagelijks gebruik, voor je tuin, handen wassen of als speelelement voor kinderen. Neem plaats op zitbankjes rondom de tank terwijl die z’n werk doet. ‘Water verdwijnt in de grond. Om te laten zien hoe belangrijk water is, haal ik het juist naar boven.’ En dat is wat Schoonderbeek drijft.
Vrijstraat 11 (centrum)
Hittestress? Cool down!
We zuchten, zweten en zwoegen ons door alsmaar hetere zomers. Hoe blijven we koel in onze dichtbevolkte steden, waar groen concurreert met woningbouw? Met geveltuintjes alleen kom je er niet. Het Umbra Paviljoen van textielontwerper en -onderzoeker Pauline van Dongen is een praktische, verplaatsbare én energiezuinige oplossing die de temperatuur tot vijftien graden kan verlagen. In samenwerking met het bedrijf Tentech bedacht Van Dongen een slim schaduwdoek dat open ruimtes als een luifel kan omspannen, met daaronder een lekkere loungeplek. Gemaakt van Heliotex, textiel waarin organische zonnecellen geweven zijn. Umbra biedt schaduw én slaat zonne-energie op. Overdag wordt zonlicht geoogst, ‘s avonds keert de opgeslagen energie terug om het paviljoen sfeervol te verlichten. Wat Umbra uniek maakt, is de combinatie van esthetiek, functionaliteit en duurzaamheid. De toepassingen zijn legio. Denk aan festivals, tenten en tweede huid-façades voor gebouwen. Na DDW is Umbra volgend jaar te zien in Arnhem. Van Dongen: ‘En mogelijk in Nijmegen. Ik heb de wethouder gewoon een mailtje gestuurd en ze waren enthousiast.’
Ketelhuisplein
Je bed, je thuis. De Wachtkamer voor menswaardige opvang
Wat als design echt verschil maakt in het leven van mensen in noodopvang? De Wachtkamer is een krachtig project dat samen met bewoners van opvanglocaties werkt aan concrete verbeteringen voor meer menswaardigheid. Dat idee vertalen de makers, Nanne Wytze Brouwer en Anneloes de Koff in praktische, tastbare oplossingen. Ze bedachten een slimme houten bedombouw, die je als een schil om een stapelbed zet, en die privacy, rust en opbergruimte biedt. Zodat studeren, concentreren en gewoon even tot rust komen mogelijk wordt, ook wanneer je noodgedwongen met z’n allen op een kluitje zit. ‘Ik vind dat het beter en anders moet,’ zegt Brouwer. ‘Een vorm van veerkracht, daar gaat het altijd over bij mij.’ Het project laat zien waar het asielsysteem tekortschiet en hoe je met aandacht en samenwerking tot betekenisvolle verandering komt. In het Wachtkamer-paviljoen is tussen de stapelbedden ook een audiotour te horen, waarin bewoners van asielopvang vertellen over hun leven. Dat voegt een waardevolle extra laag toe, en brengt het geheel voorbij het praktische naar een persoonlijk, menselijk niveau. Op dit moment testen zestig bewoners in de buurt van Rotterdam het ontwerp in de praktijk. Na DDW hopen de makers dat het paviljoen, gemaakt van sloophout, naar een asielopvang gaat om daar dienst te doen als werkplaats voor bewoners.
Ketelhuisplein
Zachte kracht in harde tijden
Fight, Flight or Freeze is een poëtisch samenwerkingsproject van Oekraïense en Nederlandse ontwerpers. De Oekraïense stedenbouwkundige Daryna Pasyuta en de Nederlandse textielontwerper Marjo van Schaik vertalen de emoties rondom oorlog naar tastbare kunstwerken van textiel. Van Schaik: ‘Het gaat over angst. Hoe ga je daar mee om? Wat de mensen proberen te doen, is om de angst heen te werken.’ In de Kazerne zien we wollen, beschermende jassen zo dik als een harnas met plooien om wat in te kunnen verstoppen, en zachtgekleurde omslagdoeken geverfd met onder andere zuring, de plant die traditioneel in de borsjt gaat. Elk ontwerp is gebaseerd op persoonlijke verhalen en traditionele borduurtechniek, die op vernieuwende wijze is geïnterpreteerd. Van Schaik: ‘Door de oorlog is identiteit extreem belangrijk geworden. Wie zijn wij nu eigenlijk? Kleding met Oekraïense borduurpatronen symboliseert dat.’ In het bezette dorp Hirs’ka, Oost-Oekraïne, werkten vluchtelingen samen met stedenbouwkundige Fulco Treffers van NGO Ro3kvit. Ze tekenden hun herinneringen aan hun omgeving, feesten en samenzijn opnieuw uit, als een visueel oorlogsdagboek. Bijzonder is een landkaart van hennep met de huizen van het dorp in minutieuze steekjes geborduurd, en kleine gaatjes die heel precies de plek van alle bombardementen markeren. Zo is de oorlog vastgelegd, als op een mini-Tapijt van Bayeux. Een zacht archief van wat verloren ging.
Kazerne, Paradijslaan 2-8
Laat je plant groeien
Stel je een vijf meter hoge, robotische plant voor die ademt met de toekomst van onze planeet. Dat is Econario - een indrukwekkend werk van ecologisch kunstenaar Thijs Biersteker. Wat is de impact van onze levensstijl op de natuur in 2050? Wereldwijd neemt de biodiversiteit schrikbarend af. ‘Maar “klimaat” is intussen haast een vies woord,’ constateert Biersteker. Hoe breng je die boodschap nog aan de man? ‘Wij hebben een manier gevonden om saaie, abstracte data aantrekkelijk te maken, zodat mijn dochter het ook begrijpt.’ Voor dit project werkte hij samen met het Natural History Museum in Londen. ‘Daar werken 300 wetenschappers die data genereren over biodiversiteit.’ Het museum ontwikkelde de Biodiversity Intactness Index (BII), een van de meest betrouwbare indicatoren voor de gezondheid van ecosystemen wereldwijd. Miljoenen datasets over planten, dieren, schimmels en insecten worden vertaald naar beweging. Er zijn drie scenario’s: gaan we door met fossiel, dan stort de biodiversiteit in en laat Econario zijn kopje hangen. Bij een business as usual-scenario valt de plant stil en een duurzaam pad laat ‘m groeien. Gedurende de dag zoomt de reuzenplant in van een mondiaal perspectief naar Europa, Nederland en zelfs Eindhoven. ‘In Nederland zit de biodiversiteit al onder de zeventig procent, het punt waarop het niet meer omkeerbaar is. Maar in Eindhoven gaat het best goed.’ Biersteker, die met de Econario de wereld over reist naar onder andere de G20 en binnenkort het World Economic Forum: ‘Het is een harde wereld, maar de vraag naar soft politics neemt toe. Ik geloof in de kracht van soft politics om mensen samen te brengen bij een “kampvuur”.’ Met Econario laat Biersteker zien hoe kunst, technologie en wetenschap een gelukkig huwelijk aangaan en kunnen raken, waarschuwen en inspireren. De installatie laat je niet alleen zien, maar ook voelen wat er op het spel staat.
Evoluon, Noord Brabantlaan 1A
Waarschuwing! Kan leiden tot niets
Welkom in een wereld waar functionaliteit niet de baas is, maar de grap. Hier falen objecten met flair: een zonnepaneel op toast, een theepot met teveel tuiten en een spuitbus met Opgeblazen lucht ‘voor lege hoofden’, die vergezeld gaat van de waarschuwing ‘ kan leiden tot niets’ – elk ontwerp is een ode aan het absurde. Ze zijn niet stuk. Ze zijn nooit bedoeld om te werken. Wel om je, met een knipoog, aan het denken te zetten over onze consumeerdrang en hebben, hebben, hebben. In Van Nut & Loos showt multidisciplinair designer Ingeborg Bloem haar ontwerpen op posters in de expositieruimte, en in een abri-campagne in heel Eindhoven. Bekende vormen, vertrouwde materialen en herkenbare verwachtingen worden omgetoverd tot surrealistische statements. Onder de speelse buitenkant schuilt een scherpe blik. Bloem: ‘De vertaalslag gaat vaak mank, naar mijn idee. Je kunt wel een kledingstuk maken van bijvoorbeeld zeewier, maar het is toch een nieuw kledingstuk en er is al meer dan genoeg kleding op de wereld.’ Bloems objecten zijn kritiek op overproductie. Ze zijn spiegels van een wereld waarin betekenis wordt gemassaproduceerd. Ze werken niet. Maar ze werken wél op je brein.
Popei, Klokgebouw 300
Een bewegwijzering voor rouw
De cum laude aan HKU afgestudeerde illustrator Anne Cappendijk maakt indruk met Mourning Traffic. Een persoonlijk werk over rouw na de plotselinge dood van haar vader tijdens de vakantie. Cappendijk stond aan de vooravond van haar afstudeerjaar en besloot de verwarrende periode als inspiratie te gebruiken. Het idee van verkeersborden ontstond toen ze, pas verhuisd naar Amsterdam, geconfronteerd werd met de verkeerschaos. Je hebt handleidingen nodig, zag ze, die je er doorheen loodsen. Met verkeer als associatie begon ze vervolgens aan Mourning Traffic waarmee ze in 92 verkeersborden haar rouw in vier fases visualiseert. Haar illustraties, vrolijk gekleurd en in klare lijn, zijn geprint op plexiglas. De bezoeker wordt meegenomen van de initiële schok – ‘Papa leeft niet meer’ – naar de overweldigende gevoelens die haar sindsdien overstromen en de reacties van de omgeving, die weer verder wil met het leven. Aan haar kinderlijke onschuld kwam een abrupt einde en wat rest zijn de herinneringen, het gemis en de pijn. Mourning Traffic overstijgt het persoonlijke en laat je de impact voelen van het verlies van een dierbare.
Design Perron Graduates 2025, Fuutlaan 12E
Extra tip:
Niet te missen dit jaar is de Graduation Show van Design Academy Eindhoven
In het altijd overweldigende aanbod springt de Graduation Show er dit jaar uit. Niet alleen vanwege het hoge niveau, maar ook de fraaie en tot in de puntjes verzorgde presentatie is het vermelden waard. De nieuwe generatie maakt zich druk om grote thema’s. Geen ontwerper die niet betrokken lijkt bij wat er in de wereld gebeurt. Klimaat, kolonialisme, de aantasting van het landschap en de gevolgen van oorlog zijn terugkerende thema’s. ‘Voor Design Academy Eindhoven is design altijd al een manier om voorwaarden voor verandering te onderzoeken’, aldus Ramon Amaro, de nieuwe creatief directeur bij zijn aantreden deze zomer.
In een door technologie gedreven samenleving proberen ontwerpers de wereld naar hun hand te zetten met opvallend ambachtelijke producten en installaties. Hoe maak je contact in tijden van social media, waarin een telefoontje al voelt als een opgave? Hoe maak je grote emoties bespreekbaar? In contrast met de vele maatschappelijke onderwerpen zijn er knuffelbare ontwerpen die ons willen omhelzen in zachtheid. In zijn veelkantige installatie Anatomy of Heartbreak verbeeldt David Hernandez Mora met tere keramische vormen gevoelens van verdriet, depressie en heimwee. De ontwerper, die zijn leven lang al worstelt met depressie: ‘We zouden op school moeten leren om te gaan met emoties. Laten we leren hoe we hierover moeten praten, want het is lastig genoeg.’ Naast keramiek bestaat de installatie uit een kaartspel met vragen over geestelijke gezondheid in verschillende talen en culturen: waar we ook vandaan komen, wij allemaal worstelen met onze gevoelens.
DAE Graduation Show, Microstad, Professor Dorgelolaan 2