10 tips voor Dutch Design Week 2022

Werk dat in één zin uit te leggen moet zijn. Dat is een van de criteria van curator Viola van Alphen op Manifestations, een expositie op, jawel, het snijvlak van kunst en technologie. Afgelopen jaar selecteerde zij meer dan vijftig jonge talenten met speelse, makkelijk te verteren projecten. Een maatschappijkritische kermis dus, te vinden op achthoog in het Veemgebouw. Dé plek om DDW-kriebels te krijgen en je festival-avontuur te beginnen.

Zo is daar de creatieve Love Letter Generator van het jonge designbureau Bedrijf de Liefde (‘speelt met wat er speelt’). Een oude computer neemt met behulp van AI al je schrijfwerk uit handen. Algoritmes (GPT-3 genaamd, voor de liefhebbers) worden steeds beter in op basis van een kleine interactie al je schrijfwerk van je over te nemen. Of je nu opstellen moet schrijven voor school, wetenschappelijke papers voor de universiteit, artikelen voor de VPRO of, in het geval van de Love Letter Generator, liefdesbrieven voor je partner. Maak kennis met dit vriendelijke algoritme; de brief krijg je mee naar huis om aan je partner of date te overhandigen. De vraag is natuurlijk: als we zelfs de liefde tegenwoordig kunnen uitbesteden, wat blijft er dan nog van ons mensen over?

Een eindje verderop staat gURL, een tienerslaapkamer uit 2032 waarin Big Tech-bedrijven zoals dat van Mark Zuckerberg op nog invasievere wijze de aandacht van onze jeugd opeisen. ‘Uit research van Meta blijkt dat ze daar heel goed weten wat hun algoritmes aanrichten,’ vertelt de 26-jarige ontwerper Edith Dingemans van Studio Comrades. ‘Zij willen controle en zijn daarin echt meedogenloos.’ gURL laat zien hoe een van de meest intieme plekken eruitziet als die trend nog tien jaar doorzet.

Adriaan Lokman filmde voor zijn project Time Shells aankomende en vertrekkende metro’s op veertig verschillende plekken in Europa. Die beelden van wagons plakte hij aan elkaar en projecteerde hij op een 3D-geprinte racebaan: het levert een prachtig lichtspel op. Een metafoor voor het ritme van ons leven, aldus Lokman. En het oneindige 8-vormige loopje met de daarop geprojecteerde wagons staat volgens hem symbool voor de structuur waarin we onszelf hebben geperst.

Neem tot slot eens een kijkje bij het 4D Dixi-toilet, de retro horrorfilmposters over klimaatverandering en de glimlachsieraden. Ten slotte viel het Viola van Alphen dit jaar op dat er steeds meer vrouwelijke ontwerpers op technologie-vlak zijn. Wat dat oplevert? ‘Minder ego, meer symbiose.’

Het ultieme ontwerp/maakproces begint natuurlijk bij de mens zelf. Dat dit via de natuurlijke weg moet gebeuren, is geen gegeven meer; en gelukkig maar, voor queer koppels of alleenstaanden met een kinderwens – to name a few. Techniek maakt het mogelijk om deze eeuw op verschillende manieren leven te verwekken; wat willen we ermee en wat voor consequenties kan het hebben? MU prikkelt met een tentoonstelling over de ethische vraagstukken rondom reproductie. De Taiwanese ontwerper Kuang-Yi Ku speculeert op een toekomst waarin grootmoeders draagmoeder zijn van hun eigen kleinkinderen. Er is in Aziatische culturen namelijk vrij veel dwang op jonge gezinnen om kinderen te krijgen, maar er moet ook hard worden gewerkt  – dus het kan gedoe zijn allemaal. En heb je eenmaal een kind, dan is het daar ook vaak gebruikelijk dat de grootouders het kind opvoeden terwijl de ouders werken. Het westerse kerngezin (een christelijk concept waar we maar moeilijk afscheid van willen nemen) is daar niet het ideaal. Dus waarom zou oma dan ook niet het kind dragen, zodat moeder negen maanden door kan met haar normale leven?

Wie het aandurft kan deelnemen aan de installatie IVF-X, van de Nederlandse filosoof en mediakunstenaar Victorine van Alphen, en een cyborgbaby maken. Wijzelf fungeren graag als proefkonijnen. In vier fasen doorloop je het proces, waarbij je onder begeleiding van een consultant ethische vragen krijgt voorgelegd die je doen nadenken over je waarden en wat je belangrijk vindt. Wat voor geslacht moet het kind krijgen: man, vrouw of fluïde? Wat voor kleur: menselijk of post-human (wij zijn in een dolle bui en kiezen voor de kleur Avatar blue). Hoe lang mag je cyborgbaby leven en mag het kind zichzelf ook voortplanten? Slotstuk van de ervaring is dat je met een VR-bril op je eigen baby in de couveuse mag bewonderen. In ons geval: een blauw gemorfd fluïde draakje met rastahaar. Hoe progressief we ook willen zijn, we moeten er nog aan wennen.

De Engelse biokunstenaar Charlotte Jarvis introduceert vrouwelijk sperma, gemaakt van DNA-materiaal van verschillende vrouwen. Vragen die daarbij om de hoek komen kijken: vind je het belangrijk dat je kind op jou lijkt, dat je jezelf erin ziet? Wat is je diepere motivatie om je voort te planten? Van wie is het kind? Van jou? Van een community? Of van zichzelf, en draagt de community er samen zorg voor?

We verlaten de tentoonstelling prettig geprikkeld, met een hoofd vol discussievoer.

New Order of Fashion is een platform dat elk jaar op DDW het werk van pas afgestudeerde talenten op het gebied van sustainable mode laat zien. Ook geeft deze New Order eerdere deelnemers de gelegenheid onderzoek te doen naar nieuwe planeetvriendelijke modematerialen en technieken. Je zou misschien denken: op een gegeven moment weten we het wel met al die gerecyclede kleren en anti-fastfashionstatements, maar het lukt deze club om toch telkens weer te verrassen.

Zo is er dit jaar het onweerstaanbare winkeltje The Green Wash van de Zweedse Hanna Linnea Ryd en Izabella Simmons, alias Hurra Pangpang. Onder deze vrolijke naam nodigen zij je uit om je eigen geüpcyclede outfit bij ze aan te schaffen. Van kringloopwinkel Het Goed hebben ze een enorme berg oude kleren gekregen, die ze gesorteerd hebben op kleur en type. Via verschillende ‘receptenkaarten’ kun je uit een paar oude kleren een uniek nieuw stuk laten maken, waarbij zo'n recept ook inzicht biedt in de kosten. Koop je er een, dan wordt dit kledingstuk ter plekke tijdens DDW in elkaar genaaid. Een heel laagdrempelige en verleidelijke manier om duurzame mode aan de man of vrouw te brengen. Maar wees er wel snel bij, want de kledingtovenaars verwachten niet meer dan vijftig bestellingen aan te kunnen deze week.

En ook de nieuw afgestudeerde talenten van New Order of Fashion zijn weer de moeite waard. Zo laat Dylan Eno zijn licht schijnen op hoe vrouwen vroeger in gevaar werden gebracht door het gebruik van arsenicum als groene textielverf; hierin ziet hij een parallel met hoe we anno nu omgaan met giftige microplastics. En Denzel Veerkamp maakte een collectie – uiteraard vanuit oude kleren – waarmee hij zijn worsteling met zijn Surinaams-Nederlandse roots laat zien.

De jaarlijkse onvermijdelijke tip, want wie wil er nou niet zien welke talenten van de Design Academy de toekomst gaan vormgeven? Voor wie tijd heeft, trek er gerust een halve of hele dag voor uit, want het is veel. Voor wie een glimp wil, laat ons je op weg helpen.

Wat opvalt is dat veel ontwerpers bezig zijn met technologie in relatie tot de fysieke wereld, of dat nu ons menselijk lichaam is of de aarde waarop we leven. Laura Papke heeft een interactief werk, Sonic Driving, waarbij bezoekers met hun hartslag samen een symfonie maken – die hartslag wordt gemeten via je vinger. Jasper Bloem heeft een Dave Eggers-achtig scenario uitgewerkt in een miniatuurlandschap dat de bezoeker kan ervaren door met een koptelefoon een ladder op te kruipen en zijn/haar/hun hoofd door een  soort schuimwolk te steken. Vervolgens sta je midden in de maquette van een stad uit het jaar 2089, Kataro genaamd, waarin je je bewustzijn kunt uploaden en reuzenfoetussen het nieuwe normaal zijn. Alle industrie is vervangen door AI. Utopie of dystopie? Het is aan de bezoeker om dat uit te maken.

Ook feminisme en activisme leven uiteraard volop bij deze nieuwe generatie designtalent. Yasssine Ben Abdallah, winnaar van de Gijs Bakker Award voor het beste afstudeerwerk, kaart met zijn indrukwekkende machetes van suiker het slavernijverleden aan van het eiland Réunion, waar Ben Abdallah geboren is. Margarida Sintra Coelho Gonçalves maakte onder de noemer Amor? Luta! ('Liefde? Strijd!') een nieuwe feministische versie van de traditionele geborduurde vrouwenschorten van Portugal: ze zet er onder meer wapens op, omgevallen emmers en megafoons. In de interessante documentaire die ze erbij maakte, leren we van alles over het traditionele vrouwbeeld in Portugal en hoe dit versterkt werd tijdens de dictatuur van 1926-1974; Coelho Gonçalves maakte daarover ook een mooi boekje.

Een ander feministisch thema, namelijk hoe de huishoudelijke taakjes bij stellen verdeeld zijn, komt aan de orde in het speelse werk van Elisa Mirkil Queralt. Door serviesgoed en schuursponsjes te verplaatsen kunnen bezoekers laten weten hoe eerlijk het huishouden bij hen thuis verdeeld is. Tot slot springt het activistische werk Who Can Afford To Be Critical? van Alfonso Pereira de Matos in het oog. Hij laat zien dat het allemaal heel mooi is dat je op de Design Academy leert maatschappijkritisch te ontwerpen om zo de wereld kan veranderen, maar dat de beroepspraktijk vervolgens een koude douche is: er moet brood op de plank komen en dat maakt idealistisch ontwerpen onmogelijk voor wie niet rijk is. Wie kan het zich veroorloven kritisch te zijn? Welke stemmen missen we hierdoor? Moeten designers niet in een vakbond? Met zijn mooie en geestige pamfletten drukt Pereira de Matos ons met de neus op deze relevante feiten en vragen.

Nadenken over de nabije toekomst kan je met een oorlog in Oekraïne, politieke chaos overal en een mega klimaatprobleem klamme oksels bezorgen. Toch doet de expositie Retro Future van Next Nature niet aan doemdenken, die toont de bezoeker hoe ‘de toekomst’ eigenlijk een begrip is waar mensen al eeuwenlang zowel hun angsten als hun wensen op projecteren. De toekomst als spiegel. De wens om eeuwig te willen leven bijvoorbeeld, bij deze expo artistiek verbeeld door modehuis Maison the Faux met een gemorfde mummie van roze was: ze heeft drie hoofden, een geamputeerd been en een los been. Is het een levend lijk, vraag je je af terwijl je de mummie zwaar hoort ademen. Leeft ze door, is ze halfdood? Vragen, ter verwondering – geen antwoorden.

We zien verder een historisch overzicht van hoe mensen over de toekomst dachten; over wonen (in hoge torens), werken (met robots), mobiliteit (vliegende Back to the future-auto waarmee je kunt tijdreizen) en mode – dat laatste verbeeld met blote mannequins – less is more, immers. Dit alles vindt plaats in het waanzinnige Evoluon, een echte Eindhoven-eyecatcher die dit jaar voor het eerst DDW-locatie is – op zich al reden genoeg om een bezoek te brengen. Het gebouw is écht retro future, want neergezet door Philips in 1966 ter viering van de technologische toekomst.

De bovenste ring van het gebouw is onze favoriet: een heuse kermis met speculatieve ontwerpen gebaseerd op al die dromen over de toekomst. Weird, disturbing, met humor en participatie. Zo staat er een Arcadekast waarbij je door een algoritmisch gegeneerd koraalrif kunt zwemmen – wie wil dat niet. Of je kunt op varkensorganen schieten, als dat je ding is. Hoe dan ook, het is een feest der verwondering.