De nieuwe podcast 'Achterwerk' van VPRO Gids

Elja Looijestijn

25 februari 2023

De brievenrubriek ‘Achterwerk’ wist een legendarische status te bereiken. Maar wat gebeurde er met de schrijvers nadat ze op de achterkant van de VPRO Gids hadden gestaan? We verzamelden de mooiste verhalen voor een nieuwe podcast.

Op de achterpagina van de VPRO Gids in mei 1976 stond een bericht van redacteur Nelleke van der Drift: ‘Maar nu Achterwerk. Wat komt daar op te staan? Misschien een mooi spannend verhaal. Of een gekke tekening. Of een strip. Of wat je zelf hebt meegemaakt. Bijvoorbeeld een gekke droom. Of toen je in het ziekenhuis lag. Of wat je op televisie hebt gezien. Alles wat je zelf hebt meegemaakt dus. Of wat je mooi vindt. Dat mag je opsturen naar Achterwerk. En dan zoeken wij hier de allerleukste dingen uit.’

Zo begon de rubriek met mopjes, gedichten en tekeningen, maar gaandeweg gingen briefschrijvers steeds meer persoonlijke verhalen delen. In de jaren tachtig werden er discussies uitgevochten over kernwapens, punks en disco’s, dierenleed en feminisme. Er werd een Adriaan van Disfanclub opgericht en er werd gedebatteerd over dienstweigering.

De wereld veranderde – commerciële televisie en het internet werden gelanceerd – maar Achterwerk bleef bestaan. In 1991 kreeg Katja de Bruin de rubriek onder haar hoede en brak er een glorieuze tijd aan. De postbode sjouwde zich een breuk met de wekelijkse stroom aan brieven en reacties. Wie wilde weten wat er speelde onder de jeugd, las de rubriek. Achterwerk werd een veilige haven, waar jongeren vragen naartoe stuurden die ze nergens anders kwijt konden. De meest exotische medische problemen kwamen voorbij, trends zoals de Furby, subculturen zoals gabbers en gothics en maatschappelijke kwesties, van de aidscrisis tot de 9/11.

Helaas stond de rubriek ook regelmatig vol met brieven over schrijnende situaties: mishandeling, pesten en misbruik. Jongeren, maar ook veel volwassenen, gaven massaal adviezen, die allemaal keurig werden doorgestuurd. Zo kwamen allerlei wanhopige pubers erachter dat waar je ook mee zit, eigenlijk ben je nooit de enige.

Soms bleek dat een brief in Achterwerk meer teweeg had gebracht dan wij ooit hadden kunnen vermoeden

Kinderboekenschrijvers haalden inspiratie uit de rubriek en twijfelende ouders en grootouders kregen dankzij Achterwerk inzicht in het hoofd van hun nukkige puber. Sommige briefschrijvers werden later bekende Nederlanders: zo schreven Tatum Dagelet en Aaf Brandt Corstius allebei een brief aan Achterwerk over hun naam.

Maar helaas droogde de stroom brieven in de loop der jaren langzaam op. Wie twijfelde over zijn of haar geaardheid, overtuigd was van het bestaan van elfjes, lotgenoten met een bepaalde aandoening wilde ontmoeten of gewoon een verhaal kwijt wilde, kon daarvoor natuurlijk gewoon op internet terecht. De achterkant van een tv-gids was daarvoor allang geen logische plek meer. Regelmatig moest ik alle brieven plaatsen die binnen waren gekomen en af en toe moest er een extra plaatje bij om de pagina vol te krijgen. Maar hoe mager de aanvoer ook werd, we hebben nooit brieven verzonnen, hoewel veel lezers dat dachten.

Archief

Uiteindelijk kwam de rubriek begin 2016 tot een eind. Dat nieuws haalde zelfs het achtuurjournaal. Nu staat er alweer jaren een advertentie achter op de gids en in ons archief lag veertig jaar aan brieven te verstoffen, terwijl veel daarvan erom smeekten opgevolgd te worden. Op bijna elke Achterwerkpagina staat er wel een die erg herkenbaar is, maar tegelijk ook heel veel vragen oproept. Hoe is het nu met die onbeantwoorde liefde, die droom om balletdanseres te worden, die zorgen om de aarde? Dat zoek ik uit in een nieuwe podcast. Ik ging op zoek naar de briefschrijvers van toen en meer dan eens bleek dat een brief in Achterwerk meer teweeg had gebracht dan wij op de redactie ooit hadden kunnen vermoeden. Ook voor de briefschrijvers bleek het een onvergetelijke ervaring. ‘Het lijkt of ik een inkijkje krijg in mijn eigen kinderhoofd,’ zei iemand.

De komende weken kunt u genieten van de meest bijzondere verhalen rondom Achterwerkbrieven. De podcast geeft een beeld van de tijd waarin ze geschreven werden, we maken kennis met bijzondere briefschrijvers én we krijgen antwoord op die brandende vraag: hoe is dat afgelopen?

Achterwerk

De zesdelige podcast Achterwerk is vanaf 21 februari te beluisteren op in de podcastapps.

Podcastnieuwsbrief

een illustratie van een persoon die in een opblaasband dobbert op de geluidsgolven die uit een studiomicrofoon komen

VPRO Podcastgids

Wil je luisteren naar de beste verhalende podcasts uit binnen- en buitenland, maar zie jij ook door de bomen het bos niet meer? Abonneer je op de nieuwsbrief van de VPRO Podcastgids en ontvang elke week de beste tips in je mailbox.

Bekijk een voorbeeldeditie

Abonneer je op de nieuwsbrief van de VPRO Podcastgids en ontvang elke week de beste tips in je mailbox. Podcast-expert Elja Looijestijn bespreekt wekelijks een podcastparel en geeft actuele tips. Daarnaast vist ze een tijdloze titel uit het archief, die je misschien gemist hebt.

De nieuwe podcast 'Achterwerk' van VPRO Gids

Achterwerk

Achterwerk

Podcastnieuwsbrief

VPRO Podcastgids

Je bent er bijna...

Bianca van der Schoot

Arie Boomsma

Maureen Teeuwen