Groene zakkenvullers

Jonathan Maas ,

Een slimme ondernemer weet overal een slaatje uit te slaan. En dus biedt ook de wens om een duurzamer wereld volop kansen pecunia te cashen. Groen geld verdienen heeft vele gezichten, van zwendel en uitbuiting tot optimistisch stemmende eerlijker bedrijfsmodellen bedacht door idealisten.

de zwendel

Toevallig eind vorig jaar overgestapt van energieleverancier? En het nieuwe jaar goed ingegaan met een schoon geweten, omdat je hebt gekozen voor een bedrijf dat hoofdzakelijk groene stroom garandeert? Arjen Lubach debunkte een paar jaar geleden de mythe van groene stroom. Ondanks de fraaie beloften van maatschappijen is wat uit je stopcontact komt vaak keihard grijze stroom, maar dan gegreenwasht.

De stroom in je huis is vaak een mengsel van stroom uit verschillende bronnen, waaronder die van fossiel-gestookte elektriciteitscentrales. Daarnaast is het vaak zo dat je leverancier groene stroomcertificaten in het buitenland heeft gekocht en dat de stroom alleen groen op papier is, omdat Noorwegen bijvoorbeeld te veel van die certificaten heeft en een deel doorverkoopt. Lubach prikt nog even door: groene energie komt meestal niet van zon en wind maar van het verbranden van biomassa. Daarbij komt CO2 vrij, maar de gedachte erachter is dat die weer wordt opgenomen door nieuwe plantengroei. Probleem is dat bos erg langzaam groeit en verbranden van biomassa erg snel gaat.

de uitbuiting

In Rusland hebben slimme (of malafide, zo je wilt) ondernemers de vuilnisbelt ontdekt. Want ook daar kun je flink geld mee verdienen, weten ze in de stad Dzherzinsk, 367 kilometer van Moskou. Afvalondernemers gooien daar alle troep op een hoop en lokale Tony Soprano's buiten kansarme Russen uit door hen voor een grijpstuiver het afval te laten sorteren. Dzjerzjinsk is een groot en belangrijk chemisch industrieel centrum en is een van de tien meest vervuilende steden ter wereld.

voor een grijpstuiver afval sorteren in een van de meest vervuilende steden ter wereld

Er zijn figuren die er stukken vuilnisbelt huren en aan de andere kant heb je gasten die gerecycled materiaal verkopen in de stad. Tussen die partijen in heb je daklozen en andere mensen die in de marge van de samenleving leven, die worden gebruikt voor het sorteren van bijvoorbeeld metaal en plastic.

Levensgevaarlijk, maar de uitgebuite zielen die dit vuile werk verrichten zonder enige bescherming zullen deze misstand zelf niet gauw aankaarten; het is hun inkomstenbron. Het vindt allemaal plaats in een samenleving waar de overheid zich niet bemoeit met hoe en door wie er gerecycled wordt en waar de veiligheid voor inwoners geen issue is.

Wil het met eigen ogen zien? De plaatselijke ecoloog in Dzherzinsk leidt Metropolis-correspondent Michael rond in deze milieuramp.

de gluiperds

Olie-en gas multinational Shell denkt een slaatje te kunnen slaan uit het feit dat milieubewustzijn bij mensen groeit en hipper wordt. Het bedrijf verzon heel gluiperig The great travel hack: een serie filmpjes ter promotie van een zogenaamd groen imago, waarbij het twee teams van Londen naar Istanbul liet gaan met de opdracht zo min mogelijk CO2 uit te stoten. Om de kijker te inspireren: hoe kun je zo verantwoord mogelijk reizen.

Lubach trapt er niet in: ‘Shell die filmpjes maakt over reizen met minder co2 is als Maarten van Rossem die Nederland in beweging gaat presenteren.’  Want de CO2-uitstoot van Shell zelf stijgt nog steeds jaarlijks en het bedrijf geeft ook nog eens 49 miljoen euro per jaar uit om klimaatbeleid te blokkeren.

de idealisten

Hoe komt het toch dat veel bedrijven die starten met goede initiatieven en bedoelingen op een gegeven moment, eenmaal groot, toch in dezelfde valkuilen trappen als de gevestigde grote spelers: meer winst draaien ten koste van werknemers en het klimaat? Het antwoord is relatief simpel: bedrijven draaien in the end of the day vooral op de belangen van de aandeelhouders, en die willen meer geld en minder kosten.

Exponentiele groei, ook al is dit helemaal niet nodig voor een prettig leven, heeft vaak nadelige gevolgen voor onze leefomgeving. En besparen op research & development en de kennis en ontwikkeling van je werknemers heeft ook geen langetermijnvoordeel. Het is een achterhaald model, schetsen verschillende experts en ondernemers in de Tegenlicht-uitzending Groen geld.

Gelukkig focust de uitzending vooral op oplossingen. Realistische wel te verstaan. Want nieuwe duurzame bedrijfsmodellen kunnen worden geïncorporeerd binnen het kapitalistische systeem dat we kennen, je hoeft de wereld er niet eens compleet voor om te vormen.

Wat te denken van het Deense biermerk Carlsberg, dat een bedrijfsmodel heeft met één dominante aandeelhouder, en waarbij die aandeelhouder een stichting is bestaande uit wetenschappers die de dividend van het bedrijf steken in wetenschap die relevant is voor de samenleving. Een ander voorbeeld uit de uitzending is een bedrijf in computerbeveiliging van Melanie Riebeck dat zijn winst rechtstreeks in goede doelen steekt.

De coronacrisis kan ook als aanzet voor verandering fungeren: de staatsteun die bedrijven nu aanvragen zou alleen uitgekeerd kunnen worden wanneer bedrijven hun co2-emissies omlaag brengen of op andere manieren verduurzamen. Kortom, groen zakkenvullen hoeft niet alleen maar fout te zijn, maar kan ons ook daadwerkelijk naar een betere wereld leiden.

Groen doen is geen niche

lees bij Tegenlicht

Hoe idealistische bedrijven de markt kunnen veroveren

lees het interview met Melanie Riebeck

Tegenlicht: Goed geld verdienen

kijk nu de hele aflevering (45 min.)

groen willen doen, maar hoe?

Groen leven is niet eenvoudig: als bewuste mens ben je continu in tweestrijd

meer groenvoer