over de begraafplaatsen

Ieder van de vijf kloosters van de Goede Herder in Nederland had een eigen begraafplaats. Hier werden de nonnen begraven, maar ook de meisjes die ze opvingen: die werden door de nonnen overigens ‘verpleegden’ genoemd en ook wel ‘gevallen meisjes’.

Zoals je kunt zien in Meisjes van de Goede Herder is met in ieder geval drie van die begraafplaatsen iets vreemds aan de hand: ze herbergen veel meer stoffelijke overschotten dan dat je op basis van de aanwezige informatie zou verwachten. Hieronder delen we in het kort de bevindingen van de makers met je.

incomplete begraaflijsten Velp

Er zijn veel meisjes en jonge vrouwen overleden in Velp. Er staan op de begraaflijst, die niet compleet is, 143 namen tot 1938. Waarom en waaraan zij stierven is onbekend en moet verder onderzocht worden. Zo is ook niet duidelijk waarom er na 1938 geen jonge vrouwen meer op de lijst staan.

De Goede Herder heeft samen met een groep leden van de stichting Kinderdwangarbeid Meisjes Goede Herder (KMGH) een monument geplaatst op het kloosterkerkhof van Velp. Daaronder liggen kokers met begraaflijsten van de kloosters, die de VPRO ook heeft kunnen inzien.

De begraaflijst van Zoeterwoude ontbreekt, omdat de Goede Herder deze niet terug kon vinden in hun archief.

171 onbekende stoffelijke overschotten in Zoeterwoude-Leiderdorp

De begraafplaats in Zoeterwoude-Leiderdorp werd in 1971 geruimd door de gravendienst van Defensie. Gegevens, zoals begraaflijsten, waren niet aanwezig. Wel vond kapitein Geert Jonker, zoals in de serie te zien is, nog een papier over de ruiming destijds. 

Hierop staat dat de Moeder Overste van Zoeterwoude verzocht om veertig nonnen opnieuw te begraven op de begraafplaats in Bloemendaal. Maar tijdens de ruiming werden 211 stoffelijke overschotten ontdekt, waarvan niemand wist wie dat waren. Dit is toen ook niet onderzocht.

Researcher Irene Houthuijs vond een bevolkingsregister van het Goede Herder-klooster in Zoeterwoude terug en hierop stonden, net als in Velp, veel jong overleden vrouwen en meisjes. Historisch demograaf Rick Mourits van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG) heeft dit register onderzocht. Hij is tot de conclusie gekomen dat er twee tot vier keer zoveel oversterfte in de leeftijdscategorie 15-35 jaar was bij de Goede Herder in Zoeterwoude-Leiderdorp dan in de rest van Nederland.

Lees meer:

vergeten begraafplaats Almelo

De tuinman van het klooster in Bloemendaal vertelt een opmerkelijk verhaal. In 1997 kreeg hij de opdracht om een groot gat te graven voor stoffelijke overschotten, vanwege het ruimen van de kloosterbegraafplaats in Almelo. 

Hij was twee dagen aan het graven, maar uiteindelijk kwam er slechts een klein zakje met botten uit Almelo.

Toen hij dat vertelde aan de VPRO-makers ontstond het vermoeden dat de begraafplaats in Almelo misschien niet volledig geruimd was. En dat die begraafplaats zich daar, zonder de uiterlijke kenmerken, nog steeds moest bevinden.

Grafdeskundige Leon Bok heeft de begraafplaats samen met de VPRO gevonden. De gemeente Almelo heeft toen proefsleuven laten graven, zoals te zien is in de documentaire.

Hierop is onderzoek gedaan door geologisch onderzoeksbureau Het Oversticht, in samenwerking met De Goede Herder. Op de begraaflijst die de congregatie heeft gedeeld met de VPRO staan 129 verpleegden. In het rapport van Het Oversticht wordt echter nu melding gemaakt van 56 verpleegden. 

Er zijn ondertussen getuigenverklaringen, zoals te lezen in het boek van journalist Christel Don (met tevens de titel De Meisjes van de Goede Herder), die vertellen dat er ook kinderen begraven werden naast het kerkhof. Onderzoek naar de begraafplaats in Almelo is in mei 2025 afgerond.

Lees meer: 'Onderzoek kloosterbegraafplaats Almelo afgerond' (Gemeente Almelo)