OVT 1 oktober 2023
Tijdens de Maand van de Geschiedenis reist OVT door Nederland. Het thema van deze editie is 'Eureka!'. Deze week het startschot vanuit het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem. Met onder andere: De Nederlandse Cocaïnefabriek, het leven van Elisabeth Stuart, beeldenstorm in het Bijbels Museum, historische boeken, Louise O. Fresco over eureka en wetenschap en livemuziek van Pieternel.
Abonneer je op de OVT-podcast
OVT is terug te luisteren op alle podcastplatforms. Klik hier voor de link naar jouw favoriete podcastapp.
lees hier meer over onze podcasts
Luistert u graag naar OVT, maar slaapt u op zondag liever uit? Geen probleem: OVT is te beluisteren als podcast, zodat u OVT op een voor u geschikt moment via de smartphone of computer terug kunt luisteren.
Bij de papiermolen in het Nederlands Openluchtmuseum
Ooit was de Veluwe het bloeiende centrum van de papierproductie. Vanaf eind 16e eeuw tot in de 18e eeuw stond het in deze heuvelstreek vol met papiermolens. En net zo’n soort papiermolen, is nu in het Nederlands Openluchtmuseum in Arnhem te zien. Ada Meurs, papiermolenaar, vertelt.
Een kleine cultuurgeschiedenis van menstruatie
De toenemende eetdrang van sommige vrouwen vlak voor hun menstruatie, is te verklaren door een lagere insulinegevoeligheid. Dat blijkt uit een Duits onderzoek dat afgelopen week gepubliceerd werd. Steeds vaker wordt er onderzoek gedaan naar de specifieke kenmerken van het vrouwelijk lichaam. Een inhaalslag, want lange tijd richtte de medische wetenschap zich uitsluitend op mannen. Door dat gebrek aan kennis konden de meest vreemde theorieën worden bedacht.
Wat waren de verklaringen voor menstruatie door de eeuwen heen en wat vertellen die verklaringen over het beeld van de vrouw? Bij ons is historicus Karen Hollewand, gespecialiseerd in de beeldvorming rond het vrouwelijk lichaam.
De Nederlandse Cocaïnefabriek
Honderd jaar geleden stond in Amsterdam een cocaïnefabriek, waar cocaïne legaal werd geproduceerd. Het werd op allerlei manieren gebruikt: als genotsmiddel, maar ook als geneesmiddel. Ook tijdens de Eerste Wereldoorlog ging de handel door. Het Nederlands Openluchtmuseum maakte hierover een interactieve expositie en gamevoorstelling ‘De Nederlandsche Cocaïne Fabriek’ die de komende weken te zien is.
Hoe zag de wereld van legale cocaïne eruit? We leggen het voor aan Toine Pieters, hoogleraar geschiedenis van de farmacie aan de Universiteit Utrecht.
Beeldenstorm in het Bijbels Museum
In de tentoonstelling Exodus van het Bijbels Museum werden beelden van de godin Asjera moedwillig verwoest. De beelden maakten deel uit van het moderne kunstwerk Asjera’s terugkeer in een voormalig klooster in Maarssen. Volgens de krant Trouw stampte een vrouw vorige week honderden beelden van de godin kapot terwijl ze riep: "Er is maar één God, maar één Jahweh". In het christelijke Nederlands Dagblad werd eerder al kritiek geuit op de beeltenis van de vrouwelijke godin.
Wat weten we over Asjera, en waarom is een vrouwelijke god in een christelijk museum nog altijd een heikel punt? Publiekstheoloog en voormalig theoloog des vaderlands Janneke Stegeman is te gast.
Bij de historische trams in het Nederlands Openluchtmuseum
Het immense terrein van het Nederlands Openluchtmuseum hoeft de bezoeker niet per sé te bewandelen. Er rijden namelijk ook heel veel historische trams over het terrein. Wat de komst van de tram betekende voor de Nederlandse binnensteden, vertelt tramchauffeur Rob van Oostenrijk u live vanuit een tram.
De hartenkoningin
Koningin Elizabeth Stuart van Bohemen gaf meer om haar aapjes en honden dan haar kinderen. Ze hield zich vooral bezig met theater en musea bezoeken en het verkwisten van geld. Althans, dat is het beeld dat van haar wordt geschetst. Onterecht volgens hoogleraar vroegmoderne literatuur en cultuur Nadine Akkerman. Meer dan 15 jaar lang ontcijferde ze brieven van de Schotse koningsdochter en ze kwam erachter dat er niet eerder echt diepgravend onderzoek is gedaan. Hoe komt dat? En wat kan de levensloop van Elizabeth Stuart ons vertellen over de 17e-eeuwse Europese politiek?
Akkerman bundelde haar bevindingen in het boek ‘De Hartenkoningin’ en is te gast om over haar onderzoek te vertellen.
Column van Sana Valiulina
Essay Maand van de Geschiedenis: Kruiden, Kokkels en Kippen
Kruiden, kokkels en kippen. Dat is de titel van het door Louise O. Fresco geschreven essay van de Maand van de Geschiedenis. Het thema van de maand is Eureka!, het moment van de geniale ingeving. Maar volgens Fresco is dat helemaal niet hoe wetenschap over het algemeen werkt. Aan de hand van historische voorbeelden legt ze uit wat wetenschap wél is.
Historische boeken met Bart Funnekotter
Elke week bespreken we de nieuwste historische boeken met afwisselend Nadia Bouras, Wim Berkelaar, Bart Funnekotter, Sanne Frequin, Annelien de Dijn en Lotfi El Hamidi.
Deze week is de beurt aan historicus Bart Funnekotter. Hij bespreekt:
- Leonard Blussé: De Chinezenmoord
- Harald Jähner: Hoogteroes
- Daan Nijssen: Alle wegen leiden naar Babel
Livemuziek van Pieternel
Zangeres Pieternel speelt van haar nieuwe album 'Underneath This Skin' de nummers:
- Factory
- Underneath This Skin
- Ugly Beast
De plantage van onze voorouders
Beluister hier alle afleveringen van de podcastserie 'De plantage van onze voorouders', waarin Maartje Duin sporen van het slavernijverleden in haar familiegeschiedenis onderzoekt.