Bombrieven in Baskenland

Stef: ‘Ik zocht iemand die een bombrief van de ETA had gehad, want dat hele fenomeen fascineerde me mateloos. Gorka was niet moeilijk te vinden. Hij is een bekende journalist die altijd kritisch over ETA schreef en daarom regelmatig werd bedreigd. Hij werd bewaakt, zijn post werd altijd door een beveiliger gecontroleerd, maar toch ging het mis, twintig jaar geleden. De bombrief zag er precies zo uit als een tijdschrift van de vakbond dat hij elke twee maanden in de bus kreeg.'

'Hoe dat ging, kan hij prachtig vertellen. Dát hij het kan navertellen is bijna een wonder, hij heeft ontzettend veel geluk gehad. En dat viert hij ook elk jaar, als een tweede verjaardag. Na die aanslag ging hij geen toontje lager zingen. Juíst niet. Tegen ETA, die hij net als Franco als een dictatuur beschouwde, zei hij vanuit het ziekenhuis: “Jullie hebben mijn handen verminkt, jullie hebben me blind gemaakt aan mijn linkeroog, half doof en met littekens over mijn hele lichaam. Maar jullie hebben je vergist, want ik ben journalist, en jullie hebben mijn tong niet afgesneden”.

'Iedereen was doodsbang voor de terroristen, die de hele Baskische samenleving in hun greep hadden en iedereen afpersten, maar hij boog daar niet voor, ook al was zijn hele lichaam verminkt. Nog steeds durven veel mensen in Baskenland zich niet uit te spreken over ETA. Gorka is daar dus nooit mee gestopt. Hij kwam bij wijze van spreken met een gebalde vuist het ziekenhuis uit. Niet klein te krijgen. Ik heb daar veel bewondering voor.’

Stef: ‘Cesar hadden we eigenlijk puur gevraagd als expert op het gebied van bombrieven. Gewoon om de technische kant eens goed uit te leggen. Ik had hem een brief gestuurd waarin ik vroeg of hij me kon laten zien hoe je zo’n bombrief in elkaar zet. Toen zei hij: dat lijkt me niet zo’n goed plan. Want dan brengen we misschien mensen op verkeerde ideeën. Maar ik kan je wel laten zien hoe je zo’n ding uit elkaar moet halen. Toen vroeg hij of-ie ook nog wat meer mocht schrijven in zijn brief. En daardoor kreeg hij uiteindelijk een veel grotere rol dan we vooraf hadden bedacht. Want hij werd heel emotioneel van het onderwerp, en hij kon het ontzettend goed verwoorden.'

'Het is een heel stoere man. Hij heeft een bewakingsbedrijf, en een politie-achtergrond. Zijn brief was prachtig, met de ene oneliner na de andere. Zoals: ‘De boodschapper doden, dat is de perverse metafoor waarin we zijn ondergedompeld.’ Dat zei hij over een 24-jarige postbode die in 1985 door ETA werd vermoord. Omdat-ie misschien iets te vriendelijk met politieagenten was omgegaan als hij de post naar het bureau bracht. Die jongen werd vervolgens buiten zijn dorp begraven, want, zeiden sommige dorpelingen, hij zal wel iets gedaan hebben om dit te verdienen.’

'Of neem zijn slotzin. Hij zegt: "Welkom in mijn land" – dat hij Baskenland een land noemt heeft al zo veel lading – "een land dat zonder de sluier van verdriet open, vriendelijk en gezellig is voor wie er komt. Dat was het nooit voor sommige van haar kinderen." Het is een soort verontschuldiging voor dat nare verleden. En het zegt ook iets over het beeld dat veel Spanjaarden hebben van Baskenland. Die denken toch als eerste aan ETA. Wat ik begrijp, want het is ook allemaal nog niet zo lang geleden. Ik merk het ook hier in Andalusië: er is nog niet zo heel veel goodwill tegenover de Basken. Maar hij zegt er dus ook mee dat zijn generatie nooit heeft kunnen genieten van het moois van hun eigen land, doordat die sluier van verdriet overal overheen hing. Verdriet en angst.'