“Eten is op allerlei momenten rondom het afscheid erg belangrijk,” vertelt Guus Sluiter. “Iedereen heeft wel iets met eten, zo is dit een goede manier om het onderwerp ‘afscheid’ aan te vliegen.” De expositie ‘Een Lekkere Dood’ liet zien wat de rol is van eten tijdens een afscheidsproces. Al in de pre-historie kregen overledenen potten met eten en drinken mee voor hun reis naar het dodenrijk. In het oude Griekenland, Egypte, het Romeinse Rijk en het Germaanse Rijk hadden ze lijkmalen op de plek waar de overledene was begraven. Anno nu heeft iedere cultuur zijn eigen culinaire gebruik rondom de dood. Er zijn nationale tradities, zoals de Nederlandse koffie en cake, maar ook religie en de overledene zelf kunnen de maaltijd tijdens het afscheid beïnvloeden. Dit was in de expositie te zien in de mini-documentaires die culinair historicus Kiriko Mechanicus maakte over de rol van eten in rouwrituelen van verschillende culturen in Nederland. In een video leert een dochter het uitvaartgerecht van haar vader (couscous) maken; in een ander maakt een vrouw jaarlijks pudding om aan haar moeders geest te schenken tijdens het Chinese Qing Ming festival.
De expositie viel bij veel bezoekers in de smaak (pun intended ;)): “Er is veel enthousiasme, omdat het een vrij lichte manier is om een zwaar onderwerp aan te vliegen", vertelt Guus. "Mensen vinden er veel herkenning in, leren ervan en halen er inspiratie uit.” Als onderdeel van de expo is er een muur waar je als bezoeker een briefje kan achterlaten met je wens voor jouw laatste maaltijd. “We zien daar berichten van mensen van veel verschillende leeftijden en achtergronden op terug. Wat opvalt, is dat veel mensen een gerecht van vroeger willen. Mensen zoeken via het eten een link naar het verleden, naar hun herinneringen.” In Kitchen zoekt ook Mikage door middel van eten en koken naar een link - de verbinding met Yuichi en Eriko. De focus op het zintuigelijke helpt haar om door te leven na het verlies van haar ouders en grootouders.
Na het overlijden van een dierbare kunnen ook bepaalde geuren of smaken herinneringen met zich meebrengen. Zo haast Mikage zich in Kitchen van de ene stad naar de andere om midden in de nacht Yūichi iets te eten (katsudon) te brengen. Ze maakt het voor hem klaar en zodra ze hem ziet eten voelt ze zich lichter en opgelucht. Daarna komen ineens alle vrolijke herinneringen aan haar overleden ‘pleeg’moeder Eriko weer tot leven. Museumdirecteur Guus Sluiter: “Ik weet wel zeker dat geur ervoor kan zorgen dat je aan iemand gaat denken. Geuren en smaken kunnen je terugbrengen naar het verleden, naar de dingen die je hebt meegemaakt, maar ook dus naar mensen".
vrijheid van meningsuiting
Hoe wordt erover gedacht door wetenschapper Sarah Adams, Universitair Docent Moderne Nederlandse Letterkunde aan Universiteit Utrecht? Zij heeft veel onderzoek gedaan naar achttiende en negentiende literatuur, populaire cultuur en blackface in de lage landen. Bij het heruitgeven van oude werken, zoals de Roald Dahl boeken, vraagt zij zich vooral af: “Is het relevant om deze boeken nog te lezen anno nu?” Zo ja, dan heeft het volgens Sarah geen zin om woorden en paragrafen te schrappen in deze boeken, maar juist om context te bieden over wat de racistische woorden vroeger betekenden en met zich meedroegen.
Sarah ziet dat de vrijheid van meningsuiting erg belangrijk wordt gevonden in onze democratie. Toch vindt zij het belangrijk om goed na te denken over welke meningen uitgesproken worden en waarom. Met welke intentie gebruiken we bepaalde woorden? Met welke intentie spreken we ons uit?
Volgens Sarah zit er daarom ook een limiet op vrijheid van taalgebruik en meningsuiting, wanneer wij daarmee andere mensen kwetsen. Zij ziet ook dat er mensen in Nederland zijn die denken dat sensitivity readers te maken hebben met deze limiet, maar zo ziet zij het niet. “We moeten sensitivity readers niet zien als een beperking, we kunnen het ook omdraaien en ze zien als een verrijking.”