In de vierde aflevering van Frontlinie reist Bram Vermeulen naar het verdeelde eiland Cyprus. Sinds het eiland in 1974 is gescheiden in een noordelijk en zuidelijk deel, met een VN-bufferzone ertussen, voelen honderdduizenden Turks- én Grieks-Cyprioten aan beide zijden zich ontheemd.
De Turkse autoriteiten openden vorig jaar oktober een deel van de sinds 1974 afgesloten badplaats Varosha.
Toeristen kunnen sinds kort twee straten van deze spookstad bezoeken om selfies van zichzelf te maken bij de verstofte, geplunderde en half ingestorte huizen.
Dit tot groot verdriet van de voormalige bewoners, die een onstilbaar verlangen hebben om naar de wijk terug te keren, maar nog altijd hun huizen niet in mogen.
Cyprus was toen 14 jaar onafhankelijk van de Britten. Er kwam een regering met een Grieks-Cypriotische premier en een Turks-Cypriotische vicepremier. Ze hadden allebei andere plannen met het eiland.
lees meer met de 'open'-knop.
Toen de Grieks-Cypriotische nationalisten in 1974 een coup pleegden en Cyprus onderdeel wilden maken van Griekenland, greep Turkije in. Het stuurde tienduizenden militairen: de Turkse invasie.
Het YouTube-kanaal Kings and Generals laat met een animatie in detail zien wat er op het strijdveld gebeurde.
Uiteindelijk kwam de Veiligheidsraad van de Verenigde Naties tussenbeide. Het riep de partijen op om te onderhandelen over vrede en vroeg Turkije zich terug te trekken. Dat deed het uiteindelijk ook, tot achter de groene lijn.
Er volgde een informele wapenstilstand, een officiële vrede werd nooit besproken. In 1983 stichtten de Turks-Cyprioten een eigen staat: De Turkse Republiek Noord-Cyprus.
Die staat wordt alleen erkend door Turkije. Zuid-Cyprus wordt gesteund door Griekenland en is internationaal erkend.
De Turks-Cyprioten vluchtten naar het Turkse deel, de Grieks-Cyprioten naar het Griekse deel.
Docent klassieke talen Kurano Bigiman neemt je in de rubriek ‘De Vakantieman’ van OVT mee naar de Ledra-straat in Nicosia. Die straat eindigt abrupt waar de Groene Zone begint.
In 2012 was Bram zelf ook in Nicosia voor de serie 'Langs de grenzen van Turkije. Die aflevering kun je online terugkijken.
Varosha was tot de Turkse invasie een bruisende en chique badplaats, met luxe hotels, mooie auto’s. Internationale beroemdheden zoals Brigitte Bardot, Elizabeth Taylor en Paul Newman kwamen er graag.
Toen de Turkse legertroepen via Noord-Cyprus het eiland binnenvielen in 1974 stopten ze aan de rand van de badplaats.
Lees meer met de 'open'-knop
Ze hadden alleen opdracht gekregen om de Turks-Cypriotische wijken over te nemen en dus kwam er een hek om de Grieks-cypriotische wijk Varosha.
De tienduizenden Grieks-Cyprioten die er woonden, lieten alles achter en moesten halsoverkop vluchten. Ze dachten dat het tijdelijk was en hadden alleen het noodzakelijke bij zich.
Turkse soldaten plunderden de huizen en kerken en daarna kwam er een hek om Varosha. Niemand mocht er meer in tot vorig jaar. De Turks-Cypriotische regering opende het hek en maakte een weg toegankelijk voor dagjesmensen. Daar is afgelopen zomer nog een straat bijgekomen.
Volgens VN-resolutie 550 moeten de eigendommen teruggegeven worden aan de Grieks-Cypriotische eigenaars. Er is een bureau waar ze hun eigendommen kunnen claimen, maar de procedure duurt jaren. Intussen mogen ze niet in hun eigen huis rondkijken. Als ze worden gesnapt, worden ze gearresteerd.
De gedeeltelijke openstelling van Varosha heeft geleid tot groot ongenoegen van de Europese Unie en de VN. Ze zijn bang voor nieuwe spanningen en provocaties.
De Verenigde Naties proberen al tientallen jaren een herenigd Cyprus te bemiddelen. Tot nog toe zonder succes.
Bekijk en lees meer met de 'open'-knop
De laatste poging was in 2017 in Zwitserland. De inzet was toen om Cyprus te herenigen volgens federaal model, met twee staten.
De VN spraken tijdens die onderhandelingen over een ‘historische’ vooruitgang. Een aantal moeilijke onderwerpen zouden zijn besproken en opgelost. Maar toch lukte het niet een akkoord te bereiken.
De Turken wilden vasthouden aan het recht op militaire interventie en ook over de verdeling van het grondgebied konden ze het niet eens worden.
Lees meer over deze poging in NRC.
Wat ook niet helpt, is dat in het Turkse deel, eind 2020 de rechts nationalistische Ersin Tatar werd verkozen tot president. Daarmee lijkt een verenigd Cyprus verder weg dan ooit.
Hij is geen voorstander van het federale model en wil een permanente opdeling van Cyprus, met soevereiniteit voor beide delen. Tatar is een trouwe aanhanger van de Turkse president Erdogan - en ook die laatste vindt de federatieve oplossing een gepasseerd station.
In Bureau Buitenland vertelt Leonora Cok meer over deze kwestie.
In Frontlinie toont Bram Vermeulen op indringende wijze vergeten verhalen over ontwikkelingen die in ons dagelijkse nieuws vaak niet meer dan een voetnoot zijn.
Abonneer je nu op de nieuwsbrief van Frontlinie en ontvang elke twee weken extra verhalen, achtergronden en lees-, kijk- en luistertips in je inbox.