Ik was weer even terug op mijn oude standplaats. Niet veel was veranderd, en toch zoveel.

In de aankomsthal van Kaapstad International hingen manshoge advertenties voor accu’s en generatoren. Commerciële oplossingen voor wat Zuid-Afrikanen load-shedding noemen, grootschalige stroomuitval, een eufemisme voor een falende staat.

Nog niet zo lang geleden hingen op dezelfde plek advertenties met middelen die je hielpen water te besparen, oplossingen voor een falend klimaat.

Crisis is business.

Iedereen die ik daarna tegenkwam was bezig zichzelf te wapenen tegen het ongerief van stroomuitval.

Ik kreeg goede zin van die zelfredzaamheid.

Als je iets te lang in Nederland rondhangt ga je net als iedereen mopperen over treinen die een paar minuten vertraagd zijn of een te lauwe latte machiato, en zet de entitlement zich vast in je verwende lijf.

De Kaapse taxi’s staakten en de stad kwam tot stilstand.

Bij Zuid-Afrikaanse taxi’s moet je denken aan busjes met twaalf tot zestien passagiers aan boord die elke dag de afstand overbruggen tussen de arme en de rijke wijken.

Die busjes vormen de verbinding tussen kapitaal en arbeid, het centrum en de krottenwijken, die door de erfenis van apartheid nog altijd tientallen kilometers uit elkaar liggen.

De chauffeurs waren boos op het stadsbestuur van de (witte) burgemeester, omdat de gemeente sinds januari zesduizend busjes in beslag had genomen omdat de chauffeurs zonder vergunning reden.

Die vergunningen worden afgegeven door datzelfde stadsbestuur, die spreekt over ‘taxi-maffia’.

De staking werd al snel grimmig. De gewapende taxichauffeurs zetten alternatief vervoer zoals stadsbussen in brand en ze beschoten automobilisten.

Schoolkinderen raakten vermist nadat ze lopend langs de snelweg probeerden thuis te komen vanuit hun scholen in het centrum van de stad. Winkels moesten sluiten door gebrek aan personeel, de schappen van de supermarkten in de rijkste wijken raakten leeg, het systeem liep vast.

Iedereen bleek kwetsbaar.

In dezelfde tijd grepen andere mannen met wapens de macht in Niger, een land dat eveneens een brugverbinding is tussen de haves en de have-nots. 

De economie van Niger draaide altijd op twee pijlers: de uraniummijn bij Arlit, en het transport van trans-Sahara-reizigers.

Dat uranium wordt voor een prikkie verkocht aan de kerncentrales van oud-kolonisator Frankrijk. En samen met andere EU-partners zoals Nederland betaalde Frankrijk de afgelopen acht jaar mee om de vaste reisroutes naar Libië te blokkeren. De regering van Niger ontving daarvoor miljarden euro's.

Die deal met Europa draaide de transportsector de nek en zag de werkgelegenheid dalen. Dat is vooral een harde klap voor de jeugd van Niger en dat zegt wat, want Niger heeft de jongste bevolking ter wereld.

Liefst zestig procent is er onder de achttien, dus ‘jeugd’  is het gros van de bevolking.

Hun boosheid voedde de steun voor de coupplegers, die deze zomer de macht grepen in de hoofdstad. Iedereen in Brussel zou er goed aan doen om dit stuk van The Guardian daarover te lezen.

Voor deze wraak op het Europees beleid werd jarenlang gewaarschuwd door analisten in de Sahel. De anti-migratiemaatregelen zouden de economie van Niger de nek omdraaien.

Maar luisteren stond niet op de agenda in Brussel.

Niet dat die staatsgreep iets met ideologie te maken had.

De militairen gebruikten de coup om uit de gevangenis te blijven, zoals Africa Confidential schrijft. Ze werden strafrechtelijk onderzocht voor hun rol in de verdwijning van 125 miljoen dollar die bedoeld was voor het Ministerie van Defensie.

Maar op de golf van ongenoegen onder de jeugd van Niger rekruteren de militairen nu nieuwe aanwas om voor ze te vechten, voor het geval buurlanden met hulp van Frankrijk gaan ingrijpen.

In Frankrijk zijn ze bang dat als gevolg van het verlies van de toegang tot de uraniummijn in Niger, het licht in Parijs uitgaat.

Net als in Kaapstad kun je arm en rijk nog zo ver uit elkaar proberen te houden met muren, hekken en bewakers, if the poor don’t eat, the rich won’t sleep.

De dood van Wagner-leider Yevgeni Prigozhin zal niet alleen in de hoofdstad van Niger met zorg zijn ontvangen. Prigozhin sprak zijn steun uit voor de coupplegers, net als voor die in Mali, Burkina Faso en Soedan.

Ook voor de president van de Centraal Afrikaanse Republiek brengt zijn dood nieuwe onzekerheid. Touadera heeft zich net per referendum verzekerd van verlenging van zijn termijn. Maar zoals we in onze Frontlinie-uitzending lieten zien ligt zijn beveiliging in handen van Wagner-soldaten. Hun lokale commandant leeft nog, maar de structuur gaat onvermijdelijk veranderen.

Mogelijk worden de Wagner-strijders overgeheveld naar Redut, een soort koepelorganisatie voor Russische huurlingen, nauw verbonden met het Russische ministerie van Defensie en Inlichtingendienst. Het beste artikel dat ik over Redut kan vinden is deze, van het Duitse Budeszentrale für politische Bildung.

• De documentaire Nothing Lasts Forever legt feilloos de leugen bloot die de diamantindustrie meer dan 150 jaar heeft verkocht. Diamanten zijn nooit schaars (en dus duur) geweest, de aardbol zit er vol mee. Maar diamantbedrijf De Beers heeft de edelstenen schaars gemaakt door stevig de controle over het aanbod te houden. Die tijd is voorbij nu er steeds meer synthetische diamanten in fabrieken worden geproduceerd die zo verfijnd zijn dat ze niet meer van echt zijn te onderscheiden. Een verhaal over de inflatie van de prijs van liefde, prachtig verteld.
• Over de opkomst van kunstmatige intelligentie wordt veel gepraat en geschreven in relatie tot werk: staat onze banen op het spel? In andere landen is de vrees nog veel grimmiger en acuter. Deutsche Welle besteedt in dit artikel aandacht aan het gevaar dat AI vormt voor onderdrukten in onder meer Qatar, Jemen en Iran.
• Fans van OSINT (Open Source Intelligence), oftewel het gebruik van openbare data om zaken te onthullen, kunnen hun hart ophalen met een nieuwe reportage van onderzoekscollectief Bellingcat. Zij brachten een spookvloot van Russische graansmokkelaars in beeld.
• Tot slot iets luchtigers van aard: de podcast The Last Soviet, over de kosmonaut Sergej Krikaljov. Hij verbleef in 1991 in de ruimte toen de Sovjet-Unie onder zijn voeten uit elkaar viel. Daardoor moest vele malen langer verstoken blijven van thuis. De podcast wordt gepresenteerd door NSYNC-ster Lance Bass. Waarom? Dat kan hij zelf het beste uitleggen.

Tot de volgende,
Bram Vermeulen