Stille deals, soefisme en drones
Vanuit Europa kijken we vaak met argwaan naar Russische huurlingenbemoeienis en flitsende Chinese spoorlijnen in Afrika. Dat is begrijpelijk, maar ook beperkend. Het is een eurocentrisch wereldbeeld dat Afrika reduceert tot een arena van ‘grote machten’ die met Europese hoofdsteden concurreren.
Want wie alleen naar onze usual suspects kijkt, mist een subtieler spel. De machtsverhoudingen op het continent worden steeds vaker herschreven door nieuwe spelers. Turkije, de Emiraten, maar ook Afrikaanse landen zelf tekenen mee op de nieuwe kaart.
(tekst loopt door onder foto)
Schrijf je in voor de nieuwsbrief van Abdou Bouzerda
In de nieuwsbrief Bureau Bouzerda geeft Bureau Buitenland-journalist Abdou Bouzerda iedere twee weken zijn blik op de wereld. Dat doet hij in zijn kenmerkende stijl: analytisch, kritisch en met een scherp oog voor systemische absurditeit. Abdou ziet details die je doen beseffen dat het ook maar een raar wereldje is waarin we leven.
Je bent er bijna...
Om de nieuwsbrief te ontvangen doe je het volgende:
- Open je e-mail en zoek naar een bericht van ons
- Bevestig je e-mailadres
- Je ontvangt nu regelmatig onze nieuwsbrief 🥳
Turkse commando's in de Sahel
De aanwezigheid van Russische huurlingen in Afrika verrast niemand meer, maar wie goed oplet ziet ook vaker Turkse soldaten in Afrikaanse landen. Ankara sloot deze week een nieuw veiligheidsakkoord met Niger en stuurt ervaren special forces naar de Sahel.
Sinds de coup van 2023 zoekt de Nigerese junta namelijk nieuwe bondgenoten. De Russen alleen bleken niet genoeg en Turkije heeft wat extra’s te bieden: drones, munitie en militaire adviseurs staan klaar. Maar daar wil Ankara natuurlijk wat voor terug: het gebied is rijk aan uranium en andere strategische grondstoffen.
De Turkse opmars in de Sahel verloopt geruisloos, maar doelgericht. Volgens collega en Turkijekenner Cevahir Varan speelt Afrika intussen een hoofdrol in Turkije’s machtsstrategie: door Ankara gefinancierde Syrische huurlingen vechten mee in Niger, Turken runnen een dronebasis in Tsjaad en mikken zelfs op een marinehaven in Soedan.
De lijst van Afrikaanse landen waar Turkse militairen gestationeerd zijn doet niet onder voor die van Rusland.
(tekst loopt door onder foto)
Emiraten: de stille storm
Terwijl westerse en Chinese mijnbouwbedrijven zich terugtrokken uit Mali vanwege spanningen met de junta, tikte het schimmige Ambrosia Holdings, uiteraard gevestigd in Abu Dhabi, een belang van 500 miljoen dollar af in de Malinese goudmijnen. Een koopje, als je geopolitieke risico’s op de koop toeneemt.
Maar Mali is slechts één zet in een veel groter spel. Het lijstje waar de Emirati’s een belang hebben is duizelingwekkend.
In de Centraal-Afrikaanse Republiek bouwen ze een zonnepark voor 300.000 huishoudens. In Oeganda trekken ze vier miljard euro uit voor een olieraffinaderij. Ze hebben een meerderheidsbelang in een enorme kopermijn in Zambia, leveren drones aan Soedanese rebellen, sturen militaire adviseurs naar Ethiopië en tekenen tegelijk zonnecontracten in Madagascar en gasdeals in Mozambique.
De VAE zijn op weg om Afrika’s infrastructuur-spierbundel én energiesponsor in één te worden, zoals de Amerikaanse krant Wall Street Journal vorig jaar al opmerkte.
(tekst loopt door onder foto)
Hun totaalpakket is indrukwekkend: 110 miljard dollar aan investeringen tussen 2019 en 2023, tweederde daarvan in energie. Daarmee zijn ze sinds een paar jaar groter dan China op het continent.
Waar China met bulldozers komt, arriveren de Emiraten met een powerbank. Hun projecten zijn kleiner, sneller en minder belastend qua schuld.
Maar die stille storm waait niet overal zachtjes. In Tsjaad werd een bezoek van een Emiratische diplomaat abrupt afgebroken na protesten van lokale gemeenschappen. Zij beschuldigen de VAE van militaire steun aan de RSF-militie in buurland Soedan.
Religieuze diplomatie met een bankpas
Maar wie denkt dat Afrikaanse landen zelf stilzitten heeft het mis. Zo timmert Marokko aan de weg met minaretten, geldautomaten en een gematigde soefi-islam als exportproduct. In West-Afrikaanse steden als Abidjan, Conakry en N'Djamena verrijzen moskeeën gefinancierd door koning Mohammed VI, inclusief imamopleidingen.
Het is religieuze diplomatie met een bankpas, terwijl het ondertussen ook miljarden investeert in banken, telecom, cement en zonneparken. Met de zogenoemde Atlantische Corridor wil Marokko Sahellanden maritieme toegang bieden.
En pin je in West-Afrika? Grote kans dat je geld uit een Marokkaanse automaat rolt. Banken uit Casablanca, grotendeels in handen van koning Mohammed, beheren inmiddels bijna één op de drie rekeningen in de regio. Daar waar het Franse bedrijfsleven zich terugtrekt, springen de Marokkanen in het gat.
En denk niet dat het stopt bij financiën en soefisme. De Marokkaanse inlichtingendienst speelt met heimelijke operaties een stille sleutelrol in de regio, aldus het gezaghebbende Royal United Services Institute.
(tekst loopt door onder foto)
Door Afrika enkel te bekijken als het strijdtoneel van 'grote' machten houden we vast aan een wereldbeeld dat steeds minder klopt.
Het zijn allang niet meer alleen de klassieke grootmachten die de spelregels bepalen. Ook spelers als Turkije, de Emiraten en Marokko doen volwaardig mee - elk op hun eigen manier.
Wij hier in het Westen moeten daarom oppassen dat we niet die cliché-oom worden die denkt dat hij hip en jong is, maar ondertussen op elk feest alleen maar over de Koude Oorlog praat.
Terwijl wij blijven turen naar de schaduwen van Moskou en Beijing, worden de spelregels op het Afrikaanse continent door anderen herschreven.
Tot snel,
Abdou