De hoogste toren van Zuid-Amerika steekt uit boven de smog van Santiago. Hij is het symbool van het sterke neoliberale economische systeem. De trots van Chili. Maar er springt bijna iedere maand iemand van de toren af. De depressiecijfers zijn nergens ter wereld zo hoog als in dit land van wonderbaarlijk grote economische voorspoed. In en rondom deze wolkenkrabber zoekt Stef uit waar het misging. Wat zijn de randvoorwaarden van het succes en hoe overleef je in de smog van het neoliberalisme? En waar wordt de jonge Chileen wél gelukkig van? Op zoek naar verlichting van de ziel met muziek, religie, lachtherapie en een Freudiaans bankje.
In de Chileense hoofdstad Santiago bezoekt Stef de hoogste wolkenkrabber van Zuid-Amerika. Ooit gebouwd als symbool van vooruitgang staat de toren nu voor de keerzijde van dat succesverhaal: een ongekend hoog percentage depressies en zelfmoorden.
bij deze aflevering
wat vind jij?
De sterkste economie, maar weinig te lachen. Wat kan Nederland van Chili leren? Bekijk op facebook dit fragment met een lach en praat mee. Of laat ons weten wat je van deze aflevering vindt, bijvoorbeeld via de Facebookpagina van de VPRO of Twitter (#andes).
extra's
de mooiste Andesfoto's
Een panoramafoto van de zoutvlakte van Uyuni, de bevervangst bij Ushuaia op de korrel, of een selfie met een 104-jarige Ecuadoriaan: wat is jouw unieke Andes-foto? Plaats je foto, liefst met verrassende anekdote, op Facebook, Instagram of Twitter en maak kans op een DVD-pakket met reisseries en een eersterangs plekje op deze website.
Lees hier hoe het werkt en bekijk de foto's
interview
'We hebben een vrouw ontmoet die een paar van die zelfmoorden heeft meegemaakt, omdat ze een kapperszaak had in het winkelcentrum onder in de toren. Ze wil er nu niet meer werken.’ Stef Biemans en researcher Barbara Smit vertellen over het maken van deze serie in dit interview uit de VPRO Gids.
researcher Barbara Smit over deze aflevering
Hoe vind je interessante mensen en boeiende verhalen voor zo'n serie? Researcher Barbara Smit vertelt over een zorgzame opa en een verdrietige vader.
- klik hieronder op 'OPEN' om verder te lezen
'Sommige dingen verzinnen we gewoon in Nederland. Bijvoorbeeld om iets met die toren te doen, dat symbool van het Chileense hardcore kapitalisme. Maar andere dingen ontstaan ook spontaan. Dus dat we daar in die stad lopen, en dan tegen elkaar zeggen: we zouden het eigenlijk heel leuk vinden om iemand te hebben die uitkijkt op die toren vanuit een appartement. En dus gingen we gewoon om ons heen kijken om te zien: welk flatgebouw zou er uitkijken… en daar zijn we gewoon naar binnen gegaan. We namen maar gewoon de lift naar de bovenste verdieping, en de man die naast ons stond zijn we min of meer gevolgd naar zijn voordeur, waar we uitlegden wat we aan het doen waren. Dat was een hele lieve man, die op de kinderen van zijn dochter moet passen omdat zij heel hard aan het werk is. En die zelf pakken naait voor mannen die in dat gebouw werken. Ik weet nog dat dat een mooi moment was, dat we elkaar aankeken en zeiden: wat hebben we toch grappig werk soms.'
'We zijn voor deze aflevering ook naar de grens gegaan, tussen Chili en Argentinie, naar een gemeenschap van Mapuches, oorspronkelijke bewoners dus. De jongeren daar komen wel in contact met de moderne wereld, en die horen dan bijvoorbeeld: je kan advocaat worden, je kan dit worden, je kan dat worden, maar ondertussen hebben ze daar eigenlijk geen toegang toe, omdat ze wel tot de inheemse bevolking behoren. Dat is deprimerend. We spreken met een man die zijn zoon heeft verloren, ook aan zelfmoord, en die praat nu veel met de jongeren in zijn gemeenschap, om dat te voorkomen en om te zorgen dat ze dicht bij hun eigen gemeenschap blijven, en dicht bij de natuur. Ze praten rond een kampvuur waarvan de rook omhoog gaat, en die rook communiceert dan volgens hem met de rook die uit de vulkaan komt die iets verderop staat. En dan hebben ze geen facebook nodig, zegt hij, geen technologie, dit is waar we naar terug moeten.'
muziek uit de aflevering
De bioloog Charles Darwin noemde zijn expeditie door de Andes het hoogtepunt van zijn Beaglereis. De VPRO trad in zijn voetsporen en zocht in Chili fossiele bewijzen van evolutie.
TELEVISIE | BEAGLE, IN HET KIELZOG VAN DARWIN
De Clipper Stad Amsterdam voer af naar Valparaiso, Chili. De plek waar Charles Darwin in 1835 een van de zwaarste aardbevingen ooit meemaakte. Nog altijd wordt het land regelmatig getroffen door aardbevingen.
tien weetjes over Chili
► bevolking
Chili heeft ongeveer 18 miljoen inwoners. Veel van die mensen hebben Europese voorouders. Het grootste aantal is Spaans, maar ook veel inwoners hebben voorouders uit Duitsland, Kroatië en Frankrijk.
► ring van Vuur
De hoofdstad van Chili, Santiago, ligt op de Pacifische Ring van Vuur. Dit seismisch actieve gebied ligt rond de Grote Oceaan. De laatste grote aardbeving in Chili was in 2010 met een sterkte van 8,8 op de schaal van Richter. Meer over aardbevingen in Chili lees je hier.
► zuinige overheid
Ondanks het feit dat Chili de sterkste economie van Zuid-Amerika heeft, geeft de overheid maar 7,8% van het budget uit aan gezondheidszorg, en maar 4,6% aan onderwijs.
► dictator
In 1973 greep generaal Augusto Pinochet de macht, met steun van de VS. De democratisch gekozen regering van de socialist Salvador Allende werd met geweld afgezet, en eenmaal aan de macht bleek Pinochet een wrede dictator. Deze aflevering van Andere Tijden gaat over die staatsgreep.
► neoliberale koers
Pinochet voerde neoliberale hervormingen door, wat een positieve impuls was voor de economie. De sociale ongelijkheid in Chili steeg daardoor helaas ook. Hij regeerde van 1973 tot 1990.
► miljardair als president
Van 2014 tot eind vorig jaar had Chili een socialistische vrouw als president, maar in de laatste dagen van 2017 won oud-president (2010-2014), miljardair en uiterst rechts politicus Sebastian Piñera de verkiezingen.
► gevarieerd klimaat
Door de lengte van het land kent Chili verschillende klimaten. In het noorden heerst een koud woestijnklimaat, in het midden een middellandsezeeklimaat en in het zuiden een koel oceanisch klimaat. In het zuidelijkste puntje heerst een toendraklimaat.
► psychisch leed
Volgens de WHO heeft een derde van de Chilenen psychische problemen, of heeft ze gehad. In de Volkskrant lees je wat doorgeslagen marktwerking daarmee te maken heeft.
Costanera center heeft met 300 meter het hoogste gebouw van Zuid-Amerika
► kantorencomplex
Costanera Center in de Chileense hoofdstad Santiago bestaat uit meer dan die enorme wolkenkrabber, de Gran Torre Santiago. Het is een complex van meerdere gebouwen met kantoren en het grootste winkelcentrum van het continent. De bouw heeft lang geduurd en lag zelfs een tijd stil vanwege de economische crisis die in 2009 hard toesloeg.