In hoeverre zal de coronacrisis een kantelmoment in ons mondiale systeem worden? Tegenlicht zoomt uit en probeert het grotere plaatje te zien. Zien we de contouren van een nieuw en meer toekomstbesteding wereldsysteem?
Gaat de coronacrisis het einde inluiden van de globalisering die we de afgelopen decennia hebben meegemaakt? Wie zijn straks de slachtoffers en wie de winnaars? Zal de greep van centrale overheden op burgers toenemen?
Samen met schrijfster Arundhati Roy, globaliseringsexpert Ian Goldin en economisch journalist Maarten Schinkel zoomt VPRO Tegenlicht uit en proberen we het grotere plaatje te zien.
VPRO Tegenlicht: The bigger picture
3 mei 2020, 22.15 uur, NPO2
Arundhati Roy schreef begin april een vlijmscherpe analyse van deze wereldcrisis in de Financial Times en deed een strijdbare oproep om lering te trekken uit het kortzichtige narcisme dat veel leiders nu tentoonspreiden.
Wie worden straks de slachtoffers van deze fase van de globalisering, en wie de winnaars? Zal de tweede mondiale recessie van de 21e eeuw, ingrijpender dan die van 2008, tot grimmige sociale verhoudingen leiden of zien we juist de contouren van een nieuw en meer toekomstbestendig wereldsysteem?
Wat betekent de coronacrisis op de lange termijn voor globalisering en geopolitiek? Vallen we terug op de eigen natiestaat of bewegen we juist door in de richting van totale, wereldwijde verwevenheid?
Vanuit Oxford kijkt Ian Goldin, globaliseringsexpert, naar de toekomst: ‘We staan op een kruispunt. Het is een test voor de mensheid of we er in slagen om te globaliseren, en of we samen kunnen werken om de grote dreiging tegen te houden. Als we hier niet in slagen, zullen er nog veel meer pandemieën komen, misschien zelfs dodelijker dan deze. Klimaatverandering zal escaleren, en andere dreigingen ook. We hebben echt een wake up call nodig.’
Dat klinkt duister, maar is dit misschien ook het moment om stappen te zetten naar een nieuwe, betere wereld?
In Nederland spreken we met NRC-journalist en econoom Maarten Schinkel, die een stuurloze tijd voorziet: ‘Wat mij eigenlijk het meest verontrust, is dat er bij de wederopbouw geen regisseur meer is. We waren altijd gewend dat Amerika die rol speelde, maar Amerika is een onbetrouwbare partner geworden.’
Tegenlicht zoomt uit en probeert de lange lijnen te ontwaren. Wat zien we als we heel ver vooruitkijken? En moeten we misschien eerst achteruitkijken om iets van die lange termijn-trend te kunnen zien?
Samenstelling: Shuchen Tan
Research: William de Bruijn
Productie: Marie Schutgens
Eindredactie: Doke Romeijn & Bregtje van der Haak
Ian Goldin is hoogleraar Globalisatie en Ontwikkeling aan de Universiteit van Oxford. Hoewel hij een groot voorstander is van globalisering, ziet hij ook in dat het negatieve effecten met zich meebrengt. De snelle globalisering zorgt ervoor dat de gevolgen van lokale gebeurtenissen nu over de landsgrenzen kunnen gaan en zo de hele wereld kunnen treffen.
In zijn in 2014 uitgebrachte boek The Butterfly Defect voorspelde hij het al: er is een reële kans dat een pandemie ooit de hele wereld zou kunnen platleggen. In het boek beschrijft hij hoe de hypersnelle globalisering de mogelijkheid én kracht heeft om onze maatschappijen te destabiliseren. Het zal hem dan ook niet verbazen dat deze periode het vertrouwen tussen individuen en regeringen op de proef stelt. ‘Het wordt het slagveld van idealen.’
Kan de toenemende globalisering dan ook bijdragen aan een oplossing voor deze problemen? Goldin denkt van wel. Bijvoorbeeld door de Wereldgezondheidsorganisatie om te bouwen tot een NAVO van de volksgezondheid, een strijdkracht tegen pandemieën. 'Want zelfs de machtigste landen ter wereld, kunnen niet in hun eentje een pandemie stoppen.’
Indiaas schrijver en politiek activist Arundhati Roy omschrijft zichzelf als antiglobalist. Het antiglobalisme is een beweging die zich radicaal verzet tegen het globalisme. Ze zien het als een bedreiging voor de lokale cultuur en economie.
Roy schreef begin April een vlijmscherpe analyse van de huidige wereldcrisis in de Financial Times en deed een strijdbare oproep om lering te trekken uit het kortzichtige narcisme dat veel leiders nu tentoonspreiden.
Volgens Roy spot het virus met verschillende gevolgen die de globalisering met zich mee heeft gebracht: immigratiecontrole, biometrics, digitaal toezicht en elke vorm van data-analyse. Het heeft de machine van het kapitalisme tot een plotselinge stilstand gebracht. ‘Misschien tijdelijk, maar lang genoeg voor ons om de onderdelen te bekijken, een beoordeling te maken, en te beslissen of we de machine willen repareren of een betere willen maken.’
Maarten Schinkel is schrijver, econoom en politicoloog. Wekelijks schrijft hij columns en beschouwingen over de huidige staat van de economie en financiële markten in NRC. Zijn interesses liggen op het gebied van industriële organisatie, regelgeving en de integratie van recht in economie. De afgelopen weken houdt hij zich vooral bezig met de effecten van de coronacrisis op de wereldeconomie.
Schinkel voorziet dat we een stuurloze tijd tegemoet gaan, ná het coronavirus. Wat hem het meest verontrust, is dat er bij de wederopbouw geen regisseur meer is. Waren we eerst gewend dat Amerika deze rol speelde, dat Amerika de hoeder was van de internationale organisaties, én de rechtsorde in de gaten hield, zo bseffen we langzamerhand dat dat geen realiteit meer is. Schinkel: ‘Dat is een grote, onzekere factor.’
Door de crisis zullen we economisch een paar flinke stappen terug moeten doen. Een goede kans om eens te kijken hoe we Nederland straks opnieuw kunnen opbouwen. Dit zijn 6 economische voorstellen voor een betere wereld na corona.
Hoe komen wij straks tevoorschijn uit deze corona-quarantaine? Als andere mensen, in andere samenlevingen? Of wordt het business as usual? Welke vergezichten zien we na deze gedwongen stilstand? Kijk nu: 'Virus vergezichten'.
De huidige coronasituatie zou nog wel eens maanden of zelfs jaren kunnen blijven opduiken. Daar kunnen we ons maar beter op voorbereiden. Hoe? Dat lees je hier.
Hoe ziet het leven ná corona eruit? De VPRO Gids spreekt met verschillende wetenschappers. Zij zien kansen voor verlangzaming, verduurzaming en een herwaardering van de publieke zaak.
Nederland is een veel ongelijker land dan we denken. Dat zegt de Franse econoom Thomas Piketty. Rijken worden steeds rijker, zegt hij, omdat we sinds de jaren tachtig bewust een systeem hebben opgetuigd dat belastingontwijking toestaat.
Maar volgens Piketty is het een mythe dat globalisering gepaard zou moeten gaan met belastingontwijking en toenemende ongelijkheid. We kunnen dit systeem afbreken, en opnieuw opbouwen. Bekijk hier zijn betoog.
In deze livecast bespreken we de aflevering. Wat betekent de coronacrisis op de lange termijn voor globalisering en bijbehorende sociale, politieke en economische trends?
